Luận văn thạc sĩ: Giải pháp dạy học hỗ trợ học sinh lớp 7 gặp khó khăn trong môn Toán

• Tác giả: Phạm Thị Thúy
• Người hướng dẫn: PGS.TS Trần Kiều
• Trường học: Trường Đại Học Hải Phòng
• Chuyên ngành: Giáo Dục
• Đề tài: Giải Pháp Dạy Học Hỗ Trợ Học Sinh Lớp 7 Gặp Khó Khăn Trong Môn Toán
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hải Phòng

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 1.1. Quan niệm về học sinh gặp khó khăn trong học toán
• 1.2. Biểu hiện của học sinh gặp khó khăn trong học toán và biểu hiện đó ở lớp 7
• 1.3. Nguyên nhân học sinh gặp khó khăn trong học toán
• 1.4. Phân loại học sinh gặp khó khăn trong học toán
• 1.5. Cơ sở thực tiễn
• 1.6. Đặc điểm môn toán lớp 7
• 1.7. Đặc điểm học sinh lớp 7
• 1.8. Thực trạng học sinh lớp 7 gặp khó khăn trong học toán và hỗ trợ học sinh lớp 7 gặp khó khăn trong học toán
• 1.9. Mục đích khảo sát
• 1.10. Nội dung khảo sát
• 1.11. Phương pháp khảo sát
• 1.12. Đối tượng khảo sát
• 1.13. Kết quả thu được sau khảo sát
• 1.14. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HỖ TRỢ HỌC SINH LỚP 7 GẶP KHÓ KHĂN TRONG HỌC TOÁN
• 2.1. Nguyên tắc xây dựng các giải pháp hỗ trợ học sinh lớp 7 có khó khăn trong học toán
• 2.2. Bám sát mục tiêu chuẩn kiến thức kĩ năng của chương trình môn toán
• 2.3. Quán triệt đặc điểm học sinh lớp 7 có khó khăn trong học toán
• 2.4. Các giải pháp phải phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh của giáo viên từng trường
• 2.5. Các giải pháp hỗ trợ học sinh lớp 7 có khó khăn trong học toán
• 2.5.1. Biện pháp 1: Xác định đúng học sinh lớp 7 gặp khó khăn trong học toán. Từ đó đề ra biện pháp khắc phục
• 2.5.2. Biện pháp 2: Thiết kế nội dung và phương pháp dạy học thích hợp với mức độ nhận thức của học sinh lớp 7 có khó khăn trong học toán
• 2.5.3. Biện pháp 3: Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập rèn luyện kĩ năng toán cơ bản cho học sinh lớp 7 có khó khăn trong học toán
• 2.5.4. Biện pháp 4: Tăng cường các hình thức đánh giá sự tiến bộ của học sinh lớp 7 gặp khó khăn trong học toán
• 2.6. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích thực nghiệm
• 3.2. Thời gian thực nghiệm
• 3.3. Đối tượng thực nghiệm
• 3.4. Nội dung thực nghiệm
• 3.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
• 3.6. Phương pháp quan sát
• 3.7. Phương pháp nghiên cứu từng trường hợp
• 3.8. Phương pháp thống kê toán học
• 3.9. Phân tích kết quả thực nghiệm
• 3.10. Nhận xét chung về thực nghiệm
• 3.11. Tiểu kết chương 3
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tóm tắt

I. Giải pháp dạy học hỗ trợ học sinh lớp 7 gặp khó khăn trong môn Toán

Giải pháp dạy học là trọng tâm của nghiên cứu này, nhằm hỗ trợ học sinh lớp 7 vượt qua khó khăn trong môn Toán. Các giải pháp được đề xuất dựa trên việc phân tích đặc điểm tâm lý và năng lực học tập của học sinh. Một trong những giải pháp chính là phương pháp dạy Toán phù hợp với mức độ nhận thức của học sinh. Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc thiết kế nội dung và phương pháp giảng dạy linh hoạt giúp học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn. Đồng thời, việc sử dụng hệ thống bài tập rèn luyện kỹ năng giải Toán cơ bản cũng được nhấn mạnh như một công cụ hỗ trợ quan trọng.

