Nghiên Cứu Giải Pháp Phát Triển Nông Lâm Kết Hợp Tại Huyện Hòa An, Tỉnh Cao Bằng

• Tác giả: Long Thị Nết
• Người hướng dẫn: TS. Đàm Văn Vinh
• Trường học: Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Lâm học
• Đề tài: Giải Pháp Phát Triển Nông Lâm Kết Hợp Tại Huyện Hòa An, Tỉnh Cao Bằng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2. Ý nghĩa của đề tài
• 2. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
• 2.1. Các nhân tố làm tiền đề cho sự phát triển của nông lâm kết hợp trên phạm vi toàn cầu
• 2.1.1. Các thay đổi về chính sách phát triển nông thôn
• 2.1.2. Nạn phá rừng và tình trạng suy thoái môi trường
• 2.1.3. Sự gia tăng các mối quan tâm về nghiên cứu các hệ thống canh tác tổng hợp và các hệ thống kỹ thuật truyền thống
• 2.1.4. Sự hình thành Trung tâm Quốc tế về Nghiên cứu Nông Lâm Kết Hợp (ICRAF)
• 2.1.5. Sự phát triển phương pháp tiếp cận trong nghiên cứu và phát triển
• 2.1.6. Sự hòa nhập của nông lâm kết hợp vào chương trình đào tạo nông nghiệp, lâm nghiệp và phát triển nông thôn
• 2.1.7. Lợi ích và vai trò của các hệ thống Nông lâm kết hợp
• 2.1.7.1. Các lợi ích của nông lâm kết hợp
• 2.1.7.2. Vai trò của NLKH
• 2.1.8. Những nghiên cứu về Nông - Lâm kết hợp trên Thế Giới và ở Việt Nam
• 2.1.8.1. Những nghiên cứu về Nông - Lâm kết hợp trên Thế Giới
• 2.1.8.2. Những nghiên cứu về Nông - lâm kết hợp ở Việt Nam
• 2.2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
• 2.2.3. Địa điểm, thời gian nghiên cứu
• 2.2.4. Nội dung nghiên cứu
• 2.2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.5.1. Kế thừa tư liệu, thông tin
• 2.2.5.2. Phương pháp điều tra đánh giá thực trạng phát triển Nông lâm kết hợp tại địa bàn nghiên cứu
• 2.2.5.3. Phương pháp đánh giá hiệu quả của hệ thống NLKH tại địa bàn nghiên cứu
• 2.2.5.4. Phương pháp xử lý và tổng hợp số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ
• 3.1. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của khu vực nghiên cứu
• 3.1.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu
• 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu
• 3.2. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội ảnh hưởng tới phát triển sản xuất NLKH huyện Hòa An
• 3.2.1. Kết quả thông kê phân nhóm các hệ thống NLKH trên địa bàn nghiên cứu
• 3.2.2. Khái quát chung về thực trạng phát triển NLKH của huyện Hòa An
• 3.2.3. Kết quả điều tra và phân loại hệ thống NLKH tại Huyện Hòa An
• 3.2.4. Đánh giá hiệu quả Kinh tế của các hệ thống NLKH tại huyện Hòa An
• 3.2.4.1. Đánh giá hiệu quả kinh tế của các hệ thống NLKH theo mức thu nhập từng khu vực điều tra
• 3.2.4.2. Hiệu quả Kinh tế và cơ cấu thu nhập từ các thành phần của hệ thống NLKH trong 1 năm
• 3.2.4.3. Hiệu quả Kinh tế bình quân của hệ thống NLKH trong năm/ha cho huyện Hòa An
• 3.2.5. Hiệu quả môi trường của các hệ thống NLKH
• 3.2.6. Một số tác động về mặt xã hội từ các hệ thống Nông lâm kết hợp
• 3.2.7. Đánh giá tính bền vững của các hệ thống NLKH tại Hòa An
• 3.2.8. Những thuận lợi khó khăn, hạn chế trong phát triển NLKH huyện Hòa An
• 3.2.8.1. Thuận lợi trong phát triển hệ thống tại khu vực nghiên cứu
• 3.2.8.2. Một số khó khăn, hạn chế trong phát triển các hệ thống NLKH tại khu vực nghiên cứu
• 3.2.9. Đề xuất một số giải pháp phát triển NLKH trên địa bàn nghiên cứu
• 3.2.9.1. Lựa chọn cây trồng vật nuôi trong phát triển mô hình NLKH của huyện
• 3.2.9.2. Đề xuất một số giải pháp góp phần đẩy mạnh sản xuất, phát triển bền vững các hệ thống NLKH tại huyện Hòa An, Cao Bằng
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nông Lâm Kết Hợp Hòa An Tiềm Năng và Cơ Hội

