Giải Pháp Tài Chính Vi Mô Cho Xóa Đói Giảm Nghèo Bền Vững Ở Việt Nam

• Tác giả: Trịnh Thu Thủy
• Người hướng dẫn: PGS.TS Phan Văn Tính
• Trường học: Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội
• Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
• Đề tài: Giải Pháp Tài Chính Vi Mô Để Xóa Đói Giảm Nghèo Bền Vững Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÀI CHÍNH VI MÔ CHO XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH VI MÔ
• 1.1.1. Khái niệm tài chính vi mô
• 1.1.2. Các chủ thể cung cấp tài chính vi mô
• 1.1.3. Đặc điểm của tài chính vi mô
• 1.1.4. Dịch vụ tài chính vi mô
• 1.2. ĐÓI NGHÈO VÀ TÀI CHÍNH VI MÔ CHO XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG
• 1.2.1. Những vấn đề cơ bản về đói nghèo
• 1.2.2. Xóa đói giảm nghèo và xóa đói giảm nghèo bền vững
• 1.2.3. Tài chính vi mô cho xóa đói giảm nghèo bền vững
• 1.2.4. Nhân tố tác động đến tài chính vi mô cho xóa đói giảm nghèo bền vững
• 1.3. KINH NGHIỆM THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM VỀ TÀI CHÍNH VI MÔ CHO XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG
• 1.3.1. Kinh nghiệm thế giới
• 1.3.2. Bài học cho Việt Nam
• 1.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ TÀI CHÍNH VI MÔ CHO XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM
• 2.1. TÌNH HÌNH ĐÓI NGHÈO Ở VIỆT NAM VÀ CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG CỦA NHÀ NƯỚC
• 2.1.1. Tình hình đói nghèo ở Việt Nam
• 2.1.2. Chính sách giảm nghèo bền vững của Nhà nước Việt Nam
• 2.2. THỰC TRẠNG XOÁ ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG CỦA TÀI CHÍNH VI MÔ Ở VIỆT NAM
• 2.2.1. Các tổ chức cung cấp dịch vụ tài chính vi mô ở Việt Nam
• 2.2.2. Thực trạng cung cấp dịch vụ tài chính vi mô của các tổ chức tài chính vi mô
• 2.3. TỔNG HỢP KẾT QUẢ KHẢO SÁT HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TỔ CHỨC CUNG CẤP DỊCH VỤ TÀI CHÍNH VI MÔ CHO XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở VIỆT NAM
• 2.3.1. Cơ sở chọn mẫu khảo sát
• 2.3.2. Mục tiêu khảo sát
• 2.3.3. Địa điểm khảo sát
• 2.3.4. Phương pháp khảo sát
• 2.3.5. Nội dung khảo sát
• 2.3.6. Kết quả khảo sát các tổ chức
• 2.3.7. Kết quả thu thập ý kiến khách hàng tài chính vi mô
• 2.4. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG TÀI CHÍNH VI MÔ CHO XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG
• 2.4.1. Nguyên nhân tồn tại
• 2.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH VI MÔ CHO XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM
• 3.1. TÌNH HÌNH KINH TẾ VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030 VÀ QUAN ĐIỂM VỀ XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO
• 3.1.1. Các định hướng cơ bản ưu tiên cho phát triển kinh tế xã hội Việt Nam giai đoạn 2011-2020 tầm nhìn đến 2030
• 3.1.2. Định hướng chính sách giảm nghèo giai đoạn đến năm 2020, tầm nhìn 2030
• 3.2. ĐỊNH HƯỚNG VỀ TÀI CHÍNH VI MÔ CHO XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM
• 3.2.1. Tài chính vi mô cho giảm nghèo bền vững
• 3.2.2. Một số mục tiêu giảm nghèo bền vững
• 3.2.3. Quan điểm sử dụng tài chính vi mô cho xóa đói giảm nghèo bền vững
• 3.3. GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH VI MÔ CHO XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM
• 3.3.1. Thiết lập và tăng cường tính liên kết trong hoạt động của tài chính vi mô
• 3.3.2. Nhóm giải pháp phát triển các Tổ chức cung ứng dịch vụ tài chính vi mô
• 3.3.3. Nhóm giải pháp về sản phẩm và cung cấp sản phẩm tài chính vi mô
• 3.4. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN GIẢI PHÁP
• 3.4.1. Điều kiện chung
• 3.4.2. Hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động tài chính vi mô
• 3.4.3. Chính sách ưu đãi từ phía Nhà nước đối với hoạt động tài chính vi mô của các Tổ chức
• 3.4.4. Phối hợp giữa hoạt động xóa đói giảm nghèo bằng vốn ngân sách và hoạt động tài chính vi mô của các Tổ chức không sử dụng vốn ngân sách
• 3.4.5. Đào tạo nguồn nhân lực cho hoạt động tài chính vi mô
• 3.4.6. Thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm xóa đói giảm nghèo khác
• 3.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Giải Pháp Tài Chính Vi Mô Xóa Đói Giảm Nghèo