1.1. Xác định đúng học sinh gặp khó khăn

Việc xác định chính xác học sinh gặp khó khăn là bước đầu tiên trong quá trình hỗ trợ. Nghiên cứu đề xuất các biện pháp như quan sát hành vi, kiểm tra kiến thức và trao đổi với phụ huynh để đánh giá tình trạng của học sinh. Điều này giúp giáo viên hiểu rõ nguyên nhân gốc rễ của vấn đề, từ đó đưa ra các biện pháp khắc phục phù hợp.

1.2. Thiết kế nội dung và phương pháp dạy học phù hợp

Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế nội dung và phương pháp giảng dạy hiệu quả. Cụ thể, giáo viên cần điều chỉnh tốc độ giảng dạy, sử dụng ví dụ minh họa cụ thể và tăng cường tương tác trong lớp học. Điều này giúp học sinh cảm thấy tự tin hơn và dễ dàng tiếp thu kiến thức mới.

II. Cải thiện kết quả học tập thông qua hỗ trợ học sinh

Mục tiêu chính của nghiên cứu là cải thiện kết quả học tập của học sinh lớp 7 gặp khó khăn trong môn Toán. Các giải pháp được đề xuất bao gồm việc tăng cường đánh giá sự tiến bộ của học sinh thông qua các bài kiểm tra định kỳ và phản hồi kịp thời. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc kết hợp giữa giáo dục Toán học và hỗ trợ tâm lý giúp học sinh vượt qua rào cản trong học tập. Điều này không chỉ nâng cao kết quả học tập mà còn xây dựng sự tự tin và động lực cho học sinh.

2.1. Sử dụng hệ thống bài tập rèn luyện kỹ năng

Hệ thống bài tập được thiết kế nhằm rèn luyện kỹ năng giải Toán cơ bản cho học sinh. Nghiên cứu đề xuất các bài tập từ cơ bản đến nâng cao, giúp học sinh củng cố kiến thức và phát triển tư duy logic. Việc lặp lại các dạng bài tập tương tự cũng giúp học sinh ghi nhớ và vận dụng kiến thức một cách hiệu quả.

2.2. Tăng cường đánh giá và phản hồi

Đánh giá sự tiến bộ của học sinh là yếu tố quan trọng trong quá trình hỗ trợ. Nghiên cứu đề xuất việc sử dụng các công cụ đánh giá đa dạng như bài kiểm tra, quan sát và phỏng vấn. Phản hồi kịp thời từ giáo viên giúp học sinh nhận ra điểm mạnh và điểm yếu của mình, từ đó điều chỉnh phương pháp học tập phù hợp.

III. Thực nghiệm sư phạm và kết quả

Nghiên cứu tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của các giải pháp đề xuất. Kết quả cho thấy, việc áp dụng các phương pháp dạy Toán phù hợp và hỗ trợ học sinh kịp thời đã giúp cải thiện đáng kể kết quả học tập của học sinh. Đặc biệt, học sinh gặp khó khăn trong môn Toán đã có sự tiến bộ rõ rệt về kiến thức và kỹ năng. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn trong giáo dục Toán học.

3.1. Phương pháp thực nghiệm

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp như quan sát, phỏng vấn và thống kê để thu thập dữ liệu. Các đối tượng tham gia thực nghiệm bao gồm giáo viên, học sinh và phụ huynh. Kết quả thu được cho thấy sự cải thiện rõ rệt trong kết quả học tập của học sinh, đặc biệt là những em gặp khó khăn trong môn Toán.

