Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, năng lực giao tiếp ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, trở thành một tiêu chí quan trọng trong tuyển dụng nhân lực. Tại Việt Nam, từ những năm 1990, tiếng Anh đã được đưa vào giảng dạy bắt buộc trong hệ thống giáo dục quốc dân. Mặc dù mặt bằng năng lực ngoại ngữ của học sinh, sinh viên đã được nâng cao, hiệu quả dạy và học ngoại ngữ vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt ở kỹ năng nghe. Theo khảo sát tại Trường Đại học Phương Đông, sinh viên khối ngành không chuyên Anh gặp nhiều khó khăn trong kỹ năng nghe tiếng Anh, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và cơ hội nghề nghiệp sau khi ra trường.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá năng lực nghe tiếng Anh của sinh viên khối ngành không chuyên Anh tại Trường Đại học Phương Đông trong học kỳ 2 năm học 2012-2013, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học kỹ năng nghe. Nghiên cứu tập trung vào việc xây dựng và áp dụng bộ công cụ đo lường dựa trên bài thi TOEIC, kết hợp với khung tham chiếu chung Châu Âu, nhằm đánh giá chính xác năng lực nghe của sinh viên.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong sinh viên các khoa Điện tử viễn thông, Kinh tế xây dựng và Kiến trúc của Trường Đại học Phương Đông, với cỡ mẫu được chọn ngẫu nhiên hệ thống nhằm đảm bảo tính đại diện. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về năng lực nghe tiếng Anh, giúp giảng viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy và sinh viên cải thiện kỹ năng nghe, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ trong các trường đại học không chuyên Anh tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết đo lường đánh giá trong giáo dục và lý thuyết năng lực ngôn ngữ. Lý thuyết đo lường đánh giá hiện đại, đặc biệt mô hình Rasch, được sử dụng để phân tích kết quả bài thi nghe tiếng Anh, giúp xác định năng lực thí sinh và độ khó của từng câu hỏi một cách khách quan. Lý thuyết này cho phép đánh giá năng lực nghe tiếng Anh không chỉ dựa trên điểm số mà còn dựa trên các tham số thống kê, đảm bảo tính chính xác và khách quan.

Về năng lực ngôn ngữ, nghiên cứu áp dụng mô hình năng lực giao tiếp của Bachman (1990) và Cummins (1984), trong đó năng lực nghe được xem là một phần quan trọng của năng lực ngôn ngữ tổng thể, bao gồm năng lực cấu trúc (ngữ pháp, từ vựng) và năng lực ngữ dụng (sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp). Ngoài ra, thang nhận thức của Bloom được sử dụng để phân loại các cấp độ nhận thức trong đánh giá năng lực nghe, từ nhận biết đến đánh giá và tổng hợp thông tin.

Khung tham chiếu chung Châu Âu (CEFR) được áp dụng để xác định các mức độ năng lực nghe tiếng Anh từ A1 đến C2, giúp chuẩn hóa kết quả đánh giá và so sánh với các chuẩn quốc tế. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực nghe, năng lực giao tiếp, đánh giá năng lực, mô hình Rasch, và khung CEFR.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm kết quả bài thi nghe tiếng Anh của khoảng 200 sinh viên khối ngành không chuyên Anh tại Trường Đại học Phương Đông, được thu thập trong học kỳ 2 năm học 2012-2013. Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên hệ thống nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích định lượng sử dụng phần mềm SPSS, QUEST và CONQUEST để đánh giá độ tin cậy, độ khó câu hỏi, và năng lực nghe của sinh viên theo mô hình Rasch. Bài thi nghe được thiết kế dựa trên giáo trình TOEIC, đã được thử nghiệm và điều chỉnh phù hợp với trình độ sinh viên.

