Đánh Giá Khả Năng Cung Cấp Dịch Vụ Sinh Thái Của Hệ Sinh Thái Nông Nghiệp Huyện Yên Thế, Tỉnh Bắc Giang

• Tác giả: Thân Thị Gấm
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Phương Mai
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên và Môi trường
• Đề tài: Đánh Giá Khả Năng Cung Cấp Các Dịch Vụ Sinh Thái Của Hệ Sinh Thái Nông Nghiệp Huyện Yên Thế, Tỉnh Bắc Giang
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do lựa chọn đề tài
• 0.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.3. Dự kiến những đóng góp của đề tài
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Cơ sở khoa học về dịch vụ hệ sinh thái
• 1.1.1. Hệ sinh thái và các dịch vụ của chúng
• 1.1.2. Dịch vụ hệ sinh thái và đời sống con người
• 1.1.3. Hệ sinh thái nông nghiệp
• 1.1.3.1. Đặc điểm của hệ sinh thái nông nghiệp
• 1.1.3.2. Những quy luật hoạt động của các HSTNN
• 1.1.3.3. Các dịch vụ hệ sinh thái nông nghiệp
• 1.1.3.3.1. Dịch vụ cung cấp
• 1.1.3.3.2. Dịch vụ điều tiết
• 1.1.3.3.3. Dịch vụ hỗ trợ
• 1.2. Tổng quan về khu vực nghiên cứu
• 1.2.1. Điều kiện tự nhiên
• 1.2.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội
• 1.2.3. Đánh giá chung
• 2. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.3.2. Phương pháp phân tích tổng hợp
• 2.3.3. Phương pháp xác định các dịch vụ sinh thái và các chỉ thị của các dịch vụ
• 2.3.4. Phương pháp thực địa
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Hiện trạng hệ sinh thái nông nghiệp tại khu vực nghiên cứu
• 3.1.1. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp
• 3.1.2. Hệ sinh thái cây trồng lâu năm
• 3.1.3. Hệ sinh thái cây trồng hàng năm
• 3.2. Khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái nông nghiệp tại khu vực nghiên cứu
• 3.2.1. Dịch vụ cung cấp
• 3.2.2. Dịch vụ điều tiết
• 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái
• 3.3.1. Điều kiện tự nhiên
• 3.3.2. Các chính sách
• 3.3.3. Thị trường
• 3.3.4. Nhận thức của người dân địa phương
• 3.4. Đánh giá chung
• 3.5. Một số đề xuất, giải pháp phát triển các dịch vụ sinh thái nông nghiệp
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Dịch Vụ Sinh Thái Nông Nghiệp Yên Thế 55

Dịch vụ hệ sinh thái (DVHST) là khái niệm mới tại Việt Nam. Các định nghĩa khác nhau đều thống nhất: DVHST là lợi ích con người nhận được từ hệ sinh thái. Nó bao gồm khả năng cung cấp sản phẩm, dịch vụ và khả năng tiếp cận, sử dụng chúng. Trong hệ sinh thái nông nghiệp (HSTNN), con người đóng vai trò quan trọng. HSTNN bao gồm quần thể sinh vật, cây trồng, vật nuôi, và các yếu tố môi trường. Các thành phần này liên quan chặt chẽ và chịu tác động của con người. Huyện Yên Thế, Bắc Giang, tập trung phát triển nông nghiệp. Nghiên cứu về dịch vụ sinh thái nông nghiệp giúp khai thác hiệu quả HSTNN, giảm tác động xấu và phát triển bền vững. Theo Daily (1997), DVHST là điều kiện và quá trình trong HST tự nhiên giúp duy trì và phát triển động, thực vật, phục vụ đời sống con người.

1.1. Khái niệm dịch vụ hệ sinh thái nông nghiệp

Dịch vụ hệ sinh thái nông nghiệp (DVSTNN) bao gồm các lợi ích mà con người nhận được từ hệ sinh thái nông nghiệp. Các lợi ích này có thể là hữu hình như lương thực, thực phẩm, nguyên vật liệu, hoặc vô hình như điều tiết nước, không khí, các giá trị văn hóa, giải trí, giáo dục. DVSTNN nhấn mạnh vào khả năng cung cấp các sản phẩm và dịch vụ của hệ sinh thái, cũng như khả năng tiếp cận và sử dụng các dịch vụ đó của con người. Khả năng cung cấp DVST phụ thuộc vào các thuộc tính, quá trình và chức năng của hệ sinh thái, cũng như các tác động của con người.

