Khám Phá Diễn Ngôn Phương Tây và Phương Đông qua Luận Án Tiến Sĩ của Phạm Quỳnh và Nhất Linh

• Tác giả: Lê Thị Vân Anh
• Người hướng dẫn: GS. Nguyễn Đình Chú
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
• Đề tài: Diễn Ngôn Phương Tây và Phương Đông trong Luận Án Tiến Sĩ của Phạm Quỳnh và Nhất Linh
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Cở sở lý luận
• 1.2. Khái niệm “Diễn ngôn” của Micheal Foucault và những định hướng ứng dụng
• 1.3. Khái niệm “Diễn ngôn phương Tây – phương Đông” theo tinh thần của chủ nghĩa hậu thuộc địa
• 1.4. Diễn ngôn Phương Tây – Phương Đông hay là sự kiến tạo của phương Tây (thực dân) về phương Đông (thuộc địa)
• 1.5. Nhu cầu kiến tạo Diễn ngôn Phương Tây – Phương Đông của trí thức phương Đông (thuộc địa)
• 1.6. Quá trình tương tác văn hoá và sự lựa chọn con đường đi cho tương lai của thuộc địa
• 1.7. Nhu cầu kiến tạo diễn ngôn về phương Tây (Pháp) – phương Đông (Việt) của trí thức Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
• 1.8. Cuộc tiếp xúc phương Tây (Pháp) – phương Đông (Việt) tại Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
• 1.9. Nhận thức về phương Tây (Pháp) của trí thức Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
• 1.10. Nhận thức về phương Đông (dân tộc) của trí thức Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
• 1.11. Nỗ lực đề cao tiếng Việt
• 1.12. Nỗ lực tìm lại chất liệu văn hoá, văn học truyền thống
• 1.13. Nỗ lực xây dựng những biểu tượng về chủ nghĩa anh hùng, chủ nghĩa yêu nước của dân tộc
• 1.14. Nỗ lực tìm ra con đường đi cho dân tộc
• 1.15. Tình hình nghiên cứu diễn ngôn phương Tây – phương Đông của Phạm Quỳnh và Nhất Linh
• 1.16. Những đánh giá về diễn ngôn phương Tây – phương Đông của Phạm Quỳnh
• 1.16.1. Khuynh hướng thứ nhất: phủ nhận, thậm chí luận tội những diễn ngôn phương Tây phương Đông của Phạm Quỳnh
• 1.16.2. Khuynh hướng thứ hai: ghi nhận những đóng góp trên lĩnh vực văn hóa qua các diễn ngôn phương Tây phương Đông của Phạm Quỳnh
• 1.16.3. Khuynh hướng thứ ba: chiêu tuyết, biện hộ cho những đóng góp của Phạm Quỳnh thông qua các diễn ngôn phương Tây phương Đông
• 1.16.4. Khuynh hướng thứ tư: khách quan, nhìn nhận trực tiếp vai trò “trí thức trung gian” của Phạm Quỳnh
• 1.17. Những đánh giá về diễn ngôn phương Tây – phương Đông của Nhất Linh
• 1.17.1. Khuynh hướng thứ nhất: ghi nhận sự ảnh hưởng của văn hóa, văn học phương Tây đến những tác phẩm nghệ thuật và nỗ lực hiện đại hoá văn học mà Nhất Linh và các cộng sự đã thực hiện
• 1.17.2. Khuynh hướng thứ hai: ghi nhận những đóng góp về văn học nghệ thuật của Nhất Linh nhưng cho rằng con đường hiện đại hoá và lý tưởng của Nhất Linh vừa có điểm tích cực vừa có điểm hạn chế
• 1.18. Những gợi mở nghiên cứu diễn ngôn phương Tây – phương Đông của Phạm Quỳnh và Nhất Linh
• 1.19. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: DIỄN NGÔN PHƯƠNG TÂY - PHƯƠNG ĐÔNG CỦA PHẠM QUỲNH
• 2.1. Chủ thể diễn ngôn: Tâm thế Phạm Quỳnh – “Một trí thức của hai thế giới”
• 2.2. Hệ thống phương tiện truyền thông diễn ngôn phương Tây - phương Đông của Phạm Quỳnh
• 2.3. Diễn giải diễn ngôn phương Tây – phương Đông của Phạm Quỳnh
• 2.4. Nhận thức về phương Tây (Pháp)
• 2.5. Nhận thức về phương Đông (dân tộc)
• 2.6. Văn hóa Việt Nam – nền văn hóa bản địa đặc sắc
• 2.7. Văn hóa Việt Nam và nỗ lực trường tồn qua những thăng trầm của lịch sử
• 2.8. Nỗ lực kiến tạo diện mạo mới cho tương lai văn hóa dân tộc
• 2.9. Mục tiêu hướng tới
• 2.10. Cách thức thực hiện
• 2.11. Diễn ngôn phương Đông - phương Tây của Phạm Quỳnh và những ngã rẽ tiếp nhận
• 2.12. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: DIỄN NGÔN PHƯƠNG TÂY - PHƯƠNG ĐÔNG CỦA NHẤT LINH
• 3.1. Chủ thể diễn ngôn: Tâm thế Nhất Linh – “Một trí thức tây học kiểu mới”
• 3.2. Hệ thống phương tiện truyền thông diễn ngôn phương Tây – phương Đông của Nhất Linh
• 3.3. Diễn giải diễn ngôn phương Tây – phương Đông của Nhất Linh
• 3.4. Nhận thức về phương Tây (Pháp)
• 3.5. Phương Tây (Pháp) như một giá trị văn minh phổ quát của nhân loại
• 3.6. Phương Tây (Pháp) với bản chất thực dân tại Đông Dương
• 3.7. Nhận thức về phương Đông (dân tộc)
• 3.8. Tình yêu với những nét đẹp văn hóa truyền thống
• 3.9. Dấu ấn phương Đông trong sự sáng tạo trên đường biên giao thoa văn hóa Đông (Việt) – Tây (Pháp)
• 3.10. Tư duy phê phán: muốn “đồng đẳng” phương Đông cần tự thay đổi
• 3.11. Nỗ lực kiến tạo diện mạo mới cho tương lai văn hóa dân tộc
• 3.12. Ước vọng mới cho phương Đông
• 3.13. Những cải cách trên các phương diện văn hóa xã hội
• 3.14. Diễn ngôn phương Đông - phương Tây của Nhất Linh – những dự định và dang dở
• 3.15. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• THƯ MỤC THAM KHẢO

