Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội ngày càng phức tạp, công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước. Tại TP. Nha Trang, với hơn 8.600 doanh nghiệp đang hoạt động tính đến cuối năm 2019, công tác quản lý thuế được xem là nhiệm vụ trọng tâm nhằm tăng cường hiệu quả thu ngân sách và chống thất thu thuế. Giai đoạn 2017-2019, tổng thu nội địa trên địa bàn đạt khoảng 3.780 tỷ đồng, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn như ý thức chấp hành pháp luật thuế chưa cao, hệ thống quản lý thông tin chưa đồng bộ và các hành vi gian lận thuế diễn biến phức tạp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp tại Chi cục Thuế TP. Nha Trang trong giai đoạn 2017-2019, chỉ ra những thành công và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp thuộc sự quản lý của Chi cục Thuế TP. Nha Trang, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tổng kết công tác thuế và hồ sơ quản lý doanh nghiệp trong giai đoạn trên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao nguồn thu ngân sách, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ thuế một cách minh bạch và hiệu quả hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thuế và mô hình quản lý rủi ro trong thuế nhằm phân tích hiệu quả công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý thuế: Quản lý thuế được hiểu là hoạt động tổ chức, điều hành và giám sát nhằm đảm bảo người nộp thuế thực hiện đúng nghĩa vụ thuế theo quy định pháp luật. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của pháp luật, phương pháp hành chính và kỹ thuật nghiệp vụ trong quản lý thuế.

  2. Mô hình quản lý rủi ro thuế: Đây là phương pháp phân tích, đánh giá các rủi ro trong kê khai, nộp thuế của doanh nghiệp để từ đó xây dựng kế hoạch kiểm tra, thanh tra hiệu quả, giảm thiểu thất thu và gian lận thuế.

Các khái niệm chính bao gồm: thuế và vai trò của thuế trong ngân sách nhà nước, quản lý thuế đối với doanh nghiệp, các thủ tục hành chính thuế (đăng ký, khai, nộp, ấn định thuế), kiểm tra, thanh tra thuế, cưỡng chế nợ thuế, xử lý vi phạm pháp luật thuế và giải quyết khiếu nại tố cáo về thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ hệ thống quản lý của Chi cục Thuế TP. Nha Trang, hồ sơ quản lý doanh nghiệp của các đội kiểm tra thuế, báo cáo tổng kết công tác thuế giai đoạn 2017-2019, cùng các tài liệu chuyên ngành và báo cáo thống kê của ngành thuế và tỉnh Khánh Hòa.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp số liệu thu thuế, phương pháp đánh giá bình quân để so sánh kết quả qua các năm, và phương pháp so sánh để phân tích sự khác biệt giữa các chỉ tiêu thuế. Phần mềm Excel được dùng làm công cụ xử lý và tính toán số liệu.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ doanh nghiệp thuộc quản lý của Chi cục Thuế TP. Nha Trang, với khoảng 8.666 doanh nghiệp tính đến năm 2019. Các hồ sơ kiểm tra thuế được chọn từ 3 đội kiểm tra thuế đại diện cho các nhóm doanh nghiệp khác nhau.

  • Timeline nghiên cứu: Dữ liệu được thu thập và phân tích trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến năm 2019, phản ánh thực trạng công tác quản lý thuế trong giai đoạn này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng thu nội địa tại TP. Nha Trang đạt 2.533 tỷ đồng năm 2017, tăng lên 3.461 tỷ đồng năm 2018 và đạt khoảng 3.780 tỷ đồng năm 2019. Tỷ lệ thực hiện dự toán thuế năm 2017 đạt 134%, năm 2018 đạt 134,8%, tuy nhiên năm 2019 giảm còn 92,7% so với dự toán. So với cùng kỳ, thuế GTGT, TNDN và TNCN đều có xu hướng tăng trưởng tích cực, ví dụ thuế GTGT tăng 33% năm 2017 so với năm trước.

  2. Cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin: Việc áp dụng cơ chế "một cửa liên thông" trong đăng ký thuế và khai thuế điện tử đã giúp giảm thời gian, chi phí cho doanh nghiệp. Tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn tăng từ 94% năm 2017 lên 98% năm 2019. Tuy nhiên, hệ thống phần mềm quản lý thuế còn nhiều hạn chế như chưa đồng bộ, lỗi mạng trong thời gian cao điểm, gây khó khăn cho doanh nghiệp và cán bộ thuế.

  3. Công tác kiểm tra, thanh tra thuế còn nhiều thách thức: Việc lập kế hoạch kiểm tra thuế theo năm chưa kịp thời phát hiện các hành vi gian lận. Số lượng doanh nghiệp nợ thuế kéo dài vẫn còn cao, mặc dù tỷ trọng nợ chờ xử lý có xu hướng giảm. Công tác xử lý vi phạm pháp luật thuế và giải quyết khiếu nại đạt hiệu quả với tỷ lệ giải quyết đúng hạn trên 90%.

  4. Hạn chế trong quản lý thông tin người nộp thuế: Cơ sở dữ liệu về người nộp thuế chưa được cập nhật đầy đủ và kịp thời, ảnh hưởng đến việc phân tích rủi ro và xây dựng kế hoạch kiểm tra. Một số doanh nghiệp chưa tiếp cận tốt với công nghệ thông tin, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, gây khó khăn trong việc áp dụng hóa đơn điện tử và kê khai thuế điện tử.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy công tác quản lý thuế tại Chi cục Thuế TP. Nha Trang đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong việc tăng thu ngân sách và cải cách thủ tục hành chính. Việc áp dụng công nghệ thông tin góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu thủ tục hành chính cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, những hạn chế về hệ thống phần mềm, cơ sở dữ liệu và công tác kiểm tra thuế cho thấy cần có sự đổi mới trong phương pháp quản lý.

