Luận án tiến sĩ về đánh giá và dự báo xung đột môi trường trong khai thác tài nguyên nước sông Sê Pốk

• Tác giả: Ngô Thị Huy Dương
• Người hướng dẫn: TS. Lê Lập Dân
• Trường học: Đại học Thủy Lợi
• Chuyên ngành: Quản lý môi trường
• Đề tài: Đánh giá xung đột môi trường trong khai thác tài nguyên nước sông Sê Pốk
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. TỔNG QUAN VỀ XUNG ĐỘT, XUNG ĐỘT MÔI TRƯỜNG
• 1.1. Tổng quan về xung đột
• 1.2. Tổng quan về xung đột môi trường
• 2. XUNG ĐỘT MÔI TRƯỜNG TRONG KHAI THÁC, SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN NƯỚC
• 2.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU XUNG ĐỘT MÔI TRƯỜNG TRONG KHAI THÁC, SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN NƯỚC
• 2.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới về XĐMT
• 2.1.2. Tình hình nghiên cứu về XĐMT ở Việt Nam
• 3. TỔNG QUAN LƯ VỰC SÔNG SRÊ PÔK
• 3.1. Điều kiện tự nhiên
• 3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội
• 3.3. Đặc điểm khai thác và sử dụng tài nguyên nước mặt LVS Srê Pôk
• 4. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 4.2. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 4.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4.3.1. Sơ đồ tiếp cận nghiên cứu
• 4.3.2. Khung logic các bước tiến hành nghiên cứu
• 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 5.1. NHẬN DIỆN VÀ CÁC TÁC ĐỘNG CỦA XUNG ĐỘT MÔI TRƯỜNG
• 5.1.1. Hiện trạng các ngành, hoạt động liên quan đến khai thác, sử dụng tài nguyên nước LVS Srê Pôk
• 5.1.2. Hiện trạng chất lượng nước mặt lưu vực sông Srê Pôk
• 5.1.3. Nhận diện XĐMT trong khai thác, sử dụng và quản lý tài nguyên nước mặt lưu vực sông Srê Pôk
• 5.1.4. Đặc điểm XĐMT trong khai thác, sử dụng tài nguyên nước mặt lưu vực sông Srê Pôk
• 5.1.5. Tác động của XĐMT tới phát triển Kinh tế - Xã hội và Môi trường lưu vực sông Srê Pôk
• 5.2. PHÂN TÍCH NGUYÊN NHÂN VÀ DỰ BÁO MỘT SỐ XUNG ĐỘT MÔI TRƯỜNG TRONG TƯƠNG LAI
• 5.2.1. Phân tích các nguyên nhân XĐMT
• 5.2.2. Dự báo các XĐMT điển hình
• 5.3. ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP
• 5.3.1. Giải pháp nhằm giảm thiểu mâu thuẫn trong khai thác, sử dụng và quản lý TNN LVS Srê Pôk
• 5.3.2. Giải pháp quản lý, giải quyết XĐMT trong khai thác, sử dụng và tài nguyên nước LVS Srê Pôk
• 5.3.3. Giải pháp đối với mâu thuẫn trong phát triển thủy điện
• 5.3.4. Giải pháp đối với mâu thuẫn giữa các cộng đồng dân cư trong khai thác, sử dụng tài nguyên nước mặt LVS Srê Pôk
• 6. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về xung đột môi trường

Xung đột môi trường là một hiện tượng xã hội phức tạp, liên quan đến sự cạnh tranh giữa các bên trong việc khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên. Theo Viện Công nghệ Châu Á, xung đột môi trường được định nghĩa là sự mâu thuẫn giữa các lợi ích của cộng đồng, giữa hiện tại và tương lai, giữa bảo tồn và phát triển. Điều này cho thấy rằng khai thác tài nguyên nước không chỉ đơn thuần là vấn đề kinh tế mà còn liên quan đến các yếu tố xã hội và môi trường. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng xung đột môi trường có thể dẫn đến những tác động tiêu cực đến sự phát triển bền vững của khu vực. Việc nhận diện và phân tích các nguyên nhân gây ra xung đột môi trường là rất cần thiết để có thể đưa ra các giải pháp hiệu quả nhằm giảm thiểu mâu thuẫn trong khai thác tài nguyên nước.