I. Tổng quan về diễn ngôn Phương Tây và Phương Đông

Diễn ngôn Phương Tây và Phương Đông trong luận án của Phạm Quỳnh và Nhất Linh phản ánh sự tương tác văn hóa phức tạp giữa hai nền văn hóa này. Luận án tập trung vào việc phân tích các khái niệm và diễn ngôn liên quan đến văn hóa và nghiên cứu văn hóa trong bối cảnh lịch sử Việt Nam đầu thế kỷ XX. Phạm Quỳnh và Nhất Linh là hai nhân vật tiêu biểu, đại diện cho hai thế hệ trí thức, đã có những đóng góp quan trọng trong việc xây dựng và phát triển diễn ngôn này. Họ không chỉ phản ánh những quan điểm cá nhân mà còn thể hiện những nhu cầu và áp lực của xã hội lúc bấy giờ.

1.1. Khái niệm diễn ngôn theo Micheal Foucault

Khái niệm diễn ngôn theo Micheal Foucault được hiểu là tất cả các phát ngôn có nghĩa và hiệu lực trong việc nhận thức thế giới. Foucault nhấn mạnh rằng diễn ngôn không chỉ đơn thuần là phản ánh thực tại mà còn là cách mà chúng ta hiểu và xây dựng thực tại. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc phân tích diễn ngôn Phương Tây và Phương Đông, khi mà các diễn ngôn này không chỉ là sản phẩm của cá nhân mà còn là kết quả của bối cảnh xã hội và lịch sử. Việc áp dụng lý thuyết này giúp làm rõ hơn những động lực và ý nghĩa của các diễn ngôn trong tác phẩm của Phạm Quỳnh và Nhất Linh.

1.2. Nhu cầu kiến tạo diễn ngôn

Nhu cầu kiến tạo diễn ngôn Phương Tây và Phương Đông của trí thức Việt Nam vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX là một phản ứng trước sự xâm lược và ảnh hưởng của thực dân. Phạm Quỳnh và Nhất Linh đã nhận thức rõ ràng về vai trò của mình trong việc định hình bản sắc văn hóa dân tộc. Họ đã sử dụng diễn ngôn như một công cụ để khẳng định giá trị văn hóa Việt Nam, đồng thời phê phán những ảnh hưởng tiêu cực từ Phương Tây. Điều này không chỉ thể hiện trong các tác phẩm văn học mà còn trong các bài viết, diễn thuyết, và các hoạt động văn hóa khác.

