Đánh giá kết quả hóa xạ trị đồng thời sử dụng kỹ thuật điều biến liều và hóa chất bổ trợ trong điều trị ung thư vòm họng giai đoạn III-IVB

• Tác giả: Hoàng Đào Chinh
• Người hướng dẫn: GS. Lê Văn Quảng
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Ung thư
• Đề tài: Đánh giá kết quả hóa xạ trị đồng thời sử dụng kỹ thuật điều biến liều và hóa chất bổ trợ trong ung thư vòm mũi họng giai đoạn III-IVB
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Đại cương về giải phẫu vòm mũi họng
• 1.2. Sơ lược giải phẫu và mối liên quan tới cơ chế xâm lấn của ung thư vòm mũi họng
• 1.3. Dẫn lưu bạch huyết của vòm mũi họng
• 1.4. Dịch tễ học và các yếu tố nguy cơ của ung thư vòm mũi họng
• 1.4.1. Dịch tễ học
• 1.4.2. Các yếu tố nguy cơ
• 1.5. Triệu chứng lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh ung thư vòm mũi họng
• 1.5.1. Triệu chứng lâm sàng
• 1.5.2. Nội soi tai mũi họng
• 1.5.3. Hình ảnh cộng hưởng từ trong chẩn đoán và lập kế hoạch xạ trị điều biến liều ung thư vòm mũi họng
• 1.5.3.1. Kỹ thuật hình ảnh
• 1.5.3.2. Cộng hưởng từ trong chẩn đoán bệnh ung thư vòm mũi họng
• 1.5.3.3. Hình ảnh cộng hưởng từ chẩn đoán giai đoạn T
• 1.5.3.4. Hình ảnh cộng hưởng từ chẩn đoán giai đoạn N
• 1.5.3.5. Hình ảnh cộng hưởng từ xác định thể tích xạ trị điều biến liều
• 1.5.4. Hình ảnh PET/CT chẩn đoán ung thư vòm mũi họng
• 1.5.5. Xét nghiệm Epstein-Barr Virus trong chẩn đoán và điều trị ung thư vòm mũi họng
• 1.5.6. Hệ thống xếp loại giai đoạn ung thư vòm mũi họng theo AJCC 2010
• 1.6. Giải phẫu bệnh ung thư vòm mũi họng
• 1.7. Điều trị ung thư vòm mũi họng
• 1.7.1. Xạ trị điều biến liều
• 1.7.2. Kỹ thuật xạ trị điều biến liều
• 1.7.3. Xạ trị điều biến liều ung thư vòm mũi họng
• 1.7.4. Hóa trị ung thư vòm mũi họng giai đoạn tiến triển
• 1.7.5. Yếu tố tiên lượng thể tích u trong ung thư vòm mũi họng
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu
• 2.4.3. Phương tiện nghiên cứu
• 2.4.4. Các bước tiến hành nghiên cứu
• 2.4.4.1. Thu thập bệnh nhân nghiên cứu
• 2.4.4.2. Quy trình điều trị
• 2.4.4.3. Các bước tiến hành kỹ thuật xạ trị điều biến liều
• 2.4.4.4. Quy trình truyền hóa chất
• 2.4.5. Các chỉ tiêu đánh giá
• 2.4.5.1. Tiêu chuẩn đánh giá
• 2.4.5.2. Thời điểm và chỉ tiêu đánh giá
• 2.4.5.3. Các chỉ tiêu về kết quả điều trị
• 2.4.5.4. Các chỉ tiêu về độc tính cấp và muộn của phác đồ
• 2.4.6. Phân tích và xử lý số liệu
• 2.4.7. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.4.8. Đạo đức của nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm lâm sàng, hình ảnh của bệnh nhân nghiên cứu trước điều trị
• 3.2. Kết quả điều trị
• 3.3. Độc tính của phác đồ
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm lâm sàng và hình ảnh của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.2. Tuổi, giới, giải phẫu bệnh, chỉ số toàn trạng ECOG và tiền sử gia đình
• 4.3. Đặc điểm giai đoạn bệnh
• 4.4. Triệu chứng lâm sàng
• 4.5. Đặc điểm u nguyên phát trên hình ảnh cộng hưởng từ
• 4.6. Đặc điểm di căn hạch trên hình ảnh cộng hưởng từ và PET/CT
• 4.7. Đặc điểm về thể tích u nguyên phát, hạch di căn và tổng thể tích u
• 4.8. Kết quả điều trị
• 4.8.1. Đặc điểm điều trị
• 4.8.2. Đáp ứng sau điều trị
• 4.8.3. Kết quả sống thêm
• 4.8.3.1. Tỷ lệ sống thêm tại thời điểm 24 tháng, 36 tháng
• 4.8.3.2. Sống thêm theo giai đoạn T, N và giai đoạn bệnh
• 4.8.3.3. Ngưỡng tổng thể tích u tối ưu tiên lượng cho kết quả sống thêm
• 4.8.3.4. Sống thêm theo tổng thể tích u
• 4.8.3.5. Phân tích đa biến các yếu tố tiên lượng cho kết quả sống thêm
• 4.8.4. Độc tính của phác đồ
• 4.8.4.1. Độc tính cấp
• 4.8.4.2. Độc tính muộn
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Hóa xạ trị đồng thời