1.2. Vai trò của dịch vụ sinh thái nông nghiệp

DVSTNN đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực, cung cấp nguồn sinh kế cho người dân, và bảo vệ môi trường. Các dịch vụ này bao gồm cung cấp lương thực, thực phẩm, nước sạch, điều tiết khí hậu, kiểm soát xói mòn đất, và bảo tồn đa dạng sinh học. Việc đánh giá hiệu quả dịch vụ sinh thái giúp xác định các giải pháp quản lý và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên, đồng thời nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Theo nghiên cứu của Đại học Thái Nguyên, việc đánh giá DVSTNN là cơ sở khoa học cho việc lập kế hoạch khai thác và phát triển các HSTNN một cách hiệu quả.

II. Thực Trạng Dịch Vụ Sinh Thái Nông Nghiệp Huyện Yên Thế 58

Huyện Yên Thế là huyện miền núi, kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Trên 90% sản lượng và thu nhập của người dân đến từ sản xuất nông nghiệp. Do đó, việc đánh giá tác động môi trường nông nghiệp và tiềm năng của dịch vụ sinh thái là rất quan trọng. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp, hệ sinh thái cây trồng lâu năm và hàng năm ảnh hưởng lớn đến khả năng cung cấp dịch vụ. Các yếu tố tự nhiên, chính sách, thị trường và nhận thức của người dân cũng tác động đến phát triển nông nghiệp bền vững. Cần có đánh giá toàn diện để đưa ra giải pháp phù hợp.

2.1. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp tại Yên Thế

Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp tại Yên Thế bao gồm đất trồng cây hàng năm, đất trồng cây lâu năm, đất lâm nghiệp và đất nuôi trồng thủy sản. Cơ cấu sử dụng đất ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái như cung cấp lương thực, thực phẩm, điều tiết nước và bảo tồn đa dạng sinh học. Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất, đặc biệt là từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp, có thể gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường và giảm khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái. Cần có quy hoạch sử dụng đất hợp lý để đảm bảo cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

2.2. Hệ sinh thái cây trồng lâu năm và cây hàng năm

Hệ sinh thái cây trồng lâu năm tại Yên Thế bao gồm các loại cây ăn quả, cây công nghiệp và cây lâm nghiệp. Các hệ sinh thái này có vai trò quan trọng trong việc cung cấp các dịch vụ sinh thái như điều tiết khí hậu, bảo vệ đất và cung cấp nguồn gen. Hệ sinh thái cây trồng hàng năm bao gồm các loại cây lương thực, cây rau màu và cây công nghiệp ngắn ngày. Các hệ sinh thái này có vai trò quan trọng trong việc cung cấp lương thực, thực phẩm và tạo sinh kế cho người dân. Việc áp dụng các biện pháp canh tác bền vững, như trồng xen canh, luân canh và sử dụng phân bón hữu cơ, có thể giúp nâng cao khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái của các hệ sinh thái này.

2.3. Đa dạng sinh học nông nghiệp tại huyện Yên Thế

Đa dạng sinh học nông nghiệp tại Yên Thế bao gồm sự đa dạng về giống cây trồng, vật nuôi và các loài sinh vật có ích trong nông nghiệp. Đa dạng sinh học có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định của hệ sinh thái nông nghiệp, tăng cường khả năng chống chịu với sâu bệnh và biến đổi khí hậu, đồng thời cung cấp các dịch vụ sinh thái như thụ phấn, kiểm soát dịch hại và cải tạo đất. Việc bảo tồn và phát huy đa dạng sinh học nông nghiệp là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển nông nghiệp bền vững tại Yên Thế.

III. Giải Pháp Phát Triển Dịch Vụ Sinh Thái Nông Nghiệp 59

Để phát triển dịch vụ sinh thái nông nghiệp tại Yên Thế, cần có giải pháp đồng bộ. Cần tập trung vào quản lý dịch hại tổng hợp IPM, sản xuất nông nghiệp hữu cơ, và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên. Chính sách hỗ trợ dịch vụ sinh thái cần được ưu tiên. Nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của sinh thái nông nghiệp là yếu tố then chốt. Phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp cũng là hướng đi tiềm năng. Cần có sự phối hợp giữa các bên liên quan để đạt hiệu quả cao nhất.

