Tổng quan nghiên cứu

Việc làm là một trong những vấn đề trọng yếu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam. Với dân số đông và lực lượng lao động dồi dào, Việt Nam đang trong giai đoạn "cơ cấu dân số vàng" nhưng vẫn đối mặt với thách thức lớn về giải quyết việc làm, nhất là lao động nông thôn. Tại thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa, nơi có hơn 70% diện tích là đất nông nghiệp và dân số trên 300.000 người, quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa diễn ra nhanh chóng đã làm thu hẹp quỹ đất sản xuất nông nghiệp, dẫn đến tình trạng mất việc làm và thiếu việc làm cho lao động nông thôn.

Nghiên cứu tập trung phân tích nhu cầu việc làm và thực trạng giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tại thị xã Nghi Sơn trong giai đoạn 2018-2022, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm tạo việc làm bền vững cho lao động nông thôn đến năm 2025. Qua đó, nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và cải thiện đời sống người dân. Các chỉ số kinh tế như tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 19,6% năm 2022, thu nhập bình quân đầu người tăng đều qua các năm, cùng với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, tạo nền tảng thuận lợi cho việc giải quyết việc làm. Tuy nhiên, tỷ lệ lao động nông thôn chưa có việc làm vẫn còn khoảng 2,38% năm 2022, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ và hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về việc làm, nhu cầu việc làm và giải quyết việc làm trong lĩnh vực quản trị kinh doanh và phát triển kinh tế nông thôn.

  • Khái niệm việc làm: Theo Bộ luật Lao động 2019, việc làm là hoạt động lao động tạo ra thu nhập mà pháp luật không cấm, đảm bảo quyền có việc làm cho người lao động.
  • Nhu cầu việc làm: Dựa trên tháp nhu cầu Maslow, nhu cầu việc làm không chỉ đáp ứng nhu cầu vật chất mà còn nhu cầu tinh thần như sự tôn trọng và thể hiện bản thân.
  • Giải quyết việc làm: Bao gồm việc tạo ra việc làm mới, nâng cao chất lượng việc làm và hỗ trợ người lao động tiếp cận việc làm phù hợp. Các tiêu chí đánh giá bao gồm số lao động được đào tạo nghề, được giới thiệu việc làm, và số lao động có việc làm ổn định.
  • Nhân tố ảnh hưởng: Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật và bản thân người lao động là các yếu tố quyết định hiệu quả giải quyết việc làm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Số liệu thống kê từ Chi cục Thống kê thị xã Nghi Sơn, báo cáo của Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Ban Quản lý Khu kinh tế Nghi Sơn, các văn bản pháp luật liên quan và các tài liệu nghiên cứu trước đó.
  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát trực tiếp 250 người lao động trong độ tuổi lao động tại các xã, phường có đất bị thu hồi để thực hiện dự án trên địa bàn thị xã Nghi Sơn từ tháng 5 đến tháng 9 năm 2022. Mẫu được chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về nhu cầu và thực trạng việc làm; phương pháp so sánh để đánh giá sự biến động qua các năm; phân tích định tính để giải thích nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp trong 5 tháng năm 2022, phân tích và tổng hợp dữ liệu trong 3 tháng tiếp theo, hoàn thiện luận văn trong năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ lao động có việc làm ổn định tăng qua các năm: Tỷ lệ lao động có việc làm trên địa bàn thị xã Nghi Sơn tăng từ 92,56% năm 2018 lên 97,62% năm 2022, tương ứng số người có việc làm tăng từ 146.000 lên 165.149 người. Tỷ lệ lao động không có việc làm giảm từ 7,44% xuống còn 2,38%.

  2. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng tích cực: Lao động trong ngành nông nghiệp giảm từ 23,2% năm 2020 xuống còn 11,8% năm 2022, trong khi lao động trong ngành công nghiệp và xây dựng tăng từ 65,2% lên 75,5%. Lao động trong ngành dịch vụ cũng tăng nhẹ từ 11,6% lên 12,7%.