3.2. Phân tích kết quả

Kết quả thực nghiệm được phân tích dựa trên các chỉ số như điểm số, mức độ hiểu bài và thái độ học tập của học sinh. Nghiên cứu chỉ ra rằng, các giải pháp đề xuất không chỉ giúp học sinh cải thiện kết quả học tập mà còn xây dựng sự tự tin và động lực học tập. Điều này khẳng định tính hiệu quả và khả thi của các giải pháp trong thực tiễn giáo dục.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục trung học cơ sở tại Việt Nam, học sinh gặp khó khăn trong học toán (GKKTHT) là một thực trạng phổ biến và gây nhiều thách thức cho giáo viên, phụ huynh cũng như nhà quản lý giáo dục. Theo khảo sát tại các trường THCS quận Hải An, thành phố Hải Phòng, tỉ lệ học sinh lớp 7 GKKTHT chiếm khoảng 20-30%, với biểu hiện rõ ràng qua kết quả học tập và thái độ học tập. Môn toán lớp 7 được xem là mắt xích quan trọng trong chuỗi kiến thức toán học do tính trừu tượng và yêu cầu tư duy logic cao, đặc biệt là phần đại số và hình học. Nghiên cứu nhằm mục tiêu đề xuất các giải pháp dạy học hỗ trợ học sinh lớp 7 GKKTHT, giúp các em vượt qua khó khăn, nâng cao hiệu quả học tập và góp phần cải thiện chất lượng giáo dục môn toán tại các trường THCS.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 7 tại các trường THCS thuộc quận Hải An, Hải Phòng trong năm học 2017-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc phát triển các phương pháp dạy học phù hợp, góp phần giảm thiểu tình trạng học sinh yếu kém môn toán, đồng thời hỗ trợ giáo viên trong việc tổ chức giảng dạy và đánh giá học sinh. Các chỉ số như tỉ lệ học sinh GKKTHT, mức độ tiến bộ sau khi áp dụng giải pháp, và sự phối hợp giữa giáo viên – phụ huynh được sử dụng làm thước đo hiệu quả nghiên cứu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục sau:

• Lý thuyết phát triển nhận thức của Piaget: Nhấn mạnh sự phát triển tư duy logic và khả năng trừu tượng của học sinh ở độ tuổi trung học cơ sở, đặc biệt là giai đoạn lớp 7 khi học sinh bắt đầu làm quen với đại số và hình học chứng minh.
• Mô hình dạy học phân hóa (Differentiated Instruction): Đề xuất việc thiết kế nội dung và phương pháp dạy học phù hợp với năng lực và đặc điểm nhận thức đa dạng của học sinh, đặc biệt là nhóm học sinh GKKTHT.
• Khung nhận thức của Bloom: Phân loại các mức độ nhận thức từ thấp đến cao (nhận biết, thông hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá) làm cơ sở để xây dựng mục tiêu và nội dung dạy học phù hợp với từng nhóm học sinh.
• Khái niệm học sinh gặp khó khăn trong học toán (GKKTHT): Học sinh có khả năng tiếp thu tri thức toán học dưới mức trung bình, cần nhiều thời gian và sự lặp lại để nắm bắt kiến thức, thường mắc sai lầm trong các kỹ năng tính toán, chứng minh và vận dụng kiến thức.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát thực tế tại 2 trường THCS Đằng Lâm và Lê Lợi, quận Hải An, Hải Phòng; gồm 25 học sinh GKKTHT, 30 giáo viên và 25 phụ huynh. Dữ liệu bao gồm phiếu điều tra, phỏng vấn sâu, quan sát tiết học và kết quả kiểm tra học tập.
• Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện kết hợp với chọn mẫu theo nhóm đối tượng (học sinh, giáo viên, phụ huynh) nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm học sinh GKKTHT lớp 7.
• Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng qua thống kê mô tả (tỉ lệ phần trăm, trung bình) và phân tích định tính qua nội dung phỏng vấn, quan sát. Sử dụng bảng phát hiện học sinh GKKTHT dựa trên chuẩn kiến thức kỹ năng môn toán lớp 7 để đánh giá mức độ khó khăn của học sinh.
• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2017-2018, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng (3 tháng), xây dựng giải pháp (2 tháng), thực nghiệm sư phạm (4 tháng) và đánh giá kết quả (1 tháng).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỉ lệ học sinh GKKTHT và nguyên nhân chủ yếu: Khoảng 20-30% học sinh lớp 7 tại các trường khảo sát gặp khó khăn trong học toán. 87,5% giáo viên cho rằng nguyên nhân chính là do trình độ nhận thức hạn chế của học sinh, 75% cho rằng phương pháp dạy học chưa sát với đối tượng, và 62,5% đánh giá học sinh chưa tích cực học tập.

2. Ảnh hưởng của gia đình: 80% gia đình học sinh GKKTHT tạo điều kiện học tập đầy đủ, nhưng 85% phụ huynh không biết phương pháp hướng dẫn con học ở nhà, dẫn đến việc hỗ trợ học tập tại gia đình còn hạn chế. Sự khác biệt rõ rệt giữa gia đình có học sinh GKKTHT và không GKKTHT là ở mức độ hiểu biết về chương trình học và phương pháp kèm cặp.