Hòa An, Cao Bằng sở hữu tiềm năng lớn cho phát triển nông lâm kết hợp. Với diện tích đất tự nhiên rộng lớn, đặc biệt là đất lâm nghiệp và đất nông nghiệp, huyện có điều kiện thuận lợi để xây dựng các mô hình đa dạng. Tuy nhiên, cần chú trọng đến việc khai thác triệt để lợi thế tự nhiên kết hợp với kiến thức, kinh nghiệm sản xuất của người dân địa phương. Người dân địa phương là những người trực tiếp sản xuất và hưởng lợi, do đó, vai trò của họ là yếu tố then chốt. Nghiên cứu nông lâm kết hợp cần có sự tham gia của các nhà khoa học, kết hợp kiến thức kinh nghiệm truyền thống với kiến thức khoa học tiên tiến, nhằm đem lại hiệu quả cao nhất.

1.1. Điều kiện tự nhiên ưu đãi phát triển nông lâm nghiệp

Hòa An sở hữu diện tích đất đai rộng lớn, với phần lớn là đất có độ dốc nhất định và còn khá phì nhiêu. Diện tích đất lâm nghiệp chiếm tỷ lệ lớn, tạo điều kiện cho việc phát triển các hệ thống nông lâm kết hợp đa dạng. Bên cạnh đó, diện tích đất sản xuất nông nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kết hợp trồng trọt và chăn nuôi. Theo số liệu thống kê, đất lâm nghiệp chiếm 75.42% và đất sản xuất nông nghiệp chiếm 15.21% tổng diện tích đất tự nhiên của huyện.

1.2. Kinh nghiệm canh tác truyền thống của người dân

Người dân Hòa An, chủ yếu là các dân tộc thiểu số như Tày, Nùng, Dao, Mông, có kinh nghiệm lâu đời trong canh tác trên đất dốc. Họ đã phát triển các phương thức canh tác nông lâm kết hợp phù hợp với điều kiện địa hình và khí hậu địa phương. Tuy nhiên, do trình độ dân trí còn hạn chế, sản xuất còn mang tính chất manh mún, cần có sự hỗ trợ về kỹ thuật và kiến thức khoa học để nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất. Cần kết hợp kinh nghiệm truyền thống với kiến thức khoa học tiên tiến.

1.3. Vai trò của nông lâm kết hợp trong bảo vệ môi trường

Nông lâm kết hợp đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường, đặc biệt là ở các vùng đồi núi. Các hệ thống nông lâm kết hợp giúp giữ đất, chống xói mòn, điều tiết nguồn nước và bảo tồn đa dạng sinh học. Ngoài ra, việc trồng cây xen kẽ với các loại cây nông nghiệp còn giúp cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu và giảm thiểu sử dụng phân bón hóa học. Từ đó, góp phần vào phát triển nông nghiệp bền vững.

II. Thách Thức Phát Triển Nông Lâm Kết Hợp Bền Vững ở Hòa An

Mặc dù có nhiều tiềm năng, việc phát triển nông lâm kết hợp tại Hòa An cũng đối mặt với không ít thách thức. Sự bất ổn của thị trường tiêu thụ nông lâm sản, trình độ canh tác còn hạn chế, và ảnh hưởng của sâu bệnh là những vấn đề cần được giải quyết. Bên cạnh đó, việc quản lý và sử dụng đất đai còn nhiều bất cập, hiệu quả sử dụng đất chưa cao, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế xã hội và đời sống của người dân. Cần có các giải pháp đồng bộ để vượt qua những khó khăn này.