  3. Nhu cầu đào tạo nghề và nâng cao kỹ năng cao: Khảo sát 250 lao động cho thấy 46,8% có nhu cầu được đào tạo, trong đó 39,32% mong muốn học tin học, 29,06% học ngoại ngữ và 31,62% học nghề khác. Tuy nhiên, chỉ khoảng 49,5% người tham gia đào tạo tìm được việc làm sau khóa học.

  4. Xuất khẩu lao động là giải pháp quan trọng: 43,2% người lao động có nhu cầu đi xuất khẩu lao động, cho thấy đây là hướng đi được nhiều người lựa chọn để cải thiện thu nhập và giải quyết việc làm.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng ổn định về tỷ lệ lao động có việc làm phản ánh hiệu quả của các chính sách và giải pháp tạo việc làm tại địa phương, đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ của khu công nghiệp và dịch vụ. Việc chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế của thị xã Nghi Sơn và cả nước.

Nhu cầu đào tạo nghề và nâng cao kỹ năng cho thấy người lao động nhận thức rõ tầm quan trọng của việc trang bị kiến thức mới để thích ứng với yêu cầu công việc hiện đại. Tuy nhiên, tỷ lệ tìm được việc làm sau đào tạo còn thấp, cho thấy cần cải thiện chất lượng đào tạo và kết nối giữa đào tạo với thị trường lao động.

Xuất khẩu lao động được xem là giải pháp hiệu quả để giảm áp lực việc làm trong nước và tăng thu nhập cho người lao động, đồng thời tiếp thu công nghệ và kỹ năng từ nước ngoài. Tuy nhiên, việc này cần được quản lý chặt chẽ để bảo vệ quyền lợi người lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ lao động có việc làm qua các năm, bảng chuyển dịch cơ cấu lao động theo ngành, và biểu đồ phân bố nhu cầu đào tạo nghề.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đẩy mạnh công tác hướng nghiệp và đào tạo nghề: Tăng cường tổ chức các khóa đào tạo phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, đặc biệt là kỹ năng tin học và ngoại ngữ. Mục tiêu nâng tỷ lệ lao động tìm được việc làm sau đào tạo lên trên 70% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã, các trung tâm đào tạo nghề.

  2. Phát triển sản xuất nông thôn và các ngành nghề truyền thống: Quy hoạch và hỗ trợ phát triển các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, thủ công mỹ nghệ phù hợp với điều kiện địa phương nhằm tạo việc làm tại chỗ cho lao động nông thôn. Thời gian thực hiện: đến năm 2025. Chủ thể: Sở Nông nghiệp, UBND các xã, phường.

  3. Tăng cường chính sách tín dụng hỗ trợ tạo việc làm: Mở rộng các chương trình cho vay vốn ưu đãi cho hộ gia đình và cá nhân có nhu cầu khởi nghiệp, phát triển sản xuất, đặc biệt là các dự án nông nghiệp công nghệ cao và dịch vụ. Mục tiêu tăng số lao động được vay vốn lên 20% mỗi năm. Chủ thể: Ngân hàng chính sách xã hội, UBND thị xã.

  4. Phát triển hoạt động xuất khẩu lao động có kiểm soát: Tăng cường công tác tư vấn, đào tạo kỹ năng, ngoại ngữ cho người lao động trước khi đi xuất khẩu lao động; xây dựng cơ chế hỗ trợ tài chính và bảo vệ quyền lợi người lao động. Thời gian: triển khai ngay và duy trì liên tục. Chủ thể: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các doanh nghiệp xuất khẩu lao động.