Bên cạnh đó, phương pháp định tính được áp dụng thông qua phỏng vấn sâu bán cấu trúc với giảng viên và sinh viên nhằm thu thập ý kiến về khó khăn trong học nghe và các giải pháp cải thiện. Phương pháp chuyên gia cũng được sử dụng để lấy ý kiến đánh giá về bộ công cụ đo lường và các câu hỏi trong bài thi.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong học kỳ 2 năm học 2012-2013, bao gồm giai đoạn xây dựng công cụ, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực nghe tiếng Anh của sinh viên còn hạn chế: Kết quả bài thi cho thấy khoảng 65% sinh viên đạt trình độ nghe ở mức A2 hoặc thấp hơn theo khung CEFR, chỉ khoảng 15% đạt mức B1 trở lên. Điều này phản ánh năng lực nghe tiếng Anh của sinh viên khối ngành không chuyên Anh còn yếu, chưa đáp ứng yêu cầu giao tiếp cơ bản.

  2. Độ khó câu hỏi phù hợp với trình độ sinh viên: Phân tích mô hình Rasch cho thấy các câu hỏi trong bài thi có độ khó phân bố hợp lý, với hệ số Cronbach Alpha đạt 0.82, đảm bảo độ tin cậy cao của bộ công cụ đánh giá.

  3. Ảnh hưởng của vốn từ vựng và phát âm đến năng lực nghe: Phỏng vấn cho thấy sinh viên thiếu vốn từ vựng chuyên ngành và phát âm chưa chuẩn, dẫn đến khó khăn trong việc nhận diện và hiểu nội dung nghe. Khoảng 70% sinh viên thừa nhận ngại nghe tiếng Anh do không hiểu từ và ngữ điệu.

  4. Phương pháp học nghe chưa hiệu quả: Sinh viên chủ yếu học nghe qua việc luyện tập thụ động, thiếu các chiến lược nghe chủ động như đoán nghĩa, dự đoán nội dung, hoặc luyện tập trong môi trường giao tiếp thực tế. Giảng viên cũng phản ánh việc thiếu môi trường thực hành và phương tiện hỗ trợ giảng dạy.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến năng lực nghe tiếng Anh còn hạn chế là do trình độ đầu vào thấp, phương pháp giảng dạy và học tập chưa phù hợp, thiếu môi trường giao tiếp thực tế và sự chú trọng chưa đủ vào kỹ năng nghe trong chương trình đào tạo. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, cho thấy kỹ năng nghe thường là điểm yếu của người học tiếng Anh không chuyên.

Việc áp dụng mô hình Rasch giúp đánh giá chính xác năng lực nghe và độ khó câu hỏi, tạo cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh nội dung và phương pháp giảng dạy. Kết quả phân tích cũng cho thấy sự cần thiết của việc tăng cường vốn từ vựng và phát âm chuẩn để cải thiện khả năng nghe hiểu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ nghe theo khung CEFR và bảng phân tích độ khó câu hỏi, giúp minh họa rõ ràng năng lực hiện tại và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo phát âm và mở rộng vốn từ vựng: Giảng viên cần thiết kế các bài tập phát âm và từ vựng chuyên ngành phù hợp với trình độ sinh viên, nhằm nâng cao khả năng nhận diện âm thanh và hiểu từ trong ngữ cảnh. Thời gian thực hiện: trong mỗi học kỳ; Chủ thể: Khoa Ngoại ngữ và giảng viên bộ môn.

  2. Áp dụng phương pháp dạy nghe chủ động: Khuyến khích sinh viên sử dụng các chiến lược nghe như đoán nghĩa, dự đoán nội dung, ghi chú khi nghe, kết hợp với các hoạt động giao tiếp thực tế. Thời gian thực hiện: từ học kỳ tiếp theo; Chủ thể: giảng viên và sinh viên.

  3. Xây dựng môi trường học tập tiếng Anh thực tế: Tạo các câu lạc bộ tiếng Anh, tổ chức các buổi giao tiếp, thảo luận bằng tiếng Anh để sinh viên có cơ hội luyện tập kỹ năng nghe và nói trong môi trường tự nhiên. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: nhà trường và các tổ chức sinh viên.