Nền kinh tế Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, tuy nhiên, nguy cơ đói nghèo vẫn luôn là một thách thức lớn. Các chương trình mục tiêu quốc gia, các chính sách hỗ trợ của Nhà nước đã góp phần đáng kể vào công cuộc xóa đói giảm nghèo (XĐGN). Tuy nhiên, để đạt được sự phát triển bền vững, cần có những giải pháp mang tính hệ thống và lâu dài. Tài chính vi mô (TCVM) nổi lên như một công cụ hiệu quả, cung cấp các dịch vụ tài chính cho khách hàng thu nhập thấp, đặc biệt ở vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa, nơi các dịch vụ tài chính truyền thống khó tiếp cận. TCVM không chỉ giúp người nghèo tiếp cận nguồn vốn mà còn nâng cao năng lực quản lý tài chính, tạo cơ hội tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống.

1.1. Định Nghĩa và Vai Trò của Tài Chính Vi Mô ở Việt Nam

Tài chính vi mô là việc cung cấp các dịch vụ tài chính như tín dụng vi mô, tiết kiệm vi mô, bảo hiểm vi mô và các dịch vụ chuyển tiền nhỏ cho khách hàng thu nhập thấp, những người thường bị loại trừ khỏi hệ thống tài chính chính thức. Ở Việt Nam, TCVM đóng vai trò quan trọng trong việc xóa đói giảm nghèo, tạo cơ hội kinh doanh và nâng cao đời sống cho người dân, đặc biệt là ở khu vực vùng nông thôn và các vùng dân tộc thiểu số.

1.2. Mối Liên Hệ Giữa TCVM và Xóa Đói Giảm Nghèo Bền Vững

TCVM không chỉ là một công cụ cung cấp vốn mà còn là một phương tiện để trao quyền cho người nghèo. Bằng cách cung cấp tiếp cận tài chính, TCVM giúp người nghèo có thể đầu tư vào các hoạt động sản xuất kinh doanh, tạo thu nhập ổn định và thoát khỏi vòng luẩn quẩn của đói nghèo. Từ đó, góp phần vào xóa đói giảm nghèo bền vững, bởi vì nó tạo nền tảng tài chính vững chắc để người dân tự lực phát triển kinh tế gia đình.

1.3. Các Chủ Thể Tham Gia Cung Cấp Dịch Vụ Tài Chính Vi Mô

Tại Việt Nam, nhiều tổ chức tham gia cung cấp dịch vụ tài chính vi mô, bao gồm: Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH), các tổ chức tài chính vi mô (TCTCVM) chính thức, các quỹ tín dụng nhân dân (QTDND), và các tổ chức phi chính phủ (NGO). Mỗi tổ chức có vai trò và phương thức hoạt động riêng, nhưng đều hướng tới mục tiêu chung là cung cấp tiếp cận tài chính cho người nghèo và góp phần vào công cuộc xóa đói giảm nghèo.

