Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Khánh Hòa, thuộc vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, có diện tích tự nhiên khoảng 5.197 km² với địa hình phức tạp gồm đồng bằng nhỏ hẹp xen kẽ đồi núi và sông suối ngắn, độ dốc lớn. Tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề của thiên tai như bão, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất và hạn hán, gây thiệt hại trung bình khoảng 100 tỷ đồng mỗi năm. Năm 2017, bão số 12 đã làm 44 người chết và thiệt hại hơn 16 nghìn tỷ đồng. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các hiện tượng thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất và đời sống cộng đồng.

Trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 160 công trình thủy lợi kiên cố vừa và nhỏ, với tổng dung tích hồ chứa khoảng 250 triệu m³, công suất tưới thiết kế 30.000 ha nhưng thực tế chỉ đạt 70% diện tích tưới. Nhu cầu đầu tư xây dựng các công trình thủy lợi và hạ tầng nông nghiệp ngày càng cấp thiết nhằm phát triển bền vững ngành nông nghiệp và nông thôn. Tuy nhiên, nguồn vốn ngân sách nhà nước còn hạn chế, do đó việc huy động và sử dụng hiệu quả nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) trở thành giải pháp quan trọng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng nguồn vốn ODA tại Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Khánh Hòa trong giai đoạn 2015-2020 và hiện nay. Nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đảm bảo tiến độ, chất lượng và tính bền vững của các dự án đầu tư xây dựng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn, làm cơ sở tham khảo cho các địa phương khác trong việc quản lý dự án sử dụng vốn ODA.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Nhấn mạnh các yếu tố quản lý tổng thể dự án, bao gồm quản lý phạm vi, thời gian, chi phí, chất lượng, nguồn nhân lực, thông tin và rủi ro. Chu trình dự án gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị, thực hiện và kết thúc dự án.

  • Mô hình quản lý dự án sử dụng vốn ODA: Phân loại dự án theo quy mô, tính chất và nguồn vốn; mô hình Ban quản lý dự án chuyên ngành, mô hình Ban quản lý dự án một dự án, và mô hình thuê tư vấn quản lý điều hành dự án. Mỗi mô hình có ưu nhược điểm và điều kiện áp dụng riêng biệt.

  • Khái niệm chính: Dự án đầu tư xây dựng, vốn ODA, quản lý tiến độ, quản lý chi phí, quản lý chất lượng, quản lý rủi ro, thẩm định dự án, giải ngân vốn, đấu thầu và lựa chọn nhà thầu.

Luận văn cũng tham khảo các văn bản pháp luật quan trọng như Luật Đầu tư công 2019, Luật Đấu thầu 2013, Luật Xây dựng 2014, Nghị định 15/2021/NĐ-CP về quản lý dự án đầu tư xây dựng, Nghị định 56/2020/NĐ-CP về quản lý và sử dụng vốn vay ODA, cùng các Thông tư hướng dẫn liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích và thống kê dựa trên số liệu thực tế thu thập từ các dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ODA tại Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Khánh Hòa giai đoạn 2015-2020 và hiện nay. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án ODA do Sở quản lý, với số liệu chi tiết về vốn đầu tư, tiến độ, chất lượng và giải ngân.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu toàn bộ (census) nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ giải ngân, tiến độ thực hiện và đánh giá chất lượng dự án. Ngoài ra, phương pháp phân tích định tính được áp dụng để đánh giá các tồn tại, hạn chế và nguyên nhân thông qua phỏng vấn cán bộ quản lý dự án và các bên liên quan.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2015 đến tháng 12/2020, tập trung phân tích thực trạng, đánh giá kết quả và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án sử dụng vốn ODA tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả quản lý tài chính và giải ngân vốn ODA
    Ban quản lý dự án tại Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Khánh Hòa đã thực hiện tốt công tác quản lý tài chính, phân bổ vốn và giải ngân đạt khoảng 70% kế hoạch vốn giao thực tế năm 2020, tương đương gần 520,5 tỷ đồng trên tổng số gần 730 tỷ đồng. Hệ thống kiểm soát nội bộ được hoàn thiện, các gói thầu được gộp lại để tăng tính cạnh tranh trong đấu thầu.

  2. Quản lý tiến độ và chất lượng dự án
    Công tác quản lý tiến độ được thực hiện nghiêm túc, tuy nhiên vẫn còn một số dự án bị chậm tiến độ do các nguyên nhân như chậm trễ trong bồi thường, hỗ trợ tái định cư và lựa chọn nhà thầu chưa phù hợp. Chất lượng dự án nhìn chung đạt yêu cầu, nhưng hồ sơ quản lý chất lượng chưa đầy đủ và một số công trình có hiện tượng xuống cấp sớm.

  3. Nhân lực và cơ sở vật chất
    Đội ngũ cán bộ quản lý dự án có trình độ chuyên môn và kinh nghiệm đa dạng, tuy nhiên còn thiếu sự sắp xếp linh hoạt theo năng lực, dẫn đến hiệu quả làm việc chưa cao. Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ công tác quản lý dự án còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  4. Khó khăn trong công tác quản lý chi phí và đấu thầu
    Việc quản lý chi phí chưa chặt chẽ, chưa có hệ thống phân tích và báo cáo chi phí chính xác theo tiến độ thực tế. Công tác đấu thầu còn tồn tại việc ưu tiên giá thành hơn năng lực nhà thầu, gây ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng thi công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do quy trình quản lý dự án chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể tham gia, đặc biệt trong khâu bồi thường, giải phóng mặt bằng và lựa chọn nhà thầu. So với các địa phương như Quảng Ninh, nơi có tỷ lệ giải ngân vốn ODA đạt trên 80% và công tác đấu thầu minh bạch, Khánh Hòa còn nhiều điểm cần cải thiện.