3.1. Quản lý dịch hại tổng hợp IPM trong nông nghiệp

Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) là phương pháp tiếp cận sinh thái để kiểm soát sâu bệnh hại trên cây trồng. IPM kết hợp nhiều biện pháp khác nhau như sử dụng giống kháng bệnh, luân canh cây trồng, sử dụng thiên địch và thuốc bảo vệ thực vật sinh học. IPM giúp giảm thiểu việc sử dụng thuốc hóa học, bảo vệ môi trường và sức khỏe con người, đồng thời nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Việc áp dụng IPM đòi hỏi người nông dân phải có kiến thức và kỹ năng về sinh thái học, côn trùng học và bệnh học thực vật.

3.2. Phát triển sản xuất nông nghiệp hữu cơ tại Yên Thế

Sản xuất nông nghiệp hữu cơ là hệ thống canh tác không sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật hóa học và các chất kích thích sinh trưởng tổng hợp. Nông nghiệp hữu cơ tập trung vào việc sử dụng các biện pháp tự nhiên để duy trì và cải thiện độ phì nhiêu của đất, kiểm soát sâu bệnh hại và bảo vệ môi trường. Sản phẩm nông nghiệp hữu cơ có giá trị dinh dưỡng cao, an toàn cho sức khỏe và thân thiện với môi trường. Việc phát triển nông nghiệp hữu cơ tại Yên Thế có thể giúp nâng cao giá trị nông sản, tạo dựng thương hiệu và thu hút khách du lịch.

3.3. Chính sách hỗ trợ phát triển dịch vụ sinh thái

Để khuyến khích phát triển dịch vụ sinh thái nông nghiệp, cần có các chính sách hỗ trợ từ nhà nước. Các chính sách này có thể bao gồm hỗ trợ tài chính cho nông dân áp dụng các biện pháp canh tác bền vững, hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo về quản lý dịch hại tổng hợp và sản xuất nông nghiệp hữu cơ, hỗ trợ xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm nông nghiệp sinh thái, và hỗ trợ phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp. Các chính sách này cần được thiết kế phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương và có sự tham gia của các bên liên quan.

IV. Đánh Giá Tác Động Kinh Tế Dịch Vụ Sinh Thái 57

Tác động của dịch vụ sinh thái đến kinh tế là rất lớn. Nâng cao năng suất cây trồng, giảm chi phí sản xuất, và mở rộng thị trường nông sản. Chuỗi giá trị nông sản được cải thiện. Nông sản an toàn và tiêu chuẩn VietGAP được chú trọng. Thị trường nông sản được mở rộng thông qua khuyến nông và hợp tác xã nông nghiệp. Kinh tế nông thôn được thúc đẩy. Cần có đánh giá chi tiết để thấy rõ lợi ích kinh tế mà dịch vụ sinh thái mang lại.

4.1. Nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng

Việc áp dụng các biện pháp canh tác bền vững và quản lý dịch hại tổng hợp có thể giúp nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng. Sử dụng phân bón hữu cơ và các biện pháp cải tạo đất giúp tăng độ phì nhiêu của đất, cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng và cải thiện khả năng chống chịu với sâu bệnh. Quản lý dịch hại tổng hợp giúp giảm thiểu thiệt hại do sâu bệnh gây ra, bảo vệ năng suất và chất lượng nông sản. Nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng giúp tăng thu nhập cho người nông dân và đáp ứng nhu cầu thị trường.

4.2. Giảm chi phí sản xuất nông nghiệp

Việc áp dụng các biện pháp canh tác bền vững và quản lý dịch hại tổng hợp có thể giúp giảm chi phí sản xuất nông nghiệp. Sử dụng phân bón hữu cơ và các biện pháp cải tạo đất giúp giảm chi phí mua phân bón hóa học. Quản lý dịch hại tổng hợp giúp giảm chi phí mua thuốc bảo vệ thực vật hóa học. Giảm chi phí sản xuất giúp tăng lợi nhuận cho người nông dân và nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản.

4.3. Mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản

Sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững và an toàn giúp tạo ra các sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường trong nước và quốc tế. Các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ và đạt tiêu chuẩn VietGAP có giá trị cao và được người tiêu dùng ưa chuộng. Việc xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm nông nghiệp giúp mở rộng thị trường tiêu thụ và tăng thu nhập cho người nông dân.