II. Thực Trạng Thách Thức TCVM Trong XĐGN ở Việt Nam

Mặc dù đã đạt được những thành tựu đáng kể, hoạt động tài chính vi mô tại Việt Nam vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức. Các vấn đề về khuôn khổ pháp lý chưa hoàn thiện, năng lực quản lý của các tổ chức tài chính vi mô còn hạn chế, sản phẩm và dịch vụ tài chính chưa đa dạng, chi phí hoạt động cao và khả năng quản lý rủi ro còn yếu là những rào cản lớn. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh từ các tổ chức tín dụng khác, đặc biệt là các ngân hàng thương mại, cũng gây áp lực lên hoạt động của các TCTCVM. Theo nghiên cứu của Trịnh Thu Thủy, mặc dù đã có nhiều nỗ lực, tỷ lệ tái nghèo vẫn còn cao, cho thấy tính bền vững của các giải pháp XĐGN hiện tại còn hạn chế.

2.1. Đánh Giá Hiệu Quả Hoạt Động TCVM Hiện Nay

Hiệu quả hoạt động của TCVM ở Việt Nam còn nhiều hạn chế. Mặc dù TCVM đã giúp nhiều hộ gia đình thoát nghèo, nhưng tỷ lệ tái nghèo vẫn còn cao. Điều này cho thấy các giải pháp TCVM hiện tại chưa đủ mạnh để giúp người nghèo duy trì cuộc sống ổn định và phát triển bền vững. Cần có những đánh giá khách quan và toàn diện để hiểu rõ hơn về những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của TCVM.

2.2. Những Rào Cản Về Pháp Lý và Quản Lý Hoạt Động TCVM

Khung pháp lý cho hoạt động TCVM ở Việt Nam vẫn còn chưa hoàn thiện và thiếu đồng bộ. Các quy định về cấp phép, quản lý rủi ro và giám sát hoạt động của các TCTCVM còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho hoạt động của các tổ chức này. Năng lực quản lý của nhiều TCTCVM còn yếu, đặc biệt là trong các lĩnh vực như quản lý rủi ro tín dụng, kế toán và tài chính.

2.3. Tiếp Cận Dịch Vụ Tài Chính Vi Mô cho Khách Hàng Thu Nhập Thấp

Khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính vi mô của khách hàng thu nhập thấp vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều người nghèo, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ tài chính do thiếu thông tin, thủ tục phức tạp và chi phí giao dịch cao. Cần có những giải pháp để tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính cho người nghèo.

III. Giải Pháp TCVM Đột Phá Xóa Đói Giảm Nghèo Bền Vững

Để TCVM thực sự trở thành một công cụ hiệu quả trong công cuộc xóa đói giảm nghèo bền vững ở Việt Nam, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này bao gồm việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao năng lực quản lý của các TCTCVM, đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ tài chính, tăng cường tiếp cận tài chính cho người nghèo và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tài chính (Fintech). Theo kinh nghiệm từ các quốc gia khác, việc tăng cường sự liên kết giữa các TCTCVM và các tổ chức khác cũng là một yếu tố quan trọng.

3.1. Hoàn Thiện Khung Pháp Lý Cho Hoạt Động Tài Chính Vi Mô

Cần có một khung pháp lý rõ ràng và minh bạch cho hoạt động TCVM, bao gồm các quy định về cấp phép, quản lý rủi ro, giám sát hoạt động và bảo vệ khách hàng. Khung pháp lý này cần đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của ngành TCVM, đồng thời tạo điều kiện cho các TCTCVM hoạt động hiệu quả và an toàn. Cần có sự đồng bộ giữa Luật và Nghị định để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

3.2. Nâng Cao Năng Lực Quản Lý Cho Tổ Chức Tài Chính Vi Mô

Các TCTCVM cần được trang bị kiến thức và kỹ năng quản lý hiện đại, đặc biệt là trong các lĩnh vực như quản lý rủi ro tín dụng, kế toán, tài chính và marketing. Cần có các chương trình đào tạo và tư vấn chuyên nghiệp để giúp các TCTCVM nâng cao năng lực quản lý và hoạt động hiệu quả hơn. Điều này bao gồm cả việc đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao.