2.1. Thị trường tiêu thụ nông lâm sản chưa ổn định

Thị trường tiêu thụ nông lâm sản tại Hòa An còn nhiều biến động, giá cả bấp bênh, phụ thuộc nhiều vào yếu tố thời tiết và mùa vụ. Khi được mùa thì giá lại rẻ, gây thiệt hại cho người sản xuất. Cần xây dựng chuỗi giá trị nông lâm sản ổn định, kết nối người sản xuất với thị trường tiêu thụ, đảm bảo đầu ra cho sản phẩm. Theo luận văn gốc, “Thị trường tiêu thụ chưa ổn định. Giá cả bếp bênh. Được mùa thì giá rẻ.”.

2.2. Trình độ canh tác và kỹ thuật còn hạn chế

Trình độ canh tác của người dân còn hạn chế, thiếu kiến thức về kỹ thuật canh tác nông lâm kết hợp tiên tiến. Việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật chưa hợp lý, gây ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và môi trường. Cần tăng cường công tác khuyến nông, chuyển giao khoa học kỹ thuật cho người dân, nâng cao năng lực sản xuất.

2.3. Sâu bệnh hại và biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến sản xuất

Sâu bệnh hại và dịch bệnh thường xuyên xảy ra, gây ảnh hưởng đến năng suất cây trồng và vật nuôi. Biến đổi khí hậu cũng gây ra những tác động tiêu cực, như hạn hán, lũ lụt, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp. Cần có các giải pháp phòng chống sâu bệnh hại hiệu quả, đồng thời ứng phó với biến đổi khí hậu, đảm bảo sản xuất ổn định. Luận văn gốc nhấn mạnh “Sâu bệnh hại, dịch bênh nhiều ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất cây trồng - vật nuôi.”

III. Giải Pháp Phát Triển Nông Lâm Kết Hợp Hiệu Quả Tại Hòa An

Để phát triển nông lâm kết hợp hiệu quả tại Hòa An, cần có các giải pháp đồng bộ trên nhiều lĩnh vực. Từ việc lựa chọn cây trồng vật nuôi phù hợp, áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến, đến việc xây dựng chuỗi giá trị nông lâm sản và chính sách hỗ trợ từ nhà nước. Cần phát huy tối đa tiềm năng của địa phương, đồng thời giải quyết những khó khăn, thách thức đặt ra.

3.1. Lựa chọn cây trồng vật nuôi phù hợp với điều kiện địa phương

Cần lựa chọn các loại cây trồng và vật nuôi phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng và tập quán canh tác của người dân. Ưu tiên các loại cây bản địa, có giá trị kinh tế cao và dễ tiêu thụ. Kết hợp trồng cây lâm nghiệp với cây ăn quả, cây dược liệu và chăn nuôi gia súc, gia cầm, tạo ra các hệ thống nông lâm kết hợp đa dạng và hiệu quả. Theo luận văn gốc, cần “Lựa chọn cây trồng vật nuôi trong phát triển mô hình NLKH của huyện.”.

3.2. Áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến bền vững

Cần áp dụng các kỹ thuật canh tác nông lâm kết hợp tiên tiến, như kỹ thuật trồng xen canh, luân canh, bón phân hữu cơ, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học. Áp dụng các biện pháp bảo vệ đất, chống xói mòn, như làm ruộng bậc thang, trồng cây theo đường đồng mức. Hướng tới nông nghiệp hữu cơ, chứng nhận VietGAP, đảm bảo chất lượng sản phẩm và an toàn cho người tiêu dùng.

3.3. Xây dựng chuỗi giá trị nông lâm sản và kết nối thị trường

Cần xây dựng chuỗi giá trị nông lâm sản khép kín, từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ. Hỗ trợ người dân thành lập các Hợp tác xã nông lâm nghiệp, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Tìm kiếm thị trường tiêu thụ ổn định, xây dựng thương hiệu nông lâm sản địa phương. Phát triển du lịch sinh thái nông lâm, tạo thêm nguồn thu nhập cho người dân.

IV. Ứng Dụng Mô Hình Nông Lâm Kết Hợp Hiệu Quả Tại Huyện Hòa An

Huyện Hòa An hiện đang áp dụng nhiều mô hình nông lâm kết hợp, mỗi mô hình có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Việc đánh giá hiệu quả của từng mô hình, từ đó nhân rộng các mô hình thành công là rất quan trọng. Trong đó, một số mô hình phổ biến như: RVACRg, RVAC, VAC, RVRg, RRg, RVCRg. Cần lựa chọn mô hình phù hợp với điều kiện cụ thể của từng hộ gia đình và từng vùng. Các mô hình nông lâm kết hợp đa dạng mang lại hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường khác nhau.