  4. Cải tiến công cụ đánh giá năng lực nghe: Tiếp tục hoàn thiện bộ công cụ đánh giá dựa trên mô hình Rasch, cập nhật câu hỏi phù hợp với trình độ sinh viên và chuẩn quốc tế, đồng thời sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh chương trình đào tạo. Thời gian thực hiện: hàng năm; Chủ thể: Viện Đảm bảo chất lượng giáo dục và khoa Ngoại ngữ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học không chuyên: Giúp hiểu rõ thực trạng năng lực nghe của sinh viên, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả đào tạo.

  2. Nhà quản lý giáo dục và các cơ quan đảm bảo chất lượng: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách đào tạo ngoại ngữ, thiết kế chương trình và công cụ đánh giá năng lực tiếng Anh.

  3. Sinh viên khối ngành không chuyên Anh: Giúp nhận thức rõ điểm mạnh, điểm yếu trong kỹ năng nghe, từ đó có kế hoạch học tập và rèn luyện hiệu quả hơn.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực đo lường và đánh giá giáo dục: Tham khảo phương pháp áp dụng mô hình Rasch trong đánh giá năng lực nghe tiếng Anh, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng nghe tiếng Anh của sinh viên không chuyên còn yếu?
    Nguyên nhân chính là do trình độ đầu vào thấp, phương pháp học tập chưa hiệu quả, thiếu môi trường thực hành và vốn từ vựng hạn chế. Ví dụ, sinh viên thường ngại nghe do không hiểu từ và ngữ điệu, dẫn đến khó khăn trong giao tiếp.

  2. Mô hình Rasch có vai trò gì trong đánh giá năng lực nghe?
    Mô hình Rasch giúp xác định chính xác năng lực của người học và độ khó của từng câu hỏi, đảm bảo kết quả đánh giá khách quan và có thể so sánh được giữa các đối tượng khác nhau.

  3. Khung tham chiếu chung Châu Âu (CEFR) được áp dụng như thế nào?
    CEFR phân chia năng lực ngoại ngữ thành 6 cấp độ từ A1 đến C2, giúp chuẩn hóa kết quả đánh giá và xác định trình độ nghe của sinh viên một cách rõ ràng, từ đó định hướng việc học và giảng dạy phù hợp.

  4. Các giải pháp nào giúp cải thiện kỹ năng nghe tiếng Anh?
    Bao gồm tăng cường đào tạo phát âm và từ vựng, áp dụng phương pháp nghe chủ động, xây dựng môi trường giao tiếp thực tế và cải tiến công cụ đánh giá để theo dõi tiến bộ của sinh viên.

  5. Làm thế nào để sinh viên có thể tự cải thiện kỹ năng nghe?
    Sinh viên nên luyện nghe thường xuyên qua các nguồn đa dạng, áp dụng chiến lược nghe chủ động như đoán nghĩa, ghi chú, và tham gia các hoạt động giao tiếp tiếng Anh để nâng cao khả năng phản xạ và hiểu ngôn ngữ.

Kết luận

  • Năng lực nghe tiếng Anh của sinh viên khối ngành không chuyên Anh tại Trường Đại học Phương Đông còn nhiều hạn chế, chủ yếu ở mức trình độ A2 trở xuống theo khung CEFR.
  • Bộ công cụ đánh giá dựa trên mô hình Rasch có độ tin cậy cao, phù hợp để đo lường năng lực nghe tiếng Anh của sinh viên.
  • Vốn từ vựng hạn chế và phát âm chưa chuẩn là những yếu tố ảnh hưởng lớn đến khả năng nghe hiểu của sinh viên.
  • Phương pháp dạy và học nghe hiện tại chưa phát huy hiệu quả do thiếu môi trường thực hành và chiến lược học tập phù hợp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao kỹ năng nghe tiếng Anh, bao gồm đào tạo phát âm, áp dụng phương pháp nghe chủ động, xây dựng môi trường giao tiếp và cải tiến công cụ đánh giá.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong thực tế giảng dạy và tiến hành đánh giá định kỳ để theo dõi hiệu quả. Các nhà quản lý giáo dục và giảng viên được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ cho sinh viên không chuyên Anh. Hành động ngay hôm nay để cải thiện kỹ năng nghe tiếng Anh sẽ mở rộng cơ hội học tập và nghề nghiệp cho sinh viên trong tương lai.