Tổng quan nghiên cứu

Đào tạo nghề cho lao động nông thôn (ĐTN cho LĐNT) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phục vụ công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Theo Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27/11/2009, mục tiêu đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020 là đào tạo khoảng 10,6 triệu lao động, trong đó hỗ trợ 6,54 triệu người theo chính sách của Đề án, với tỷ lệ có việc làm sau học nghề tối thiểu đạt 80%. Huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, với dân số khoảng 188.000 người và mật độ dân số 342 người/km², là một địa phương điển hình trong việc triển khai công tác ĐTN cho LĐNT. Tuy nhiên, công tác này vẫn còn nhiều khó khăn như nhận thức chưa đầy đủ, cơ sở vật chất hạn chế, danh mục nghề đào tạo dàn trải, và tỷ lệ lao động sau đào tạo có việc làm chưa cao.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định trong giai đoạn 2015-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi công tác đào tạo nghề, góp phần phát triển nguồn nhân lực nông thôn, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương và quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước - pháp luật, kết hợp với các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Hai lý thuyết chính được áp dụng là:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động chấp hành và điều hành của các cơ quan nhà nước nhằm tổ chức, điều chỉnh các hoạt động kinh tế - xã hội theo quy định pháp luật. Trong đó, quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn là hoạt động của hệ thống cơ quan hành chính nhà nước từ trung ương đến địa phương, sử dụng quyền lực công để điều hành, điều chỉnh toàn bộ các hoạt động đào tạo nghề nhằm đạt mục tiêu phát triển nguồn nhân lực.

  2. Lý thuyết đào tạo nghề và phát triển nguồn nhân lực: Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là quá trình trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết để người lao động có thể tìm kiếm việc làm hoặc tự tạo việc làm. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của đào tạo nghề trong nâng cao năng lực cạnh tranh, thích ứng với sự thay đổi công nghệ và phát triển bền vững kinh tế nông thôn.

Các khái niệm chính bao gồm: đào tạo nghề cho lao động nông thôn, quản lý nhà nước về đào tạo nghề, cơ sở đào tạo nghề, chính sách đào tạo nghề, và hiệu quả đào tạo nghề.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp phân tích - tổng hợp: Phân tích các khái niệm, quy định pháp luật, số liệu thống kê và tổng hợp các kết quả nghiên cứu để làm rõ vấn đề nghiên cứu.
  • Phương pháp thống kê - so sánh: Thu thập và xử lý số liệu về đào tạo nghề tại huyện Phù Mỹ giai đoạn 2015-2020, so sánh với các chỉ tiêu kế hoạch và các địa phương khác để đánh giá thực trạng.
  • Phương pháp diễn giải và quy nạp: Diễn giải các quy định pháp luật, chính sách và số liệu thực tiễn để rút ra các kết luận và đề xuất giải pháp.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm: văn bản pháp luật, báo cáo của các cơ quan quản lý nhà nước, số liệu thống kê từ Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Bình Định, khảo sát thực tế tại huyện Phù Mỹ. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các cán bộ quản lý, giáo viên dạy nghề và lao động nông thôn tham gia đào tạo nghề tại huyện Phù Mỹ. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu phi xác suất theo phương pháp thuận tiện và mẫu chuyên gia để đảm bảo tính đại diện và chuyên sâu. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2015 đến tháng 6 năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mạng lưới cơ sở đào tạo nghề phát triển nhưng chưa đồng đều: Năm 2018, cả nước có 1.339 cơ sở đào tạo nghề cho lao động nông thôn, trong đó 65,4% là trung tâm đào tạo nghề cấp huyện. Tại huyện Phù Mỹ, mạng lưới cơ sở đào tạo nghề được mở rộng, tuy nhiên cơ sở vật chất và thiết bị dạy nghề còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đào tạo hiện đại.

  2. Tỷ lệ lao động nông thôn được đào tạo nghề còn thấp: Tỷ lệ lao động nông thôn qua đào tạo nghề năm 2015 ước đạt khoảng 21,6%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu đề ra. Tại huyện Phù Mỹ, số lao động tham gia các khóa đào tạo nghề chiếm khoảng 27% kế hoạch năm 2014, với tỷ lệ có việc làm sau đào tạo đạt khoảng 72,6%.

  3. Chất lượng đào tạo và việc làm sau đào tạo chưa cao: Một bộ phận lao động sau đào tạo chưa tìm được việc làm phù hợp hoặc làm việc trái ngành nghề được đào tạo. Nguyên nhân do chương trình đào tạo chưa gắn kết chặt chẽ với nhu cầu thị trường lao động, thiếu liên kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp.