4.1. Đánh giá hiệu quả kinh tế các mô hình nông lâm kết hợp

Mô hình RVACRg và RVCRg có khả năng bảo vệ môi trường tốt nhất. Tiếp đó mới đến các hệ thống RVAC, RVRg. Cuối cùng là 2 hệ thống VAC, RRg hiệu quả bảo vệ môi trường thấp nhất. Để phát triển mô hình một cách hiệu quả, cần phải xem xét đến giá trị kinh tế nó mang lại. Mô hình RVACRg cho thấy hiệu quả bảo vệ môi trường tốt nhất cũng là điều cần lưu tâm, mô hình còn mang lại hiệu quả kinh tế cao.

4.2. Phân tích tác động xã hội của các hệ thống nông lâm

Hiệu quả về mặt xã hội được thể hiện ở mặt giải quyết công ăn việc làm cho các nhân lực của các hệ thống là khá lớn, chiếm từ 240 -390 công lao động/ha/năm. Phát triển các mô hình nông lâm kết hợp cần tạo ra việc làm cho lao động địa phương. Thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội Hòa An, góp phần cải thiện đời sống của người dân. Tạo sự gắn kết cộng đồng và bảo tồn văn hóa truyền thống.

4.3. Đánh giá tính bền vững của các mô hình nông lâm kết hợp

Các hệ thống nông lâm kết hợp có khả năng bảo vệ môi trường, cải tạo đất và giảm thiểu rủi ro từ biến đổi khí hậu. Cần lựa chọn các mô hình có tính bền vững cao, đảm bảo sự phát triển lâu dài cho nông nghiệp Hòa An. Quan tâm đến các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường, để tạo ra các hệ thống nông lâm kết hợp bền vững.

V. Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Nông Lâm Nghiệp Hòa An Cao Bằng

Để phát triển nông lâm kết hợp bền vững, cần có sự hỗ trợ từ nhà nước thông qua các chính sách hỗ trợ nông lâm nghiệp. Các chính sách này có thể bao gồm hỗ trợ về vốn, kỹ thuật, giống cây trồng vật nuôi, và xúc tiến thương mại. Cần tạo môi trường thuận lợi cho người dân tham gia vào các hoạt động nông lâm kết hợp, góp phần vào sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

5.1. Hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho các hộ nông dân

Cần tạo điều kiện cho các hộ nông dân tiếp cận vốn vay ưu đãi từ các ngân hàng và quỹ tín dụng. Hỗ trợ lãi suất vay, kéo dài thời gian vay, và đơn giản hóa thủ tục vay vốn. Cần có các chính sách tín dụng phù hợp với đặc thù của nông lâm kết hợp, giúp người dân có đủ nguồn lực để đầu tư sản xuất.

5.2. Tăng cường công tác khuyến nông chuyển giao khoa học

Cần tăng cường công tác khuyến nông, tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo, và tham quan học hỏi kinh nghiệm. Chuyển giao các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới nhất cho người dân, giúp họ nâng cao năng lực sản xuất. Cần có đội ngũ cán bộ khuyến nông nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao, và gắn bó với cơ sở.

5.3. Xúc tiến thương mại quảng bá nông lâm sản địa phương

Cần hỗ trợ người dân tham gia các hội chợ, triển lãm, và các kênh phân phối nông lâm sản. Xây dựng thương hiệu nông lâm sản địa phương, quảng bá trên các phương tiện truyền thông. Hỗ trợ người dân tìm kiếm thị trường tiêu thụ ổn định, kết nối với các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu.

VI. Tương Lai Nông Lâm Kết Hợp Bền Vững Tại Hòa An Cao Bằng

Với những tiềm năng và cơ hội, cùng với sự nỗ lực của người dân và sự hỗ trợ của nhà nước, nông lâm kết hợp tại Hòa An có một tương lai tươi sáng. Cần hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững, bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống của người dân. Nông nghiệp bền vững phải đi đôi với bảo vệ môi trường và mang lại lợi ích cho cộng đồng. Cần chú trọng đến bảo vệ môi trường nông nghiệp Hòa An, và tạo dựng môi trường phát triển bền vững.

