Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2019, công tác quản lý thuế đối với các doanh nghiệp nông nghiệp (DNNN) tại tỉnh Thái Nguyên đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế đáng kể. Cụ thể, số lượng tờ khai thuế khai sai hoặc thiếu chỉ tiêu giảm từ 43 tờ khai năm 2017 xuống còn 33 tờ khai năm 2019, tuy nhiên tỷ lệ tờ khai quá hạn vẫn còn ở mức 5,2% năm 2019. Đồng thời, nợ thuế tăng nhanh và kéo dài, từ 329,2 triệu đồng năm 2017 lên 1.505,4 triệu đồng năm 2019, gây khó khăn cho công tác thu ngân sách nhà nước (NSNN). Những vấn đề này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý thuế và nguồn thu NSNN của tỉnh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thuế đối với DNNN, đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế tại Cục Thuế tỉnh Thái Nguyên, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thuế trong giai đoạn tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn 2017-2020, với trọng tâm là công tác kê khai, kế toán thuế, quản lý nợ, thanh tra kiểm tra và hỗ trợ người nộp thuế.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần tăng thu NSNN, đồng thời hỗ trợ phát triển bền vững các doanh nghiệp nông nghiệp tại địa phương. Qua đó, giúp Cục Thuế tỉnh Thái Nguyên hoàn thành vượt mức dự toán thu thuế của Bộ Tài chính và các cấp chính quyền, tạo nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, tập trung vào các khái niệm chính sau:

  • Khái niệm thuế: Thuế là khoản đóng góp bắt buộc của tổ chức, cá nhân theo quy định pháp luật, không hoàn trả trực tiếp, dùng để chi tiêu công cộng và điều tiết kinh tế vĩ mô.
  • Quản lý thuế: Hoạt động tổ chức, điều hành và giám sát nhằm đảm bảo người nộp thuế thực hiện đúng nghĩa vụ, bao gồm các chức năng kê khai, kế toán, quản lý nợ, thanh tra kiểm tra và tuyên truyền hỗ trợ.
  • Doanh nghiệp nông nghiệp: Các tổ chức kinh tế hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, chế biến, kinh doanh nông sản và dịch vụ nông nghiệp, có đặc thù về quy mô, trình độ quản lý và chính sách thuế ưu đãi.
  • Mô hình quản lý thuế hiệu quả: Tập trung vào cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, phối hợp liên ngành và nâng cao năng lực cán bộ thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 80 doanh nghiệp nông nghiệp (chiếm 50% tổng số 158 doanh nghiệp đang hoạt động) và phỏng vấn công chức thuế tại Cục Thuế tỉnh Thái Nguyên và các chi cục trực thuộc. Số liệu thứ cấp bao gồm báo cáo thu NSNN, kết quả thanh tra, kiểm tra, nợ thuế giai đoạn 2017-2019.

Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ tờ khai đúng hạn, tỷ lệ nợ thuế, mức độ tuân thủ pháp luật thuế. Đồng thời, phân tích các yếu tố ảnh hưởng khách quan và chủ quan đến công tác quản lý thuế. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2020, tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình trạng kê khai thuế: Số lượng tờ khai thuế khai sai, thiếu chỉ tiêu giảm từ 43 tờ khai năm 2017 xuống còn 33 tờ khai năm 2019. Tỷ lệ tờ khai quá hạn giảm từ 9,9% năm 2017 xuống còn 5,2% năm 2019, cho thấy sự cải thiện trong ý thức tuân thủ của doanh nghiệp.

  2. Nợ thuế tăng cao: Số tiền nợ thuế tăng từ 329,2 triệu đồng năm 2017 lên 1.505,4 triệu đồng năm 2019, tương đương mức tăng gần 358%. Tỷ lệ nợ thuế kéo dài và khó thu hồi gây áp lực lớn cho công tác quản lý thuế và thất thu NSNN.

  3. Công tác thanh tra, kiểm tra: Tỷ lệ doanh nghiệp bị thanh tra, kiểm tra tăng nhẹ qua các năm, góp phần phát hiện các vi phạm về kê khai thuế. Tuy nhiên, việc xử lý vi phạm chưa triệt để, dẫn đến tình trạng khai sai, không kê khai hoặc kê khai thiếu doanh thu vẫn phổ biến.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin: Việc triển khai kê khai thuế qua mạng và nộp thuế điện tử được đẩy mạnh, giúp giảm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý của cơ quan thuế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong quản lý thuế là do nhận thức hạn chế của một bộ phận doanh nghiệp về nghĩa vụ thuế, trình độ quản lý và công nghệ còn thấp, cùng với sự phức tạp trong thủ tục hành chính. So với các tỉnh có điều kiện tương đồng như Tuyên Quang và Phú Thọ, Thái Nguyên còn chưa phát huy hết hiệu quả phối hợp liên ngành và chưa áp dụng triệt để các biện pháp cưỡng chế nợ thuế.