V. Ứng Phó Biến Đổi Khí Hậu Trong Nông Nghiệp Yên Thế 60

Ứng phó biến đổi khí hậu trong nông nghiệp là vấn đề cấp thiết. Cần có giải pháp để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đến sản xuất nông nghiệp. Bảo vệ nguồn nước, cải thiện chất lượng đất, và giảm thiểu ô nhiễm môi trường là những ưu tiên hàng đầu. Nông nghiệp thông minh và chuyển đổi số trong nông nghiệp là hướng đi hiệu quả. Cần có sự đầu tư và hỗ trợ để người dân có thể thích ứng với biến đổi khí hậu.

5.1. Bảo vệ nguồn nước và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước

Biến đổi khí hậu gây ra tình trạng hạn hán và thiếu nước ở nhiều vùng. Do đó, việc bảo vệ nguồn nước và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước là rất quan trọng. Các biện pháp bảo vệ nguồn nước bao gồm trồng rừng, bảo vệ rừng đầu nguồn, xây dựng các công trình trữ nước và sử dụng tiết kiệm nước trong sản xuất nông nghiệp. Các biện pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên nước bao gồm tưới tiết kiệm, tưới nhỏ giọt và sử dụng các giống cây trồng chịu hạn.

5.2. Cải thiện chất lượng đất và chống xói mòn đất

Biến đổi khí hậu gây ra tình trạng xói mòn đất và suy thoái đất ở nhiều vùng. Do đó, việc cải thiện chất lượng đất và chống xói mòn đất là rất quan trọng. Các biện pháp cải thiện chất lượng đất bao gồm sử dụng phân bón hữu cơ, trồng cây che phủ đất và luân canh cây trồng. Các biện pháp chống xói mòn đất bao gồm xây dựng các công trình chống xói mòn, trồng cây theo đường đồng mức và hạn chế canh tác trên đất dốc.

5.3. Giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong sản xuất nông nghiệp

Sản xuất nông nghiệp có thể gây ra ô nhiễm môi trường do sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật hóa học và xả thải chất thải nông nghiệp. Do đó, việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong sản xuất nông nghiệp là rất quan trọng. Các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường bao gồm sử dụng phân bón hữu cơ, quản lý dịch hại tổng hợp, xử lý chất thải nông nghiệp và sử dụng các công nghệ sản xuất sạch hơn.

VI. Phát Triển Cộng Đồng Thông Qua Dịch Vụ Sinh Thái 55

Phát triển cộng đồng gắn liền với dịch vụ sinh thái. Cần có sự tham gia của cộng đồng trong việc quản lý và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Kinh tế nông thôn được cải thiện thông qua phát triển cộng đồng. Nông nghiệp thông minh giúp nâng cao đời sống người dân. Chuyển đổi số trong nông nghiệp tạo ra cơ hội mới. Cần có sự hợp tác để xây dựng cộng đồng bền vững.

6.1. Nâng cao năng lực cho cộng đồng địa phương

Để phát triển cộng đồng thông qua dịch vụ sinh thái, cần nâng cao năng lực cho cộng đồng địa phương. Điều này bao gồm cung cấp kiến thức và kỹ năng về quản lý tài nguyên thiên nhiên, sản xuất nông nghiệp bền vững và phát triển du lịch sinh thái. Nâng cao năng lực cho cộng đồng giúp họ tham gia tích cực vào quá trình quản lý và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, đồng thời tạo ra các nguồn sinh kế bền vững.

6.2. Thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng vào quản lý tài nguyên

Sự tham gia của cộng đồng là yếu tố then chốt để quản lý tài nguyên thiên nhiên một cách hiệu quả và bền vững. Cộng đồng địa phương có kiến thức và kinh nghiệm về tài nguyên thiên nhiên, đồng thời có quyền và trách nhiệm trong việc quản lý và bảo vệ tài nguyên. Thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng vào quản lý tài nguyên giúp đảm bảo rằng các quyết định quản lý được đưa ra một cách công bằng và minh bạch, đồng thời đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng của cộng đồng.

