I. Tổng Quan Về Đánh Giá Giống Đậu Tương Mới Tại Thái Nguyên
Đậu tương là cây trồng quan trọng, đứng sau lúa, ngô, khoai ở Việt Nam. Khi nhu cầu lương thực được đáp ứng, đậu tương trở thành cây mũi nhọn trong chiến lược phát triển kinh tế. Đậu tương (Glycine max.L) thuộc họ đậu, là cây công nghiệp ngắn ngày, được ví như "cây thần diệu" hay "vàng mọc từ đất". Giá trị kinh tế của đậu tương được quyết định bởi thành phần dinh dưỡng: protein (40%), lipit (18-25%), gluxit (10-15%). Hạt đậu tương chứa đầy đủ axit amin thiết yếu, muối khoáng (Ca, Fe, Mg, Na, P, K) và vitamin (B1, B2, D, K, E). Protein đậu tương có thể thay thế đạm động vật. Đậu tương được chế biến thành 600 loại thực phẩm khác nhau. Nghiên cứu của Bùi Tường Hạnh (1997) cho thấy izoflavone trong đậu tương giảm cholesterol. Trong công nghiệp, dầu đậu tương dùng làm sơn, mực in, xà phòng, chất dẻo, cao su nhân tạo. Đậu tương dễ đưa vào luân canh, xen canh, gối vụ, nâng cao năng suất và hiệu quả sử dụng đất. Đậu tương cố định đạm nhờ vi khuẩn nốt sần Rhizobium Japonium, cải tạo đất. Sau thu hoạch, đậu tương trả lại đất 50-80 kg N/ha. Sản phẩm đậu tương có giá trị xuất khẩu và thúc đẩy ngành chăn nuôi.
1.1. Vai Trò Của Đậu Tương Trong Nền Nông Nghiệp Thái Nguyên
Đậu tương đóng vai trò quan trọng trong việc luân canh, cải tạo đất, tăng độ phì cho đất. Sản phẩm đậu tương không chỉ có giá trị trong xuất khẩu thu đổi ngoại tệ, mà nó còn là động lực thúc đẩy ngành chăn nuôi trong nước phát triển. Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm tới việc phát triển cây đậu tương theo hướng tăng cả về diện tích và năng suất. Trong đó tăng năng suất là vấn đề cốt lõi, năng suất có tăng thì mới giảm được chi phí và hạ giá thành sản phẩm.
1.2. Tầm Quan Trọng Của Giống Đậu Tương Mới Năng Suất Cao
Cần nhanh chóng đi sâu nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào công tác giống, nhằm tạo ra các giống có năng suất cao, phẩm chất tốt, có khả năng thích ứng rộng. Định hướng sản xuất nông nghiệp của nước ta trong thời gian tới là không thiên về tăng diện tích trồng trọt mà thiên về xu hướng tăng năng suất cây trồng trên đơn vị diện tích để tăng sản lượng. Trong đó giống là một trong những yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến sự sinh trưởng, phát triển và năng suất đậu tương.
II. Thách Thức Trong Phát Triển Giống Đậu Tương Tại Thái Nguyên
Đậu tương được gieo trồng phổ biến trên cả 7 vùng sinh thái trong cả nước. Thái Nguyên là tỉnh thuộc vùng Trung du miền núi phía Bắc có diện tích đậu tương lớn, xấp xỉ 2000 ha/năm, nhưng năng suất còn thấp, đạt 14,4 tạ/ha, trong khi năng suất bình quân của nước ta đạt xấp xỉ 15,0 tạ/ha và thế giới đạt 23,3 tạ/ha (FAOSTAT, 2014). Nguyên nhân là chưa có bộ giống tốt và biện pháp kĩ thuật thâm canh phù hợp cho giống. Do vậy cần phải nhanh chóng đưa các giống mới năng suất cao, chất lượng tốt vào sản xuất đại trà. Tuy nhiên, trước khi đưa vào sản xuất, các giống này cần được nghiên cứu, thử nghiệm để chọn được giống phù hợp với điều kiện sinh thái của vùng. Đề tài "Đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển của một số giống đậu tương mới vụ xuân 2015 tại Thái Nguyên" được thực hiện để giải quyết vấn đề này.
2.1. Năng Suất Đậu Tương Thấp So Với Bình Quân Cả Nước
Thái Nguyên là một tỉnh thuộc vùng Trung du miền núi phía Bắc có diện tích đậu tương lớn của vùng, xấp xỉ 2000 ha/năm, nhưng năng suất còn thấp đạt 14,4 tạ/ha, trong khi năng suất bình quân của nước ta đạt xấp xỉ 15,0 tạ/ha và thế giới đạt 23,3 tạ/ha (FAOSTAT, 2014) [17]. Nguyên nhân là chúng ta chưa có bộ giống tốt và biện pháp kĩ thuật thâm canh phù hợp cho giống.