1.1. Khái niệm xung đột môi trường

Khái niệm xung đột môi trường được hiểu theo nhiều cách khác nhau. Theo Wallensteen, xung đột môi trường là tình huống mà tại cùng một thời điểm, ít nhất hai bên cố gắng chiếm hữu một hệ thống tài nguyên khan hiếm. Điều này cho thấy rằng tài nguyên nước là một yếu tố quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội. Ở Việt Nam, khái niệm này mới chỉ được đề cập trong khoảng 10 năm trở lại đây, nhưng đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Việc hiểu rõ về xung đột môi trường sẽ giúp các bên liên quan có cái nhìn tổng quát hơn về các vấn đề phát sinh trong quá trình khai thác và sử dụng tài nguyên nước.

II. Tình hình nghiên cứu xung đột môi trường trong khai thác tài nguyên nước

Tình hình nghiên cứu về xung đột môi trường trong khai thác tài nguyên nước đã được nhiều nhà khoa học quan tâm. Các nghiên cứu này chủ yếu tập trung vào việc phân tích các nguyên nhân và tác động của xung đột môi trường đến sự phát triển bền vững. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng khai thác tài nguyên nước không hợp lý có thể dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên và xung đột giữa các cộng đồng. Việc đánh giá tác động môi trường từ các hoạt động khai thác tài nguyên nước là rất quan trọng để đưa ra các giải pháp quản lý hiệu quả. Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng việc áp dụng các chính sách môi trường hợp lý có thể giúp giảm thiểu xung đột môi trường và bảo vệ tài nguyên nước.

2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới

Trên thế giới, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng xung đột môi trường thường xảy ra do sự khan hiếm tài nguyên và sự gia tăng nhu cầu sử dụng. Các nghiên cứu này đã phân tích các trường hợp cụ thể về khai thác tài nguyên nước và những tác động tiêu cực đến môi trường. Việc áp dụng các mô hình quản lý bền vững đã được đề xuất như một giải pháp để giảm thiểu xung đột môi trường. Các nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tham gia của cộng đồng trong quá trình quản lý tài nguyên nước, nhằm đảm bảo rằng các lợi ích được phân chia công bằng và hợp lý.

III. Đặc điểm xung đột môi trường trong khai thác tài nguyên nước sông Sê Pốk

Lưu vực sông Sê Pốk là một trong những khu vực có nhiều xung đột môi trường liên quan đến khai thác tài nguyên nước. Các hoạt động khai thác nước mặt, phát triển thủy điện và nông nghiệp đã tạo ra nhiều mâu thuẫn giữa các bên liên quan. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng nước mà còn tác động đến đời sống của người dân địa phương. Việc nhận diện các tác động môi trường từ các hoạt động này là rất cần thiết để có thể đưa ra các giải pháp quản lý hiệu quả. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc thiếu quy hoạch và quản lý tài nguyên nước có thể dẫn đến tình trạng xung đột giữa các cộng đồng và các ngành kinh tế khác nhau.

3.1. Tác động của xung đột môi trường đến phát triển kinh tế xã hội

Các xung đột môi trường trong khai thác tài nguyên nước sông Sê Pốk đã có những tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội của khu vực. Việc khai thác nước không hợp lý đã dẫn đến tình trạng ô nhiễm, suy thoái tài nguyên và xung đột giữa các cộng đồng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân mà còn làm giảm khả năng phát triển bền vững của khu vực. Các giải pháp quản lý hiệu quả và bền vững là cần thiết để giảm thiểu các tác động tiêu cực này và đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa các bên liên quan.