Biểu đồ thể hiện xu hướng giảm tỷ lệ tờ khai quá hạn và tăng nợ thuế sẽ minh họa rõ nét những thách thức hiện tại. Bảng so sánh các chỉ tiêu quản lý thuế giữa các năm cũng giúp đánh giá hiệu quả các giải pháp đã triển khai.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cán bộ thuế và tăng cường tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp để nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế, từ đó góp phần tăng thu NSNN và phát triển bền vững doanh nghiệp nông nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đơn giản hóa thủ tục hành chính thuế: Rà soát, sửa đổi các quy trình kê khai, nộp thuế nhằm giảm thiểu giấy tờ, thời gian xử lý. Mục tiêu giảm tỷ lệ tờ khai quá hạn xuống dưới 3% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh phối hợp Bộ Tài chính.

  2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Phát triển hệ thống kê khai, nộp thuế điện tử đồng bộ, tích hợp cơ sở dữ liệu người nộp thuế để nâng cao tính chính xác và minh bạch. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong năm 2023. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh, Tổng cục Thuế.

  3. Nâng cao năng lực và đạo đức công chức thuế: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ, kỹ năng ứng xử và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ thuế, đặc biệt là bộ phận tiếp xúc trực tiếp với doanh nghiệp. Mục tiêu đào tạo 100% công chức trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh.

  4. Tăng cường công tác quản lý nợ và cưỡng chế thuế: Xây dựng kế hoạch rà soát, phân loại nợ thuế, áp dụng biện pháp cưỡng chế kịp thời với các doanh nghiệp cố tình chây ỳ. Mục tiêu giảm nợ thuế dưới 5% tổng thu NSNN trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý nợ và Cưỡng chế nợ, Cục Thuế tỉnh.

  5. Phối hợp liên ngành và tuyên truyền hỗ trợ doanh nghiệp: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành như Sở NN&PTNT, Sở Tài nguyên Môi trường để cập nhật thông tin, hỗ trợ doanh nghiệp nắm bắt chính sách thuế. Tăng cường tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo về pháp luật thuế. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh, các sở ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan thuế các cấp: Đặc biệt là Cục Thuế và Chi cục Thuế tỉnh Thái Nguyên, để áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với doanh nghiệp nông nghiệp, từ đó tăng thu NSNN.

  2. Doanh nghiệp nông nghiệp: Giúp hiểu rõ hơn về các quy định pháp luật thuế, nghĩa vụ và quyền lợi, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và cải thiện công tác kê khai, nộp thuế.

  3. Các nhà hoạch định chính sách: Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế và các cơ quan liên quan có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách thuế, cải cách thủ tục hành chính phù hợp với đặc thù doanh nghiệp nông nghiệp.

  4. Học giả và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, quản lý thuế: Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học về quản lý thuế trong lĩnh vực nông nghiệp, đồng thời làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về chính sách thuế và quản lý doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp nông nghiệp lại gặp nhiều khó khăn?
    Doanh nghiệp nông nghiệp thường có quy mô nhỏ, trình độ quản lý và công nghệ thấp, cùng với nhận thức về nghĩa vụ thuế hạn chế. Ngoài ra, đặc thù sản phẩm và chính sách ưu đãi thuế cũng làm phức tạp công tác quản lý.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý thuế tại Thái Nguyên?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách thuế, năng lực và đạo đức công chức thuế, cũng như mức độ tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp. Sự phối hợp liên ngành cũng đóng vai trò quan trọng.

  3. Giải pháp nào được đề xuất để giảm nợ thuế kéo dài?
    Tăng cường rà soát, phân loại nợ, áp dụng biện pháp cưỡng chế kịp thời như phong tỏa tài khoản, đình chỉ sử dụng hóa đơn đối với doanh nghiệp cố tình không nộp thuế.

  4. Làm thế nào để nâng cao ý thức tuân thủ thuế của doanh nghiệp?
    Thông qua công tác tuyên truyền, hỗ trợ pháp luật thuế, tổ chức tập huấn, đồng thời cải cách thủ tục hành chính để giảm chi phí tuân thủ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý thuế hiện nay là gì?
    Ứng dụng CNTT giúp tự động hóa quy trình kê khai, nộp thuế, quản lý dữ liệu người nộp thuế, giảm thiểu sai sót và gian lận, đồng thời nâng cao hiệu quả và minh bạch trong quản lý thuế.

Kết luận

  • Công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp nông nghiệp tại Thái Nguyên đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn tồn tại các hạn chế như khai sai, nợ thuế tăng cao và tỷ lệ tờ khai quá hạn.
  • Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thuế trong giai đoạn 2017-2019.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đơn giản hóa thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường quản lý nợ và phối hợp liên ngành.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ Cục Thuế tỉnh Thái Nguyên nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần tăng thu NSNN và phát triển bền vững doanh nghiệp nông nghiệp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp trong giai đoạn đến năm 2025.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý thuế và phát triển doanh nghiệp nông nghiệp bền vững tại Thái Nguyên!