Hóa xạ trị đồng thời là phương pháp điều trị kết hợp hóa trị và xạ trị trong cùng một thời gian, được áp dụng rộng rãi trong điều trị ung thư vòm họng giai đoạn III-IVB. Phương pháp này nhằm tăng hiệu quả kiểm soát khối u và giảm nguy cơ tái phát. Nghiên cứu chỉ ra rằng hóa xạ trị đồng thời với cisplatin và hóa chất bổ trợ mang lại tỷ lệ sống thêm cao hơn so với các phương pháp điều trị đơn lẻ. Tuy nhiên, độc tính của phác đồ này cần được theo dõi chặt chẽ để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

1.1. Hiệu quả điều trị

Hiệu quả điều trị của hóa xạ trị đồng thời được đánh giá qua tỷ lệ sống thêm và kiểm soát khối u. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ sống thêm không tái phát tại chỗ-tại vùng sau 5 năm đạt 87-95%, trong khi tỷ lệ sống thêm không di căn xa đạt 78-84%. Điều này khẳng định vai trò quan trọng của hóa xạ trị đồng thời trong việc cải thiện tiên lượng bệnh.

1.2. Độc tính của phác đồ

Mặc dù hiệu quả cao, hóa xạ trị đồng thời có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng như độc tính trên hệ tạo máu, chức năng gan thận, và khô miệng. Việc theo dõi và quản lý độc tính là yếu tố then chốt để đảm bảo bệnh nhân hoàn thành phác đồ điều trị.

II. Kỹ thuật điều biến liều

Kỹ thuật điều biến liều (IMRT) là phương pháp xạ trị tiên tiến, cho phép phân bố liều chính xác theo hình dạng khối u, giảm thiểu tác động lên các mô lành xung quanh. Trong điều trị ung thư vòm họng giai đoạn III-IVB, xạ trị điều biến liều được ưu tiên sử dụng nhằm tăng hiệu quả kiểm soát tại chỗ-tại vùng và giảm độc tính muộn.

2.1. Ưu điểm của IMRT

Xạ trị điều biến liều mang lại nhiều ưu điểm như tăng liều điều trị tại khối u, giảm liều tại các cơ quan nguy cơ, và hạn chế các biến chứng như khít hàm, hoại tử thùy thái dương. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ kiểm soát tại chỗ-tại vùng sau 5-8 năm đạt khoảng 90%.

2.2. Ứng dụng tại Việt Nam

Tại Việt Nam, xạ trị điều biến liều đã được triển khai tại nhiều bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện K. Kết quả ban đầu cho thấy hiệu quả đáng khích lệ trong việc cải thiện chất lượng sống và tiên lượng bệnh.

III. Hóa chất bổ trợ

Hóa chất bổ trợ được sử dụng sau hóa xạ trị đồng thời nhằm giảm nguy cơ tái phát và di căn xa. Phác đồ cisplatin kết hợp với 5-fluorouracil là lựa chọn phổ biến trong điều trị ung thư vòm họng giai đoạn III-IVB. Tuy nhiên, tỷ lệ hoàn thành phác đồ chỉ khoảng 60% do độc tính cao.

3.1. Vai trò của hóa chất bổ trợ

Hóa chất bổ trợ có xu hướng làm giảm tỷ lệ di căn xa, đặc biệt ở bệnh nhân ung thư vòm họng giai đoạn muộn. Nghiên cứu chỉ ra rằng hóa trị tân bổ trợ trước hóa xạ trị đồng thời mang lại hiệu quả cao hơn so với hóa trị bổ trợ sau điều trị.

3.2. Độc tính và thách thức

Mặc dù hiệu quả, hóa chất bổ trợ có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng như độc tính trên hệ tạo máu và chức năng gan thận. Việc quản lý độc tính và hỗ trợ bệnh nhân là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị.

IV. Tiên lượng và chất lượng sống

Tiên lượng bệnh và chất lượng sống là hai yếu tố quan trọng được đánh giá trong nghiên cứu. Ung thư vòm họng giai đoạn III-IVB có tiên lượng khác biệt tùy thuộc vào giai đoạn bệnh, thể tích khối u, và đáp ứng điều trị. Chất lượng sống của bệnh nhân được cải thiện đáng kể nhờ các phương pháp điều trị hiện đại như xạ trị điều biến liều và hóa xạ trị đồng thời.

4.1. Yếu tố tiên lượng

Các yếu tố tiên lượng chính bao gồm giai đoạn bệnh, thể tích khối u, và đáp ứng điều trị. Nghiên cứu chỉ ra rằng tổng thể tích u là yếu tố quan trọng trong dự đoán kết quả lâm sàng và sống thêm của bệnh nhân.

4.2. Cải thiện chất lượng sống

Nhờ các phương pháp điều trị tiên tiến, chất lượng sống của bệnh nhân được cải thiện đáng kể, đặc biệt là giảm các tác dụng phụ và biến chứng muộn. Điều này góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và sự hài lòng của bệnh nhân.