3. Thực trạng hỗ trợ của giáo viên: 100% giáo viên xác định yêu cầu phù hợp với học sinh GKKTHT, nhưng 75% chưa đặt mục tiêu cụ thể cho từng học sinh trong tiết học, 90% chưa thiết kế nội dung học tập phù hợp với năng lực học sinh GKKTHT. Hình thức hỗ trợ phổ biến là giảng giải chi tiết, lặp lại nhiều lần (85%), ít giáo viên áp dụng phương pháp tạo điều kiện học tập đa dạng hoặc phối hợp với phụ huynh.

4. Biểu hiện và sai lầm của học sinh GKKTHT: Học sinh thường mắc sai lầm trong tính toán số hữu tỉ, lũy thừa, tỉ lệ thức, đại lượng tỉ lệ thuận/nghịch, và các bài toán hình học như vẽ hình không chính xác, suy luận logic kém. Ví dụ, nhiều học sinh nhầm lẫn giữa công thức lũy thừa, sai quy tắc chuyển vế, hoặc không biết vận dụng đúng các định lý hình học.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân học sinh GKKTHT là sự kết hợp giữa yếu tố khách quan và chủ quan. Đặc điểm môn toán lớp 7 với tính trừu tượng cao, yêu cầu tư duy logic và kỹ năng chứng minh hình học là thách thức lớn đối với học sinh. Bên cạnh đó, phương pháp dạy học chưa phân hóa, chưa phù hợp với năng lực đa dạng của học sinh làm giảm hiệu quả tiếp thu. Gia đình đóng vai trò quan trọng nhưng thiếu kiến thức và kỹ năng hỗ trợ học tập tại nhà.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như McKinsey về chính sách giáo dục thành công, việc tuyển chọn giáo viên giỏi, tạo điều kiện phát huy năng lực và trợ giúp kịp thời học sinh sa sút là yếu tố then chốt. Ở Việt Nam, việc áp dụng các biện pháp cá biệt hóa và phân hóa trong dạy học vẫn còn hạn chế, dẫn đến hiệu quả hỗ trợ học sinh GKKTHT chưa cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ nguyên nhân học sinh GKKTHT theo đánh giá giáo viên, bảng so sánh mức độ hỗ trợ của giáo viên và phụ huynh, cũng như biểu đồ tiến bộ học sinh sau khi áp dụng giải pháp dạy học phân hóa.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xác định chính xác học sinh GKKTHT và lập kế hoạch hỗ trợ cá nhân: Giáo viên cần sử dụng bảng phát hiện học sinh GKKTHT dựa trên chuẩn kiến thức kỹ năng môn toán lớp 7 để đánh giá định tính và định lượng, từ đó xây dựng kế hoạch hỗ trợ phù hợp với từng học sinh. Thời gian thực hiện: ngay từ đầu năm học; chủ thể: giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn.

2. Thiết kế nội dung và phương pháp dạy học phân hóa: Áp dụng nguyên tắc dạy học phân hóa, thiết kế bài giảng và bài tập phù hợp với năng lực nhận thức của học sinh GKKTHT, tập trung vào các mức độ nhận thức thấp như nhận biết và thông hiểu theo khung Bloom. Thời gian: xuyên suốt năm học; chủ thể: giáo viên bộ môn.

3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn phụ huynh về phương pháp hỗ trợ con học toán tại nhà, đồng thời xây dựng kênh liên lạc thường xuyên giữa giáo viên và phụ huynh để theo dõi tiến bộ học sinh. Thời gian: 2-3 tháng đầu năm học; chủ thể: nhà trường, giáo viên chủ nhiệm.

4. Tổ chức các hoạt động học nhóm và học tập trải nghiệm: Xây dựng nhóm học tập có sự tham gia của học sinh khá giỏi hỗ trợ học sinh GKKTHT, tổ chức các câu lạc bộ toán học, hoạt động ngoại khóa nhằm tăng hứng thú và phát triển kỹ năng toán học thực tiễn. Thời gian: định kỳ hàng tháng; chủ thể: giáo viên, học sinh.