6.3. Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng

Du lịch sinh thái cộng đồng là hình thức du lịch dựa vào cộng đồng địa phương để cung cấp các dịch vụ du lịch và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Du lịch sinh thái cộng đồng giúp tạo ra các nguồn thu nhập cho cộng đồng, đồng thời nâng cao nhận thức về giá trị của tài nguyên thiên nhiên và khuyến khích các hành vi bảo vệ môi trường. Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng cần có sự tham gia của cộng đồng địa phương, các doanh nghiệp du lịch và các tổ chức phi chính phủ.

## Tổng quan nghiên cứu

Huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang, với tổng diện tích tự nhiên khoảng 30.637 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm hơn 84%, là một vùng nông nghiệp trọng điểm với trên 90% thu nhập của người dân đến từ sản xuất nông nghiệp. Nền kinh tế địa phương phụ thuộc lớn vào hệ sinh thái nông nghiệp (HSTNN) đa dạng, bao gồm cây trồng lâu năm và cây trồng hàng năm. Tuy nhiên, sự phát triển bền vững của HSTNN đang đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, suy thoái đất và áp lực từ hoạt động sản xuất. 

Luận văn tập trung đánh giá khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái của HSTNN huyện Yên Thế trong giai đoạn từ tháng 9/2018 đến tháng 5/2019. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích hiện trạng, đánh giá khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái chính gồm dịch vụ cung cấp, điều tiết và văn hóa, đồng thời xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững. 

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho quản lý tài nguyên và phát triển nông nghiệp bền vững, góp phần nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp, bảo vệ môi trường và cải thiện đời sống người dân địa phương. Các chỉ số như diện tích đất nông nghiệp (trên 25.800 ha), sản lượng lúa đạt gần 70.700 tấn/năm và giá trị sản xuất ngành trồng trọt ước đạt 727,78 tỷ đồng năm 2017 là các metrics quan trọng phản ánh tiềm năng và hiệu quả của HSTNN tại đây.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về dịch vụ hệ sinh thái (DVHST) và hệ sinh thái nông nghiệp (HSTNN):

- **Lý thuyết dịch vụ hệ sinh thái (MEA, 2005):** Phân loại DVHST thành 4 nhóm chính: dịch vụ cung cấp, điều tiết, văn hóa và hỗ trợ. Trong đó, dịch vụ cung cấp bao gồm lương thực, nhiên liệu, nguồn gen; dịch vụ điều tiết liên quan đến điều hòa khí hậu, lọc nước; dịch vụ văn hóa bao gồm giá trị tinh thần, giáo dục, du lịch; dịch vụ hỗ trợ là các quá trình sinh thái nền tảng như chu trình dinh dưỡng, sản xuất sơ cấp.

- **Lý thuyết hệ sinh thái nông nghiệp:** HSTNN là hệ sinh thái nhân tạo chịu sự điều khiển trực tiếp của con người, có cấu trúc đơn giản, kém bền vững, cần sự can thiệp liên tục để duy trì năng suất. Các quy luật hoạt động của HSTNN bao gồm sự tác động của con người qua kỹ thuật canh tác, sử dụng phân bón, hóa chất, và các biện pháp sinh học nhằm tăng tính ổn định và năng suất.

- **Khái niệm chỉ thị dịch vụ sinh thái:** Các chỉ thị định lượng và định tính được sử dụng để đánh giá khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái, ví dụ như diện tích cây trồng, năng suất, chất lượng không khí, sự đa dạng sinh học, và các hoạt động giáo dục, du lịch.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Số liệu thứ cấp được thu thập từ UBND huyện Yên Thế, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cùng các báo cáo kinh tế - xã hội và tài liệu khoa học liên quan. Dữ liệu bao gồm diện tích sử dụng đất, năng suất cây trồng, sản lượng nông sản, điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội.

- **Phương pháp thu thập số liệu:** Kết hợp tổng quan tài liệu, khảo sát thực địa tại các xã trọng điểm như Xuân Lương, Canh Nậu, Đồng Tiến, Tam Tiến, Đông Sơn, Bố Hạ; phỏng vấn cán bộ địa phương và nông dân; thu thập thông tin về mô hình sản xuất, nhận thức và thực trạng sử dụng đất.

- **Phương pháp phân tích:** Sử dụng phân tích tổng hợp để đánh giá hiện trạng và khả năng cung cấp dịch vụ sinh thái, so sánh các chỉ tiêu định lượng qua các năm (2008-2017) và giữa các xã, phân tích các yếu tố ảnh hưởng như điều kiện tự nhiên, chính sách, thị trường và nhận thức cộng đồng.