6.1. Nông lâm kết hợp góp phần nâng cao thu nhập nông dân

Áp dụng các mô hình nông lâm kết hợp hiệu quả sẽ giúp người dân nâng cao thu nhập. Tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Nâng cao thu nhập nông dân Hòa An bằng cách áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và liên kết sản xuất tiêu thụ.

6.2. Bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu

Nông lâm kết hợp góp phần bảo vệ môi trường, chống xói mòn đất và giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Biến đổi khí hậu nông nghiệp Cao Bằng đặt ra những thách thức lớn, cần có các giải pháp thích ứng và giảm thiểu rủi ro. Phát triển các hệ thống canh tác bền vững, giảm thiểu sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật.

6.3. Phát triển kinh tế xã hội và du lịch sinh thái

Nông lâm kết hợp góp phần phát triển kinh tế xã hội Hòa An, tạo ra việc làm và nâng cao đời sống của người dân. Phát triển du lịch sinh thái nông lâm Hòa An, khai thác các tiềm năng du lịch của địa phương. Bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống và tạo ra các sản phẩm du lịch độc đáo.

Tổng quan nghiên cứu

Huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng, với tổng diện tích tự nhiên khoảng 60.584 ha, trong đó đất lâm nghiệp chiếm 75,42% và đất sản xuất nông nghiệp chiếm 15,21%, là vùng có tiềm năng lớn để phát triển các hệ thống nông lâm kết hợp (NLKH). Nông lâm kết hợp là phương thức canh tác truyền thống, đa dạng về thành phần cây trồng và vật nuôi, phù hợp với điều kiện địa hình đồi núi và khí hậu của vùng. Tuy nhiên, hiện nay diện tích các vùng trồng NLKH có xu hướng thu hẹp do tập trung thâm canh đơn canh, trong khi đó NLKH vẫn được duy trì như một chiến lược quan trọng nhằm bảo vệ độ phì của đất, đảm bảo sinh kế và tăng thu nhập cho người dân.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá tiềm năng điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội ảnh hưởng đến phát triển sản xuất NLKH tại huyện Hòa An; khảo sát thực trạng và hiệu quả của các hệ thống NLKH phổ biến; từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững các hệ thống này. Nghiên cứu tập trung vào 3 xã đại diện: Nam Tuấn, Đại Tiến và Hồng Việt, trong khoảng thời gian từ tháng 3/2022 đến tháng 6/2023. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc sử dụng đất bền vững, nâng cao thu nhập và bảo vệ môi trường sinh thái tại địa phương, đồng thời góp phần vào phát triển kinh tế xã hội vùng nông thôn miền núi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về nông lâm kết hợp, bao gồm:

• Lý thuyết hệ thống sinh thái nông lâm kết hợp: NLKH là hệ thống quản lý đất đai phối hợp cây lâu năm, cây ngắn ngày và vật nuôi trên cùng một diện tích nhằm tăng hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường (Nair, 1987; ICRAF, 1997).

• Mô hình đa chức năng của NLKH: NLKH không chỉ tạo ra sản phẩm nông lâm mà còn bảo tồn tài nguyên đất, nước, đa dạng sinh học và giảm phát thải khí nhà kính (Young, 1997; Dixon, 1995).

• Khái niệm hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội trong NLKH: Đánh giá hiệu quả dựa trên giá trị gia tăng, khả năng bảo vệ đất, tạo việc làm và nâng cao đời sống cộng đồng (Phạm Xuân Hoàn, 2001).

Các khái niệm chính bao gồm: hệ thống NLKH, hiệu quả kinh tế, hiệu quả môi trường, hiệu quả xã hội, tính bền vững và các dạng hệ thống NLKH như RVACRg, RVAC, VAC, RVRg, RRg, RVCRg.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ điều tra thực địa tại 3 xã đại diện, kết hợp với tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, báo cáo kinh tế xã hội huyện Hòa An.

• Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu hệ thống NLKH theo phương pháp hệ thống, chọn 90 hộ có hệ thống NLKH đại diện, phân bố theo các nhóm dân tộc, điều kiện kinh tế và diện tích khác nhau.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra đánh giá nông thôn có sự tham gia (PRA) để thu thập thông tin về thực trạng, hiệu quả và khó khăn; phân tích định lượng bằng phần mềm Excel; tính toán hiệu quả kinh tế dựa trên giá trị sản phẩm, chi phí trung gian và giá trị gia tăng; đánh giá hiệu quả môi trường và xã hội theo thang điểm 10 dựa trên các tiêu chí bảo vệ đất, tạo việc làm.

• Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 3/2022 đến tháng 6/2023, gồm khảo sát hiện trạng, thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội thuận lợi cho phát triển NLKH: Huyện Hòa An có tổng diện tích đất tự nhiên 60.584 ha, trong đó đất lâm nghiệp chiếm 75,42% (45.682 ha), đất sản xuất nông nghiệp chiếm 15,21% (9.234 ha). Địa hình đồi núi với độ dốc trung bình, đất còn khá phì nhiêu, hệ thống sông suối dày đặc tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển các hệ thống NLKH.

2. Phân loại và thực trạng các hệ thống NLKH: Có 6 dạng hệ thống NLKH phổ biến gồm RVACRg, RVAC, VAC, RVRg, RRg, RVCRg. Trong đó, hệ thống RVACRg và RVCRg được đánh giá có hiệu quả bảo vệ môi trường cao nhất, tiếp theo là RVAC và RVRg, còn VAC và RRg có hiệu quả bảo vệ môi trường thấp hơn.

3. Hiệu quả kinh tế và xã hội: Giá trị gia tăng bình quân của các hệ thống NLKH đạt khoảng 64,6 triệu đồng/ha/năm. Các hệ thống tạo ra từ 240 đến 390 công lao động/ha/năm, góp phần giải quyết việc làm cho người dân địa phương. Thu nhập từ cây thuốc lá, cây ăn quả đặc sản như cam Trưng Vương, quýt Hà Trì và các mô hình chăn nuôi bò vỗ béo mang lại hiệu quả kinh tế cao.

4. Khó khăn và hạn chế: Thị trường tiêu thụ sản phẩm chưa ổn định, giá cả biến động mạnh; trình độ quản lý, bảo vệ và chăm sóc cây trồng, vật nuôi còn thấp; sâu bệnh hại ảnh hưởng đến năng suất; cơ sở hạ tầng và trình độ dân trí còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy huyện Hòa An có tiềm năng lớn để phát triển các hệ thống NLKH đa dạng, tận dụng lợi thế đất đai và nguồn nhân lực. Hiệu quả kinh tế và xã hội của các hệ thống NLKH được khẳng định qua giá trị gia tăng và tạo việc làm, phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững. So sánh với các nghiên cứu ở các tỉnh miền núi khác, hiệu quả bảo vệ môi trường của hệ thống RVACRg và RVCRg tương đồng với các mô hình nông lâm kết hợp thành công tại Thái Nguyên và Lạng Sơn.

Việc thị trường tiêu thụ chưa ổn định và trình độ quản lý còn hạn chế là những thách thức phổ biến trong phát triển NLKH vùng núi, cần có giải pháp đồng bộ về kỹ thuật, thị trường và chính sách hỗ trợ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh giá trị gia tăng và công lao động giữa các hệ thống NLKH, bảng phân loại diện tích và tỷ lệ sử dụng đất theo từng hệ thống, giúp minh họa rõ nét hiệu quả và phân bố các mô hình.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, chuyển giao kỹ thuật cho người dân: Tổ chức các lớp tập huấn về quản lý, chăm sóc cây trồng, vật nuôi và phòng chống sâu bệnh nhằm nâng cao trình độ kỹ thuật, giảm thiểu rủi ro sản xuất. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là các cơ quan khuyến nông, khuyến lâm địa phương.

2. Xây dựng và phát triển chuỗi giá trị sản phẩm NLKH: Hỗ trợ liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, phát triển thương hiệu đặc sản như cam Trưng Vương, quýt Hà Trì, miến dong Nguyễn Huệ để ổn định thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm. Thời gian 3-5 năm, chủ thể là UBND huyện phối hợp doanh nghiệp và hợp tác xã.