3.3. Đa Dạng Hóa Sản Phẩm và Dịch Vụ Tài Chính Vi Mô Sáng Tạo

Các TCTCVM cần cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tài chính đa dạng, phù hợp với nhu cầu của khách hàng thu nhập thấp, bao gồm tín dụng vi mô, tiết kiệm vi mô, bảo hiểm vi mô và các dịch vụ chuyển tiền nhỏ. Cần có sự sáng tạo trong việc thiết kế các sản phẩm và dịch vụ tài chính để đáp ứng nhu cầu của các nhóm khách hàng khác nhau. Áp dụng giải pháp sáng tạo tài chính vi mô để tối ưu hiệu quả.

IV. Ứng Dụng Công Nghệ Tài Chính Fintech Vào TCVM Tại VN

Công nghệ tài chính (Fintech) có tiềm năng to lớn trong việc thay đổi cách thức cung cấp dịch vụ tài chính vi mô. Fintech có thể giúp giảm chi phí hoạt động, tăng cường khả năng tiếp cận tài chính cho người nghèo và nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro. Các giải pháp Fintech như mobile banking, digital lending và crowdfunding có thể được ứng dụng để cung cấp dịch vụ tài chính nhanh chóng, tiện lợi và chi phí thấp cho khách hàng thu nhập thấp. Theo các chuyên gia, chuyển đổi số tài chính vi mô là xu hướng tất yếu.

4.1. Ưu Điểm Của Ứng Dụng Fintech Trong TCVM

Fintech có thể giúp giảm chi phí hoạt động của các TCTCVM, tăng cường khả năng tiếp cận tài chính cho người nghèo và nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro. Các giải pháp Fintech như mobile banking, digital lending và crowdfunding có thể được ứng dụng để cung cấp dịch vụ tài chính nhanh chóng, tiện lợi và chi phí thấp cho khách hàng thu nhập thấp. Fintech góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống.

4.2. Các Thách Thức Khi Triển Khai Fintech Trong TCVM

Việc triển khai Fintech trong TCVM cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm hạ tầng công nghệ chưa phát triển, kiến thức và kỹ năng sử dụng công nghệ của khách hàng thu nhập thấp còn hạn chế, và các vấn đề về bảo mật thông tin. Cần có những giải pháp để vượt qua những thách thức này và tận dụng tối đa tiềm năng của Fintech trong TCVM. Cần có chính sách hỗ trợ từ Nhà nước cho chuyển đổi số.

4.3. Kinh Nghiệm Quốc Tế Về Ứng Dụng Fintech Trong TCVM

Nhiều quốc gia trên thế giới đã thành công trong việc ứng dụng Fintech trong TCVM. Các quốc gia này đã có những chính sách hỗ trợ, đầu tư vào hạ tầng công nghệ và nâng cao kiến thức và kỹ năng sử dụng công nghệ cho người nghèo. Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia này để triển khai Fintech trong TCVM một cách hiệu quả.

V. Chính Sách Tài Chính Hỗ Trợ Phát Triển TCVM Bền Vững

Vai trò của Nhà nước là vô cùng quan trọng để thúc đẩy phát triển bền vững của TCVM ở Việt Nam. Chính sách tài chính cần được thiết kế để tạo điều kiện thuận lợi cho các TCTCVM hoạt động hiệu quả và an toàn. Các chính sách này bao gồm việc cung cấp vốn ưu đãi, hỗ trợ kỹ thuật, giảm thuế và phí, và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh. Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương để đảm bảo tính hiệu quả của các chính sách.