  5. Xây dựng hệ thống thông tin thị trường lao động: Thiết lập và vận hành hệ thống thông tin cung cầu lao động trực tuyến, tạo cầu nối giữa người lao động và doanh nghiệp, giúp người lao động tiếp cận thông tin việc làm nhanh chóng, chính xác. Chủ thể: UBND thị xã, các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và phát triển kinh tế địa phương: Sử dụng luận văn để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực và giải quyết việc làm phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Các tổ chức đào tạo nghề và giáo dục nghề nghiệp: Tham khảo để điều chỉnh chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

  3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong khu công nghiệp, dịch vụ: Hiểu rõ về nguồn lao động địa phương, nhu cầu và kỹ năng của người lao động để có chiến lược tuyển dụng và đào tạo phù hợp.

  4. Người lao động và các tổ chức đại diện người lao động: Nắm bắt thông tin về nhu cầu việc làm, các giải pháp hỗ trợ và cơ hội phát triển nghề nghiệp, từ đó chủ động nâng cao năng lực và tìm kiếm việc làm phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc làm cho lao động nông thôn lại quan trọng đối với phát triển kinh tế địa phương?
    Việc làm cho lao động nông thôn giúp tăng thu nhập, cải thiện đời sống, giảm nghèo và hạn chế các vấn đề xã hội như di cư tự do, tệ nạn xã hội. Đồng thời, nó góp phần ổn định xã hội và phát triển kinh tế bền vững.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thiếu việc làm ở lao động nông thôn tại Nghi Sơn là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu là do thu hẹp đất nông nghiệp do công nghiệp hóa, trình độ chuyên môn thấp, thiếu kỹ năng phù hợp với yêu cầu công việc mới và hạn chế trong tiếp cận thông tin việc làm.

  3. Các giải pháp đào tạo nghề hiện nay đã đáp ứng được nhu cầu của người lao động chưa?
    Mặc dù có nhiều khóa đào tạo nghề được tổ chức, nhưng tỷ lệ người lao động tìm được việc làm sau đào tạo chỉ khoảng 49,5%, cho thấy cần nâng cao chất lượng đào tạo và gắn kết chặt chẽ với thị trường lao động.

  4. Xuất khẩu lao động có phải là giải pháp bền vững cho lao động nông thôn?
    Xuất khẩu lao động giúp tăng thu nhập và tiếp thu kỹ năng, nhưng cần được quản lý tốt để bảo vệ quyền lợi người lao động và tránh các rủi ro xã hội. Đây là giải pháp bổ trợ, không thể thay thế hoàn toàn việc làm trong nước.

  5. Làm thế nào để người lao động nông thôn tiếp cận thông tin việc làm hiệu quả hơn?
    Cần xây dựng hệ thống thông tin thị trường lao động trực tuyến, tổ chức các sàn giao dịch việc làm, tăng cường tư vấn hướng nghiệp và phối hợp giữa các cơ quan, doanh nghiệp để cung cấp thông tin kịp thời, chính xác.

Kết luận

  • Việc làm cho lao động nông thôn tại thị xã Nghi Sơn đã có sự cải thiện rõ rệt với tỷ lệ lao động có việc làm tăng lên 97,62% năm 2022.
  • Cơ cấu lao động chuyển dịch tích cực từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế địa phương.
  • Nhu cầu đào tạo nghề và nâng cao kỹ năng của người lao động rất lớn, đặc biệt là kỹ năng tin học và ngoại ngữ.
  • Xuất khẩu lao động là một trong những giải pháp quan trọng giúp giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập cho lao động nông thôn.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo nghề, phát triển sản xuất nông thôn, chính sách tín dụng, xuất khẩu lao động và xây dựng hệ thống thông tin thị trường lao động nhằm tạo việc làm bền vững đến năm 2025.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, doanh nghiệp và người lao động, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả thực hiện.

Call-to-action: Các nhà quản lý, doanh nghiệp và người lao động cần chủ động tham gia, phối hợp để cùng phát triển nguồn nhân lực và thị trường lao động tại thị xã Nghi Sơn.