3. Đầu tư cơ sở hạ tầng và hỗ trợ vốn cho các hộ NLKH: Cải thiện hệ thống giao thông, thủy lợi, hỗ trợ vay vốn ưu đãi để đầu tư mở rộng diện tích và nâng cao chất lượng các hệ thống NLKH. Thời gian 3 năm, chủ thể là các ngân hàng chính sách, chính quyền địa phương.

4. Khuyến khích áp dụng các mô hình NLKH bảo vệ môi trường: Ưu tiên phát triển các hệ thống RVACRg và RVCRg có hiệu quả bảo vệ đất và môi trường cao, kết hợp với các biện pháp bảo vệ rừng và cải tạo đất. Thời gian liên tục, chủ thể là các tổ chức quản lý rừng, nông dân và các tổ chức phi chính phủ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách nông nghiệp, lâm nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển NLKH phù hợp với điều kiện địa phương, góp phần phát triển kinh tế bền vững vùng miền núi.

2. Các nhà nghiên cứu và giảng viên ngành Lâm học, Nông nghiệp: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả đánh giá hiệu quả và các giải pháp phát triển NLKH để phục vụ nghiên cứu khoa học và giảng dạy.

3. Hộ nông dân và các tổ chức hợp tác xã tại vùng đồi núi: Áp dụng các mô hình NLKH hiệu quả, nâng cao kỹ thuật canh tác, quản lý và phát triển sản xuất nhằm tăng thu nhập và bảo vệ môi trường.

4. Các tổ chức phi chính phủ và dự án phát triển nông thôn: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để thiết kế các chương trình hỗ trợ phát triển NLKH, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và nâng cao đời sống cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

1. Nông lâm kết hợp là gì và có lợi ích gì?
   Nông lâm kết hợp là hệ thống sử dụng đất phối hợp cây lâu năm, cây ngắn ngày và vật nuôi trên cùng diện tích nhằm tăng hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường. Lợi ích gồm tăng thu nhập, bảo vệ đất, tạo việc làm và giảm rủi ro sản xuất.

2. Huyện Hòa An có những hệ thống NLKH nào phổ biến?
   Có 6 hệ thống chính gồm RVACRg, RVAC, VAC, RVRg, RRg, RVCRg. Trong đó RVACRg và RVCRg có hiệu quả bảo vệ môi trường cao nhất.

3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
   Sử dụng phương pháp điều tra đánh giá nông thôn có sự tham gia (PRA), kết hợp phân tích định lượng bằng Excel, chọn mẫu hệ thống NLKH đại diện tại 3 xã trong huyện.

4. Hiệu quả kinh tế của các hệ thống NLKH tại Hòa An ra sao?
   Giá trị gia tăng bình quân đạt khoảng 64,6 triệu đồng/ha/năm, tạo việc làm từ 240 đến 390 công lao động/ha/năm, góp phần nâng cao đời sống người dân.

5. Những khó khăn chính trong phát triển NLKH tại Hòa An là gì?
   Thị trường tiêu thụ chưa ổn định, giá cả biến động, trình độ quản lý và kỹ thuật còn thấp, sâu bệnh ảnh hưởng năng suất, cơ sở hạ tầng và dân trí hạn chế.

Kết luận

• Huyện Hòa An có tiềm năng lớn về đất đai và điều kiện tự nhiên thuận lợi cho phát triển các hệ thống nông lâm kết hợp đa dạng.
• Các hệ thống NLKH như RVACRg và RVCRg thể hiện hiệu quả bảo vệ môi trường và kinh tế cao, góp phần tạo việc làm và nâng cao thu nhập.
• Thị trường tiêu thụ và trình độ quản lý là những thách thức cần được giải quyết để phát triển bền vững NLKH.
• Đề xuất các giải pháp đào tạo kỹ thuật, phát triển chuỗi giá trị, đầu tư cơ sở hạ tầng và ưu tiên các mô hình bảo vệ môi trường.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho chính quyền, nhà nghiên cứu và người dân trong phát triển NLKH tại Hòa An và các vùng miền núi tương tự.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu và nhân rộng mô hình NLKH hiệu quả nhằm phát triển kinh tế xã hội bền vững vùng đồi núi.