2.2. Thiếu Giống Đậu Tương Thích Ứng Với Điều Kiện Địa Phương
Do vậy cần phải nhanh chóng đưa các giống mới năng suất cao, chất lượng tốt vào sản xuất đại trà. Tuy nhiên, trước khi đưa vào sản xuất, các giống này cần được nghiên cứu, thử nghiệm để chọn được giống phù hợp với điều kiện sinh thái của vùng. Xuất phát từ nhu cầu thực tế và công tác nghiên cứu chúng tôi thực hiện đề tài: “Đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển của một số giống Đậu tương mới vụ xuân 2015 tại Thái Nguyên”.
III. Phương Pháp Đánh Giá Khả Năng Sinh Trưởng Giống Đậu Tương
Nghiên cứu tập trung vào khả năng sinh trưởng và phát triển của một số giống đậu tương mới. Mục tiêu là chọn ra giống đậu tương cho năng suất cao và ổn định, phù hợp với điều kiện canh tác tại Thái Nguyên. Đề tài giúp sinh viên củng cố kiến thức, rèn luyện kỹ năng thực hành, tích lũy kinh nghiệm sản xuất, và tạo lòng yêu nghề. Sinh viên nắm được các bước nghiên cứu khoa học, phương pháp thu thập số liệu và trình bày báo cáo khoa học. Kết quả nghiên cứu xác định giống đậu tương có triển vọng, phù hợp với điều kiện của Thái Nguyên, là tài liệu khoa học cho giáo viên và sinh viên tham khảo. Nghiên cứu sẽ đưa ra được giống tốt, năng suất cao, phù hợp với vụ Xuân tại Thái Nguyên, khuyến cáo cho nông dân sản xuất để đạt năng suất và hiệu quả kinh tế cao nhất.
3.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Giống Đậu Tương Năng Suất Cao
Nghiên cứu khả năng sinh trưởng phát triển của một số giống đậu tương nhằm chọn ra được giống đậu tương cho năng suất cao và ổn định phù hợp với điều kiện canh tác tại Thái Nguyên.
3.2. Ý Nghĩa Thực Tiễn Của Đề Tài Nghiên Cứu Đậu Tương
Qua kết quả của việc nghiên cứu sẽ đưa ra được giống tốt, năng suất cao, phù hợp với vụ Xuân tại Thái Nguyên từ đó khuyến cáo cho nông dân sản xuất nhằm đạt được năng suất và hiệu quả kinh tế cao nhất.
IV. Cơ Sở Khoa Học Đánh Giá Giống Đậu Tương Mới Tại Thái Nguyên
Sản xuất nông nghiệp dựa trên áp dụng khoa học các yếu tố giống, phân bón, kỹ thuật thâm canh, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, tránh ô nhiễm môi trường. Giống là yếu tố quan trọng hàng đầu, sử dụng giống tốt có năng suất cao, chất lượng tốt, chống chịu điều kiện bất thuận và sâu bệnh hại, có khả năng cải tạo và bảo vệ đất, hạn chế ô nhiễm môi trường là mục tiêu quan trọng của phát triển nông nghiệp tiên tiến, bền vững. Để phát huy hiệu quả của giống, cần sử dụng hợp lý, phù hợp với điều kiện sinh thái, khí hậu, đất đai, kinh tế xã hội. Công tác chọn giống đóng vai trò quan trọng để có giống năng suất cao, chất lượng cao, chống chịu ngoại cảnh tốt. Khảo nghiệm giống là thí nghiệm xác định sự thích ứng của giống đối với địa phương trên các loại đất, khí hậu và biện pháp kĩ thuật khác. Nếu giống mới chưa được khảo nghiệm kỹ lưỡng và chưa được công nhận đạt tiêu chuẩn mà đã đưa ra sản xuất ở diện rộng thì sẽ gây hiện tượng rối loạn giống, gây khó khăn cho sản xuất, thâm canh tăng năng suất cây trồng.
4.1. Vai Trò Của Giống Trong Sản Xuất Nông Nghiệp Bền Vững
Sản xuất nông nghiệp dựa trên cở sở áp dụng một cách khoa học các yếu tố giống, phân bón, kỹ thuật thâm canh, đồng thời bảo vệ tài nguyên thiên nhiên tránh ô nhiễm môi trường. Trong đó, giống là yếu tố quan trọng hàng đầu, sử dụng giống tốt có năng suất cao, chất lượng tốt, chống chịu với điều kiện bất thuận và sâu bệnh hại, có khả năng cải tạo và bảo vệ đất, hạn chế ô nhiễm môi trường là mục tiêu quan trọng của việc phát triển một nền sản xuất nông nghiệp tiên tiến, có tính bền vững cao.
4.2. Tầm Quan Trọng Của Khảo Nghiệm Giống Đậu Tương Mới
Công tác khảo nghiệm giống là một cuộc thí nghiệm nhằm xác định sự thích ứng của giống đối với địa phương trên các loại đất, các loại khí hậu và các biện pháp kĩ thuật khác. Nếu các giống mới chưa được khảo nghiệm kĩ lưỡng và chưa được công nhận là đạt tiêu chuẩn mà đã đưa ra sản xuất ở diện rộng thì sẽ gây hiện tượng rối loạn giống, gây khó khăn cho việc sản xuất, thâm canh tăng năng suất cây trồng.
V. Thực Tiễn Sản Xuất Đậu Tương Và Tiềm Năng Tại Thái Nguyên
Hiện nay, ở hầu hết các tỉnh miền núi phía Bắc nói chung và tỉnh Thái Nguyên nói riêng, diện tích đất bỏ hoang còn rất nhiều, tập trung chủ yếu ở những vùng không chủ động nước, đất đồi thấp, hoặc ở những vùng này trồng một số loại cây có giá trị kinh tế thấp. Do đó, việc đưa cây trồng cạn nói chung và cây đậu tương nói riêng vào sản xuất ở các vùng này là rất cần thiết, nhằm tăng hiệu quả sử dụng đất, góp phần cải tạo đất, chống xói mòn, thoái hóa đất, nâng cao thu nhập cho nông dân, cải thiện đời sống cộng đồng. Cần đánh giá khả năng sinh trưởng của giống đậu tương mới để tìm ra giống phù hợp.
5.1. Tiềm Năng Sử Dụng Đất Bỏ Hoang Cho Trồng Đậu Tương
Hiện nay, ở hầu hết các tỉnh miền núi phía Bắc nói chung và tỉnh Thái Nguyên nói riêng, diện tích đất bỏ hoang còn rất nhiều, tập trung chủ yếu ở những vùng không chủ động nước, đất đồi thấp, hoặc ở những vùng này trồng một số loại cây có giá trị kinh tế thấp.
5.2. Lợi Ích Của Việc Trồng Đậu Tương Trên Đất Bạc Màu
Do đó, việc đưa cây trồng cạn nói chung và cây đậu tương nói riêng vào sản xuất ở các vùng này là rất cần thiết, nhằm tăng hiệu quả sử dụng đất, góp phần cải tạo đất, chống xói mòn, thoái hóa đất, nâng cao thu nhập cho nông dân, cải thiện đời sống cộng đồng.
VI. Phân Tích Tình Hình Sản Xuất Đậu Tương Trên Thế Giới
Trong cơ cấu cây trồng, cây đậu tương xuất hiện sớm nhưng chỉ phát triển mạnh từ sau chiến tranh thế giới thứ hai cả về diện tích, năng suất và sản lượng. Cây đậu tương có nguồn gốc từ Đông Bắc Trung Quốc. Hiện nay có khoảng 78 nước trồng đậu tương, Châu Á tuy là nơi nguyên sản của cây đậu tương nhưng nó lại được trồng tập trung ở Châu Mỹ với 70,03%. Châu Á chỉ có 23,5%, còn lại ở các châu lục khác. Cây đậu tương đã trở thành cây trồng quan trọng thứ 4 sau lúa mì, lúa nước và ngô. Vì vậy, sản xuất đậu tương được nhiều nước trên thế giới quan tâm, đầu tư sản xuất. Tình hình sản xuất đậu tương trên thế giới những năm gần đây được thể hiện qua bảng 2.
6.1. Sự Phát Triển Của Cây Đậu Tương Trên Thế Giới
Trong cơ cấu cây trồng, cây đậu tương xuất hiện sớm nhưng chỉ phát triển mạnh từ sau chiến tranh thế giới thứ hai cả về diện tích, năng suất và sản lượng. Cây đậu tương có nguồn gốc từ Đông Bắc Trung Quốc.
6.2. Phân Bố Địa Lý Của Sản Xuất Đậu Tương Toàn Cầu
Hiện nay có khoảng 78 nước trồng đậu tương, Châu Á tuy là nơi nguyên sản của cây đậu tương nhưng nó lại được trồng tập trung ở Châu Mỹ với 70,03%. Châu Á chỉ có 23,5%, còn lại ở các châu lục khác. Cây đậu tương đã trở thành cây trồng quan trọng thứ 4 sau lúa mì, lúa nước và ngô.