Việc áp dụng các quy định pháp luật mới như Luật Đầu tư công 2019 và Nghị định 15/2021/NĐ-CP chưa được thực hiện đồng bộ, dẫn đến thủ tục hành chính kéo dài và ảnh hưởng đến tiến độ dự án. Ngoài ra, năng lực cán bộ quản lý dự án chưa được nâng cao tương xứng với yêu cầu quản lý dự án sử dụng vốn ODA, đặc biệt về kỹ năng ngoại ngữ và quản lý rủi ro.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ giải ngân vốn ODA theo năm, bảng so sánh tỷ lệ hoàn thành dự án và biểu đồ phân bổ nguồn lực nhân sự theo trình độ chuyên môn để minh họa rõ hơn các vấn đề nêu trên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực nguồn nhân lực
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng ngoại ngữ và quản lý rủi ro cho cán bộ quản lý dự án. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ có trình độ chuyên môn phù hợp lên trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với các trường đại học và tổ chức đào tạo.

  2. Hoàn thiện quy trình lập kế hoạch và thẩm định dự án
    Xây dựng quy trình chuẩn hóa, đảm bảo dự án được lập và thẩm định kỹ lưỡng, phù hợp với quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  3. Tăng cường công tác đấu thầu và lựa chọn nhà thầu
    Áp dụng các tiêu chí đánh giá năng lực nhà thầu nghiêm ngặt, ưu tiên chất lượng và kinh nghiệm thay vì chỉ giá thành. Thiết lập hệ thống giám sát minh bạch, công khai kết quả đấu thầu. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, Sở Tài chính và các cơ quan liên quan.

  4. Cải thiện quản lý tiến độ và chất lượng dự án
    Xây dựng hệ thống điều hành, kiểm soát tiến độ dự án theo chu trình chuẩn, áp dụng công nghệ thông tin trong giám sát thi công và nghiệm thu. Mục tiêu đạt 90% dự án hoàn thành đúng tiến độ trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và các nhà thầu.

  5. Tăng cường quản lý chi phí và giải ngân vốn
    Thiết lập hệ thống báo cáo chi phí theo tiến độ thực tế, phân tích và điều chỉnh kịp thời để tránh lãng phí. Đẩy mạnh công tác giải ngân vốn ODA đạt trên 90% kế hoạch hàng năm. Thời gian thực hiện: 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, Sở Tài chính và Kho bạc Nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án tại các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
    Giúp nâng cao năng lực quản lý dự án sử dụng vốn ODA, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả đầu tư.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước
    Cung cấp cơ sở khoa học và pháp lý để hoàn thiện chính sách quản lý vốn ODA, nâng cao hiệu quả đầu tư công.

  3. Các tổ chức tài trợ và nhà đầu tư nước ngoài
    Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý dự án tại địa phương, từ đó phối hợp hiệu quả trong việc triển khai các dự án ODA.

  4. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành Quản lý xây dựng, Quản lý dự án
    Là tài liệu tham khảo quý giá trong giảng dạy, nghiên cứu về quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ODA, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vốn ODA là gì và tại sao lại quan trọng đối với đầu tư xây dựng ở Khánh Hòa?
    Vốn ODA là nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức do các tổ chức quốc tế và nhà tài trợ nước ngoài cung cấp nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội. Ở Khánh Hòa, vốn ODA giúp bù đắp thiếu hụt ngân sách, đầu tư các công trình thủy lợi và hạ tầng nông nghiệp quan trọng, góp phần phát triển bền vững.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý dự án sử dụng vốn ODA tại Khánh Hòa là gì?
    Bao gồm chậm tiến độ do bồi thường giải phóng mặt bằng, lựa chọn nhà thầu chưa phù hợp, quản lý chi phí chưa chặt chẽ, năng lực cán bộ hạn chế và thủ tục hành chính phức tạp.

  3. Các mô hình quản lý dự án nào được áp dụng phổ biến trong nghiên cứu?
    Ba mô hình chính gồm Ban quản lý dự án chuyên ngành/khu vực, Ban quản lý dự án một dự án và mô hình thuê tư vấn quản lý điều hành dự án, mỗi mô hình có ưu nhược điểm và phù hợp với quy mô, tính chất dự án khác nhau.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giải ngân vốn ODA?
    Cần hoàn thiện quy trình lập kế hoạch, thẩm định dự án, tăng cường giám sát tiến độ, quản lý chi phí chặt chẽ và nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án để đảm bảo giải ngân đúng tiến độ và hiệu quả.

  5. Luật Đầu tư công 2019 có ảnh hưởng như thế nào đến quản lý dự án ODA?
    Luật này đơn giản hóa thủ tục, tăng cường phân cấp thẩm quyền, rút ngắn thời gian giải ngân vốn đầu tư công, giúp nâng cao tính linh hoạt và trách nhiệm trong quản lý dự án sử dụng vốn ODA.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng nguồn vốn ODA tại Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Khánh Hòa giai đoạn 2015-2020, chỉ ra các tồn tại về tiến độ, chi phí, chất lượng và nhân lực.

  • Đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường công tác đấu thầu, quản lý tiến độ và chi phí, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ODA.

  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, làm cơ sở tham khảo cho các địa phương và cơ quan quản lý trong việc hoàn thiện công tác quản lý dự án sử dụng vốn ODA.

  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong thực tế, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý dự án.

  • Khuyến khích các cơ quan, tổ chức liên quan phối hợp chặt chẽ, tăng cường đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững ngành nông nghiệp và nông thôn tỉnh Khánh Hòa.