- **Timeline nghiên cứu:** Thực hiện từ tháng 9/2018 đến tháng 5/2019, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ cho các mùa vụ sản xuất nông nghiệp và các hoạt động liên quan.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Hiện trạng sử dụng đất và hệ sinh thái nông nghiệp:** Diện tích đất nông nghiệp chiếm 84,39% tổng diện tích tự nhiên, trong đó đất sản xuất nông nghiệp chiếm 38,82%. HST cây lâu năm chiếm 50,1% diện tích sản xuất nông nghiệp, với các cây chủ lực như vải (2.202 ha), chè (515 ha), nhãn (325 ha), cây có múi (109 ha). HST cây hàng năm gồm lúa (4.417 ha), rau màu, cây có củ và cây công nghiệp ngắn ngày.

2. **Khả năng cung cấp dịch vụ cung cấp:** Sản lượng lúa năm 2017 đạt gần 70.700 tấn, tăng gần gấp đôi so với năm 2008 (28.003 tấn). Sản lượng cây ăn quả như vải đạt khoảng 4.550 tấn, cây có múi đạt trên 690 tấn. Giá trị sản xuất ngành trồng trọt năm 2017 đạt 727,78 tỷ đồng, chiếm 67% giá trị sản xuất nông, lâm, thủy sản. Các cây công nghiệp như chè đạt sản lượng 4.050 tấn/năm.

3. **Dịch vụ điều tiết:** HSTNN tại Yên Thế góp phần điều hòa khí hậu, duy trì chất lượng không khí và đất, kiểm soát xói mòn và dịch bệnh. Diện tích đất che phủ hàng năm và khả năng lưu trữ carbon trong đất được ghi nhận tích cực, tuy nhiên còn phụ thuộc vào các biện pháp quản lý và canh tác bền vững.

4. **Dịch vụ văn hóa:** Các hoạt động giáo dục về nông nghiệp, du lịch sinh thái gắn với sản xuất nông nghiệp phát triển tại các vùng có cảnh quan đẹp như xã Xuân Lương. Kiến thức địa phương và ứng dụng khoa học công nghệ được nâng cao, góp phần phát triển bền vững.

### Thảo luận kết quả

Khả năng cung cấp dịch vụ sinh thái của HSTNN huyện Yên Thế phản ánh sự đa dạng và tiềm năng phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương. Sự tăng trưởng sản lượng lúa và cây ăn quả cho thấy hiệu quả của các chính sách hỗ trợ và ứng dụng khoa học kỹ thuật. Tuy nhiên, tính bền vững của hệ sinh thái còn bị đe dọa bởi các yếu tố như biến đổi khí hậu, sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu chưa hợp lý.

So với các nghiên cứu tương tự trong khu vực trung du miền núi Bắc Bộ, Yên Thế có lợi thế về đa dạng cây trồng và cơ sở hạ tầng giao thông thuận lợi, tạo điều kiện phát triển thị trường nông sản. Việc duy trì và phát triển các dịch vụ điều tiết và văn hóa cần được chú trọng để bảo vệ môi trường và nâng cao giá trị gia tăng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ về diện tích và sản lượng cây trồng theo năm, bảng phân bố đất nông nghiệp theo xã, và biểu đồ cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp để minh họa rõ nét các xu hướng và kết quả nghiên cứu.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tăng cường áp dụng kỹ thuật canh tác bền vững:** Khuyến khích sử dụng phân bón hữu cơ, kỹ thuật luân canh cây trồng và phòng trừ sinh học để nâng cao chất lượng đất và giảm ô nhiễm môi trường. Mục tiêu tăng 15% diện tích canh tác bền vững trong 3 năm tới do Sở NN&PTNT phối hợp với UBND huyện thực hiện.

2. **Phát triển mô hình sản xuất đa dạng:** Khuyến khích phát triển các mô hình xen canh cây lâu năm với cây ngắn ngày, kết hợp chăn nuôi để tăng tính đa dạng sinh học và ổn định sinh thái. Mục tiêu tăng 20% số hộ áp dụng mô hình đa dạng trong 5 năm, do các hợp tác xã và tổ chức nông dân chủ trì.

3. **Nâng cao nhận thức và đào tạo kