Tổng quan nghiên cứu

Khu vực nông thôn tại Việt Nam chiếm vị trí chiến lược trong nền kinh tế quốc dân, với khoảng 70% dân số sinh sống và hơn 48% lực lượng lao động làm việc tại đây. Tuy nhiên, nhiều vùng nông thôn vẫn chưa có sự chuyển biến rõ rệt về cả lượng và chất, với sản xuất nhỏ lẻ, năng suất lao động thấp và đời sống vật chất, tinh thần của người dân còn nhiều khó khăn. Tại huyện Châu Phú, tỉnh An Giang, mặc dù đã đạt được một số thành tựu trong xây dựng nông thôn mới (NTM), song vẫn còn nhiều nội dung chưa được thực hiện hiệu quả. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng xây dựng NTM tại huyện Châu Phú đến năm 2018 và đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm đẩy mạnh quá trình này trong giai đoạn 2019-2022. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 12 xã và 1 thị trấn thuộc huyện Châu Phú, với dữ liệu thu thập đến năm 2018. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho Ban chỉ đạo chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tại địa phương, góp phần nâng cao hiệu quả triển khai chương trình, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các địa phương khác trong và ngoài tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hệ thống quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển nông thôn, kết hợp với các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về xây dựng NTM. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử: Giúp phân tích mối quan hệ biện chứng giữa các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường trong xây dựng NTM.
  • Kinh tế chính trị Mác-Lênin: Cung cấp phương pháp luận nghiên cứu các vấn đề kinh tế nông thôn, cơ cấu kinh tế và phát triển nguồn nhân lực.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn, nông thôn mới, xây dựng nông thôn mới, cơ cấu kinh tế nông thôn, và vai trò của cộng đồng dân cư trong phát triển bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Châu Phú, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh An Giang, cùng các khảo sát thực địa tại 12 xã và thị trấn trong huyện. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm đại diện cán bộ quản lý, người dân và các tổ chức liên quan, với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phương pháp phân tích sử dụng kết hợp:

  • Phân tích thống kê: Đánh giá các chỉ tiêu xây dựng NTM như tỷ lệ xã đạt chuẩn, thu nhập bình quân đầu người, tỷ lệ hộ nghèo.
  • Phương pháp so sánh: So sánh kết quả xây dựng NTM giữa các xã trong huyện và với các huyện lân cận.
  • Phân tích tổng hợp: Kết hợp các dữ liệu định tính và định lượng để đánh giá toàn diện thực trạng.
  • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến từ các chuyên gia, cán bộ quản lý để bổ sung và kiểm chứng kết quả.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 10/2018 đến tháng 10/2019, tập trung vào giai đoạn xây dựng NTM đến năm 2018 và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM: Đến cuối năm 2018, huyện Châu Phú có 6/12 xã đạt chuẩn NTM, 6 xã còn lại đạt từ 9 tiêu chí trở lên trong tổng số 19 tiêu chí quốc gia. Tỷ lệ này tương đương 50% xã đạt chuẩn, thấp hơn mục tiêu đề ra cho giai đoạn này.

  2. Thu nhập bình quân đầu người: Thu nhập bình quân đầu người tại huyện đạt khoảng 42,2 triệu đồng/năm, tăng hơn 2,5 lần so với năm 2010. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 4,38% hộ nghèo, chiếm tỷ lệ cao trong tổng số hộ nghèo của tỉnh.

  3. Cơ sở hạ tầng và quy hoạch: 100% xã chưa được phê duyệt quy hoạch xây dựng NTM đầy đủ, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội còn thiếu đồng bộ, đặc biệt là hệ thống thủy lợi, giao thông và y tế.

  4. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động: Cơ cấu kinh tế nông thôn chuyển dịch chậm, sản xuất nông nghiệp vẫn chiếm tỷ trọng lớn, năng suất lao động thấp, chưa phát huy hiệu quả các mô hình sản xuất ứng dụng công nghệ cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ công tác lãnh đạo, chỉ đạo còn lúng túng, việc huy động và sử dụng các nguồn lực chưa hiệu quả, đặc biệt là nguồn vốn và nhân lực. So với các huyện lân cận như Chợ Mới và Phú Tân, huyện Châu Phú có tiến độ xây dựng NTM chậm hơn do xuất phát điểm thấp và thiếu quy hoạch đồng bộ. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM và thu nhập bình quân đầu người giữa các huyện cho thấy sự chênh lệch rõ rệt, phản ánh sự cần thiết phải đẩy mạnh các giải pháp phát triển kinh tế và nâng cao năng lực quản lý. Kết quả nghiên cứu cũng khẳng định vai trò quan trọng của việc phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của công tác tuyên truyền, vận động liên tục và hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động

    • Động từ hành động: Tổ chức các chiến dịch truyền thông, hội thảo, tập huấn nâng cao nhận thức.
    • Target metric: 100% xã có kế hoạch tuyên truyền thường xuyên, tăng tỷ lệ người dân hiểu biết về NTM lên trên 90%.
    • Timeline: Triển khai trong năm 2020-2021.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể xã.

  2. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn

    • Động từ hành động: Xây dựng cơ chế thu hút đầu tư từ doanh nghiệp, huy động đóng góp của người dân.
    • Target metric: Tăng nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM lên ít nhất 20% so với giai đoạn trước.
    • Timeline: Giai đoạn 2020-2022.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, phòng Tài chính - Kế hoạch.