So với các nghiên cứu trong ngành thuế tại các địa phương khác, kết quả tại Nha Trang tương đồng về những khó khăn trong việc kiểm tra thuế và quản lý nợ thuế. Việc xây dựng hệ thống quản lý rủi ro và cập nhật cơ sở dữ liệu người nộp thuế là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tăng trưởng thuế theo từng năm, bảng so sánh tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế và biểu đồ phân tích tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống quản lý kê khai và xuất hóa đơn GTGT: Cần nâng cấp và đồng bộ phần mềm quản lý thuế, đảm bảo tích hợp đầy đủ các mẫu tờ khai mới, giảm thiểu lỗi kỹ thuật và nghẽn mạng trong thời gian cao điểm. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế phối hợp với Tổng cục Thuế và các đơn vị công nghệ thông tin.

  2. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra thuế doanh nghiệp: Xây dựng kế hoạch kiểm tra linh hoạt, cập nhật thường xuyên theo tình hình thực tế, tập trung vào các doanh nghiệp có rủi ro cao và nợ thuế kéo dài. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể thực hiện: Đội kiểm tra thuế Chi cục Thuế TP. Nha Trang.

  3. Cập nhật và hoàn thiện cơ sở dữ liệu người nộp thuế: Đẩy mạnh thu thập, chuẩn hóa và làm sạch dữ liệu, kết nối với các cơ quan liên quan để đảm bảo thông tin chính xác, kịp thời phục vụ công tác quản lý và phân tích rủi ro. Thời gian thực hiện: 6-9 tháng. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế phối hợp với các sở, ngành liên quan.

  4. Nâng cao chất lượng công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về thuế: Tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, xây dựng quy trình xử lý khiếu nại minh bạch, đảm bảo tỷ lệ giải quyết đúng hạn trên 95%. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban giải quyết khiếu nại Chi cục Thuế.

  5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền chính sách thuế mới đến doanh nghiệp: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo, sử dụng đa dạng kênh truyền thông để nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật thuế của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp mới thành lập và ở vùng sâu, vùng xa. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế phối hợp với các tổ chức doanh nghiệp và truyền thông địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế địa phương: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến công tác quản lý thuế, nâng cao hiệu quả thu ngân sách.

  2. Doanh nghiệp và kế toán thuế: Giúp hiểu rõ hơn về quy trình, thủ tục thuế, các rủi ro và nghĩa vụ pháp lý, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và giảm thiểu rủi ro vi phạm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính - thuế: Cung cấp tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quản lý thuế.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức chính sách: Hỗ trợ xây dựng chính sách thuế phù hợp, cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý thuế tại Chi cục Thuế TP. Nha Trang có những điểm mạnh nào?
    Công tác quản lý thuế đã đạt được nhiều kết quả tích cực như tăng trưởng thu ngân sách ổn định, áp dụng cơ chế "một cửa liên thông", tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn đạt trên 95%, và tỷ lệ giải quyết khiếu nại đúng hạn trên 90%.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thuế đối với doanh nghiệp tại Nha Trang là gì?
    Khó khăn gồm hệ thống phần mềm chưa đồng bộ, cơ sở dữ liệu người nộp thuế chưa đầy đủ, ý thức chấp hành pháp luật thuế của một số doanh nghiệp chưa cao, và công tác kiểm tra thuế chưa kịp thời phát hiện gian lận.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thuế?
    Cần xây dựng kế hoạch kiểm tra linh hoạt, cập nhật thường xuyên dựa trên phân tích rủi ro, tập trung vào các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm và nợ thuế kéo dài, đồng thời tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý thuế hiện nay ra sao?
    Công nghệ thông tin giúp cải cách thủ tục hành chính, giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp, hỗ trợ quản lý dữ liệu người nộp thuế và phân tích rủi ro, tuy nhiên cần nâng cấp hệ thống để khắc phục các hạn chế hiện tại.

  5. Tại sao việc cập nhật cơ sở dữ liệu người nộp thuế lại quan trọng?
    Cơ sở dữ liệu đầy đủ, chính xác giúp cơ quan thuế phân tích rủi ro, xây dựng kế hoạch kiểm tra hiệu quả, phát hiện kịp thời các hành vi gian lận, đồng thời hỗ trợ công tác tuyên truyền và giải quyết khiếu nại.

Kết luận

  • Công tác quản lý thuế tại Chi cục Thuế TP. Nha Trang giai đoạn 2017-2019 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần tăng nguồn thu ngân sách nhà nước.
  • Hệ thống quản lý thuế đã áp dụng các cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn và giải quyết khiếu nại hiệu quả.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các hạn chế như hệ thống phần mềm chưa đồng bộ, cơ sở dữ liệu người nộp thuế chưa đầy đủ, và công tác kiểm tra thuế chưa kịp thời phát hiện gian lận.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện hệ thống quản lý kê khai, tăng cường kiểm tra thuế, cập nhật cơ sở dữ liệu, nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại và đẩy mạnh tuyên truyền chính sách thuế.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tăng cường đào tạo cán bộ và phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

Hành động ngay hôm nay để góp phần hoàn thiện công tác quản lý thuế, đảm bảo nguồn thu bền vững cho sự phát triển kinh tế - xã hội của TP. Nha Trang!