5.1. Xây Dựng Môi Trường Pháp Lý Thuận Lợi Cho TCVM

Cần có một môi trường pháp lý rõ ràng và minh bạch cho hoạt động TCVM, bao gồm các quy định về cấp phép, quản lý rủi ro, giám sát hoạt động và bảo vệ khách hàng. Môi trường pháp lý này cần đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của ngành TCVM, đồng thời tạo điều kiện cho các TCTCVM hoạt động hiệu quả và an toàn.

5.2. Đầu Tư Vào Nguồn Nhân Lực Cho Ngành TCVM

Cần có các chương trình đào tạo và tư vấn chuyên nghiệp để giúp các TCTCVM nâng cao năng lực quản lý và hoạt động hiệu quả hơn. Cần chú trọng đến việc đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao và đạo đức nghề nghiệp tốt. Điều này sẽ giúp đảm bảo chất lượng dịch vụ tài chính và sự phát triển bền vững của ngành.

5.3. Hỗ Trợ Tiếp Cận Vốn Cho Các TCTCVM

Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ tiếp cận vốn cho các TCTCVM, bao gồm việc cung cấp vốn ưu đãi, bảo lãnh tín dụng và tạo điều kiện cho các TCTCVM huy động vốn từ các nguồn khác. Điều này sẽ giúp các TCTCVM có đủ nguồn lực để mở rộng hoạt động và cung cấp dịch vụ tài chính cho nhiều người nghèo hơn. Cần có sự phối hợp giữa hoạt động xóa đói giảm nghèo bằng vốn ngân sách và hoạt động TCVM của các tổ chức không sử dụng vốn ngân sách.

VI. Kết Luận Triển Vọng TCVM Trong XĐGN Tới 2030

Tài chính vi mô đóng vai trò quan trọng trong công cuộc xóa đói giảm nghèo bền vững ở Việt Nam. Để phát huy tối đa tiềm năng của TCVM, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện, bao gồm việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao năng lực quản lý của các TCTCVM, đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ tài chính, tăng cường tiếp cận tài chính cho người nghèo và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tài chính (Fintech). Với sự quan tâm và hỗ trợ của Nhà nước, TCVM sẽ tiếp tục đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam đến năm 2030.

6.1. Tóm Tắt Các Giải Pháp Chính Để Phát Triển TCVM

Các giải pháp chính để phát triển TCVM bao gồm hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa sản phẩm, tăng cường tiếp cận tài chính và ứng dụng Fintech. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương để đảm bảo tính hiệu quả của các giải pháp. Bên cạnh đó, cần chú trọng đến việc đào tạo nguồn nhân lực và nâng cao nhận thức của cộng đồng về vai trò của TCVM.

6.2. Triển Vọng và Hướng Đi Mới Cho TCVM Tại Việt Nam

TCVM ở Việt Nam có nhiều triển vọng phát triển trong tương lai. Với sự phát triển của công nghệ, TCVM có thể tiếp cận được nhiều khách hàng hơn và cung cấp các dịch vụ tài chính với chi phí thấp hơn. Cần có những hướng đi mới, sáng tạo để TCVM tiếp tục đóng góp vào công cuộc xóa đói giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Cần có các giải pháp sáng tạo TCVM để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

6.3. Đề Xuất Nghiên Cứu Tiếp Theo Về TCVM

Nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào đánh giá tác động xã hội và hiệu quả kinh tế của TCVM, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự bền vững của các TCTCVM, và đề xuất các giải pháp để nâng cao khả năng quản lý rủi ro và quản lý hiệu quả của các tổ chức này. Cần có những nghiên cứu sâu hơn về ứng dụng Fintech trong TCVM và tác động của nó đến khách hàng và ngành TCVM nói chung.