5. Đánh giá và theo dõi tiến bộ học sinh thường xuyên: Sử dụng các bài kiểm tra 15 phút, 45 phút định kỳ để đánh giá mức độ tiến bộ của học sinh GKKTHT, từ đó điều chỉnh kế hoạch dạy học và hỗ trợ kịp thời. Thời gian: mỗi học kỳ; chủ thể: giáo viên bộ môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên bộ môn Toán THCS: Nghiên cứu cung cấp các giải pháp thiết thực giúp giáo viên nhận diện và hỗ trợ học sinh GKKTHT, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy và chất lượng học tập.

2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Tài liệu giúp xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và hỗ trợ giáo viên trong việc áp dụng phương pháp dạy học phân hóa, đồng thời phát triển chương trình bồi dưỡng chuyên môn.

3. Phụ huynh học sinh lớp 7: Hiểu rõ đặc điểm, nguyên nhân và cách thức hỗ trợ con em học toán hiệu quả tại nhà, góp phần phối hợp chặt chẽ với nhà trường.

4. Nghiên cứu sinh, sinh viên ngành Sư phạm Toán và Giáo dục học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về hỗ trợ học sinh yếu kém trong học toán, đồng thời áp dụng vào thực tiễn giảng dạy.

Câu hỏi thường gặp

1. Học sinh gặp khó khăn trong học toán lớp 7 thường có biểu hiện gì?
   Học sinh GKKTHT thường có thái độ thờ ơ, thiếu tự tin, không hoàn thành bài tập, mắc nhiều sai lầm trong tính toán và chứng minh hình học. Ví dụ, các em hay nhầm lẫn trong phép tính số hữu tỉ hoặc không biết vẽ hình chính xác.

2. Nguyên nhân chính dẫn đến học sinh GKKTHT là gì?
   Nguyên nhân chủ yếu là do trình độ nhận thức hạn chế, phương pháp dạy học chưa phù hợp, thiếu sự phối hợp hỗ trợ từ gia đình và tâm lý học sinh chưa ổn định. Ngoài ra, đặc điểm môn toán lớp 7 với tính trừu tượng cao cũng gây khó khăn.

3. Làm thế nào để giáo viên xác định học sinh GKKTHT?
   Giáo viên có thể sử dụng bảng phát hiện dựa trên chuẩn kiến thức kỹ năng môn toán lớp 7, kết hợp quan sát thái độ học tập, kết quả kiểm tra và trao đổi với học sinh, phụ huynh để đánh giá định tính và định lượng.

4. Phương pháp dạy học nào hiệu quả cho học sinh GKKTHT?
   Phương pháp dạy học phân hóa, thiết kế nội dung phù hợp với năng lực nhận thức của học sinh, tập trung vào các mức độ nhận thức thấp như nhận biết và thông hiểu, kết hợp với luyện tập nhiều lần và hỗ trợ cá nhân hóa được đánh giá là hiệu quả.

5. Phụ huynh có thể làm gì để hỗ trợ con học toán lớp 7?
   Phụ huynh nên phối hợp chặt chẽ với giáo viên, tìm hiểu phương pháp học tập phù hợp, tạo môi trường học tập tích cực tại nhà và khuyến khích con em luyện tập thường xuyên. Việc tham gia các buổi tập huấn do nhà trường tổ chức cũng rất hữu ích.

Kết luận

• Học sinh lớp 7 gặp khó khăn trong học toán chiếm tỉ lệ đáng kể, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục môn toán tại THCS.
• Nguyên nhân chủ yếu bao gồm trình độ nhận thức hạn chế, phương pháp dạy học chưa phù hợp và thiếu sự phối hợp hỗ trợ từ gia đình.
• Các giải pháp hỗ trợ hiệu quả tập trung vào việc xác định chính xác học sinh GKKTHT, thiết kế nội dung và phương pháp dạy học phân hóa, tăng cường phối hợp nhà trường – gia đình và tổ chức học nhóm, hoạt động trải nghiệm.
• Thực nghiệm sư phạm cho thấy các giải pháp đề xuất giúp học sinh GKKTHT tiến bộ rõ rệt về kiến thức và kỹ năng toán học.
• Đề nghị các trường THCS triển khai áp dụng các giải pháp này trong năm học tiếp theo, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng hỗ trợ.

Các giáo viên và nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng và điều chỉnh các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của trường mình nhằm nâng cao hiệu quả dạy học và hỗ trợ học sinh gặp khó khăn trong học toán lớp 7.