  3. Phát triển nguồn nhân lực

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý và người dân về kỹ thuật sản xuất, quản lý kinh tế.
    • Target metric: 70% lao động nông thôn được đào tạo nghề phù hợp.
    • Timeline: 2019-2022.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, các trung tâm đào tạo nghề.

  4. Phát triển hệ thống thông tin và truyền thông

    • Động từ hành động: Xây dựng hệ thống thông tin nông thôn, cập nhật dữ liệu và phổ biến thông tin kịp thời.
    • Target metric: 100% xã có hệ thống thông tin phục vụ xây dựng NTM.
    • Timeline: 2020-2021.
    • Chủ thể thực hiện: Văn phòng điều phối xây dựng NTM, các đơn vị truyền thông địa phương.

  5. Phát triển kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế

    • Động từ hành động: Khuyến khích phát triển các mô hình sản xuất ứng dụng công nghệ cao, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị.
    • Target metric: Tăng giá trị sản xuất nông nghiệp bình quân lên 180 triệu đồng/ha.
    • Timeline: 2019-2022.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các hợp tác xã.

  6. Phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng

    • Động từ hành động: Đầu tư nâng cấp giao thông, thủy lợi, điện, trường học, trạm y tế.
    • Target metric: 100% xã có đường ô tô đến trung tâm xã, hệ thống thủy lợi kiên cố.
    • Timeline: 2019-2022.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án xây dựng NTM, các phòng ban liên quan.

  7. Tăng cường quản lý, điều hành của chính quyền

    • Động từ hành động: Củng cố bộ máy, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường phối hợp liên ngành.
    • Target metric: 100% xã có Ban chỉ đạo xây dựng NTM hoạt động hiệu quả.
    • Timeline: 2019-2020.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các phòng ban chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước tại địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, các giải pháp xây dựng NTM phù hợp với điều kiện địa phương.
    • Use case: Lập kế hoạch, chỉ đạo triển khai chương trình xây dựng NTM.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên cao học ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng NTM.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể tại nông thôn

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong vận động, tuyên truyền và huy động nguồn lực.
    • Use case: Tổ chức các hoạt động hỗ trợ xây dựng NTM, nâng cao nhận thức cộng đồng.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn

    • Lợi ích: Đánh giá tiềm năng, cơ hội đầu tư phát triển kinh tế nông thôn.
    • Use case: Xây dựng các mô hình liên kết sản xuất, phát triển chuỗi giá trị nông sản.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng nông thôn mới là gì?
    Xây dựng NTM là quá trình phát triển toàn diện nông thôn theo hướng hiện đại, bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, với các tiêu chí về hạ tầng, kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường. Ví dụ, xã đạt chuẩn NTM phải hoàn thành 19 tiêu chí quốc gia.

  2. Tại sao xây dựng NTM lại quan trọng đối với huyện Châu Phú?
    Huyện Châu Phú có xuất phát điểm thấp về hạ tầng và kinh tế nông thôn, nên xây dựng NTM giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, phát triển kinh tế và ổn định xã hội, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa địa phương.

  3. Những khó khăn chính trong xây dựng NTM tại Châu Phú là gì?
    Bao gồm công tác lãnh đạo, chỉ đạo còn lúng túng, nguồn vốn hạn chế, nhận thức của người dân chưa đầy đủ, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và chuyển dịch cơ cấu kinh tế chậm. Ví dụ, 100% xã chưa được phê duyệt quy hoạch xây dựng NTM đầy đủ.

  4. Các giải pháp nào được đề xuất để đẩy mạnh xây dựng NTM?
    Các giải pháp gồm tăng cường tuyên truyền, huy động vốn, phát triển nguồn nhân lực, nâng cấp hạ tầng, phát triển kinh tế và tăng cường quản lý điều hành. Mỗi giải pháp đều có mục tiêu cụ thể và lộ trình thực hiện rõ ràng.

  5. Ai là chủ thể chính trong xây dựng NTM?
    Người dân nông thôn là chủ thể chính, tham gia từ khâu quy hoạch đến thực hiện và hưởng lợi từ chương trình. Chính quyền đóng vai trò định hướng, hỗ trợ và quản lý. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên là yếu tố then chốt để thành công.

Kết luận

  • Huyện Châu Phú đã đạt được những kết quả nhất định trong xây dựng NTM với 50% xã đạt chuẩn đến năm 2018, thu nhập bình quân đầu người tăng hơn 2,5 lần so với năm 2010.
  • Tuy nhiên, còn nhiều hạn chế về quy hoạch, hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nhận thức của người dân cần được khắc phục.
  • Luận văn đề xuất 7 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm đẩy mạnh xây dựng NTM, tập trung vào tuyên truyền, huy động vốn, phát triển nhân lực, hạ tầng và quản lý.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện và có thể áp dụng tham khảo cho các địa phương khác.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, tăng cường giám sát, đánh giá và điều chỉnh phù hợp để hoàn thành mục tiêu huyện đạt chuẩn NTM vào năm 2022.

Mời các cấp quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng cùng tham gia và áp dụng các giải pháp nhằm thúc đẩy xây dựng nông thôn mới bền vững tại huyện Châu Phú.