II. Diễn ngôn Phương Tây Phương Đông của Phạm Quỳnh

Diễn ngôn của Phạm Quỳnh thể hiện một tâm thế phức tạp, vừa tiếp thu ảnh hưởng từ Phương Tây, vừa tìm kiếm bản sắc văn hóa dân tộc. Ông được xem như một trí thức của hai thế giới, với những nỗ lực không ngừng trong việc xây dựng một nền văn hóa Việt Nam hiện đại. Phạm Quỳnh đã sử dụng diễn ngôn để phản ánh những quan điểm về Phương Tây và Phương Đông, từ đó tạo ra một không gian cho sự giao thoa văn hóa. Ông không chỉ đơn thuần là người tiếp nhận mà còn là người sáng tạo, định hình lại những giá trị văn hóa trong bối cảnh thuộc địa.

2.1. Nhận thức về Phương Tây

Nhận thức của Phạm Quỳnh về Phương Tây không chỉ dừng lại ở việc tiếp thu kiến thức mà còn là sự phê phán sâu sắc đối với những giá trị văn hóa mà ông cho là không phù hợp với bản sắc dân tộc. Ông đã chỉ ra những điểm mạnh và yếu của Phương Tây, từ đó khuyến khích người Việt Nam cần phải học hỏi và cải cách để không bị lạc hậu. Điều này thể hiện rõ trong các tác phẩm của ông, nơi mà ông thường xuyên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ gìn bản sắc văn hóa trong bối cảnh hiện đại hóa.

2.2. Nhận thức về Phương Đông

Đối với Phương Đông, Phạm Quỳnh thể hiện một tình yêu sâu sắc với văn hóa và truyền thống dân tộc. Ông đã nỗ lực khôi phục và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời phê phán những ảnh hưởng tiêu cực từ Phương Tây. Ông tin rằng việc hiểu và tôn trọng văn hóa dân tộc là điều cần thiết để xây dựng một nền văn hóa hiện đại vững mạnh. Những quan điểm này không chỉ thể hiện trong các tác phẩm văn học mà còn trong các bài viết, diễn thuyết của ông.

III. Diễn ngôn Phương Tây Phương Đông của Nhất Linh

Nhất Linh, với tư cách là một trí thức tây học kiểu mới, đã có những đóng góp quan trọng trong việc xây dựng diễn ngôn Phương Tây và Phương Đông. Ông không chỉ tiếp thu những giá trị văn hóa từ Phương Tây mà còn tìm cách kết hợp chúng với những giá trị văn hóa truyền thống của Phương Đông. Nhất Linh đã thể hiện một tâm thế cởi mở, sẵn sàng tiếp nhận những cái mới, đồng thời vẫn giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

3.1. Nhận thức về Phương Tây

Nhất Linh nhìn nhận Phương Tây như một nguồn cảm hứng cho sự đổi mới và hiện đại hóa văn hóa Việt Nam. Ông đã chỉ ra rằng việc tiếp thu những giá trị văn hóa từ Phương Tây không có nghĩa là từ bỏ bản sắc dân tộc. Ngược lại, ông khuyến khích việc kết hợp giữa cái mới và cái cũ để tạo ra một nền văn hóa phong phú và đa dạng. Điều này thể hiện rõ trong các tác phẩm của ông, nơi mà ông thường xuyên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học hỏi từ Phương Tây mà không đánh mất bản sắc văn hóa Việt Nam.

3.2. Nhận thức về Phương Đông

Đối với Phương Đông, Nhất Linh thể hiện một tình yêu sâu sắc với những giá trị văn hóa truyền thống. Ông đã nỗ lực khôi phục và phát huy những giá trị này trong bối cảnh hiện đại. Nhất Linh tin rằng việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc là điều cần thiết để xây dựng một nền văn hóa hiện đại vững mạnh. Những quan điểm này không chỉ thể hiện trong các tác phẩm văn học mà còn trong các bài viết, diễn thuyết của ông.