  4. Quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế: Việc phân cấp quản lý chưa rõ ràng, chính sách ưu đãi cho giáo viên và cơ sở đào tạo nghề chưa đầy đủ, chế tài xử lý vi phạm trong đào tạo nghề và báo cáo kết quả đào tạo của doanh nghiệp chưa nghiêm. Ngoài ra, công tác dự báo nhu cầu đào tạo nghề và hỗ trợ việc làm cho lao động nông thôn còn yếu kém.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của các cấp chính quyền và xã hội về vai trò của đào tạo nghề cho lao động nông thôn, dẫn đến đầu tư chưa tương xứng cho cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên. So với một số địa phương khác, huyện Phù Mỹ đã có những bước tiến trong việc mở rộng mạng lưới đào tạo nghề, nhưng vẫn chưa đạt được hiệu quả cao do thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người học.

Việc tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề thấp và chất lượng việc làm chưa cao phản ánh sự chưa phù hợp giữa chương trình đào tạo và nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Điều này cũng tương đồng với báo cáo của ngành lao động cả nước, cho thấy sự cần thiết phải đổi mới chương trình đào tạo, tăng cường liên kết giữa đào tạo và sử dụng lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ lao động nông thôn được đào tạo nghề theo năm, bảng so sánh tỷ lệ có việc làm sau đào tạo giữa các địa phương, và sơ đồ mô tả cơ cấu tổ chức quản lý nhà nước về đào tạo nghề tại huyện Phù Mỹ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo nghề: UBND tỉnh Bình Định và huyện Phù Mỹ cần ưu tiên nguồn ngân sách và huy động các nguồn lực xã hội để nâng cấp, trang bị đầy đủ thiết bị dạy nghề hiện đại, đáp ứng yêu cầu đào tạo nghề chất lượng cao trong vòng 3 năm tới.

  2. Đổi mới chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các cơ sở đào tạo nghề xây dựng chương trình đào tạo gắn kết chặt chẽ với nhu cầu thị trường lao động, áp dụng phương pháp đào tạo thực hành, linh hoạt theo đặc điểm lao động nông thôn, hoàn thành trong 2 năm.

  3. Tăng cường liên kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp: Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các trung tâm đào tạo nghề với doanh nghiệp địa phương để tạo điều kiện thực tập, giới thiệu việc làm cho học viên, nâng tỷ lệ có việc làm sau đào tạo lên trên 80% trong 5 năm tới.

  4. Hoàn thiện chính sách ưu đãi và chế tài quản lý: Ban hành các chính sách ưu đãi đặc thù cho giáo viên dạy nghề và cơ sở đào tạo nghề cho lao động nông thôn; đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động đào tạo nghề và báo cáo kết quả đào tạo của doanh nghiệp trong vòng 1-2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về lao động và đào tạo nghề: Giúp hiểu rõ thực trạng, cơ sở pháp lý và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực đào tạo nghề, phục vụ nghiên cứu và giảng dạy.

  3. Cơ sở đào tạo nghề và giáo viên dạy nghề: Tham khảo để cải tiến chương trình, phương pháp giảng dạy và nâng cao chất lượng đào tạo phù hợp với đặc điểm lao động nông thôn.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức sử dụng lao động: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cơ chế phối hợp với các cơ sở đào tạo nghề nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và hiệu quả sử dụng lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề cho lao động nông thôn lại quan trọng?
    Đào tạo nghề giúp nâng cao kỹ năng, kiến thức cho lao động nông thôn, tạo điều kiện tìm kiếm việc làm hoặc tự tạo việc làm, góp phần phát triển kinh tế nông thôn và giảm nghèo bền vững.

  2. Quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn gồm những nội dung gì?
    Bao gồm ban hành chính sách, pháp luật, tổ chức bộ máy quản lý, giám sát, kiểm tra và hỗ trợ các cơ sở đào tạo nghề cũng như người học nghề.

  3. Những khó khăn chính trong công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn hiện nay là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đầy đủ, cơ sở vật chất hạn chế, chương trình đào tạo chưa phù hợp, thiếu liên kết với doanh nghiệp và chính sách ưu đãi chưa đầy đủ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn?
    Cần đổi mới chương trình đào tạo, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp, hoàn thiện chính sách ưu đãi và tăng cường quản lý nhà nước.

  5. Vai trò của doanh nghiệp trong đào tạo nghề cho lao động nông thôn là gì?
    Doanh nghiệp tham gia đào tạo, tạo điều kiện thực tập, tuyển dụng lao động sau đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và hiệu quả sử dụng lao động.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận, pháp luật và thực trạng quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định.
  • Phân tích chỉ ra những hạn chế về cơ sở vật chất, chất lượng đào tạo, chính sách và quản lý nhà nước.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đổi mới chương trình đào tạo và tăng cường liên kết với doanh nghiệp.
  • Nghiên cứu góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2021-2025 để phát triển nguồn nhân lực nông thôn bền vững.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương và quốc gia.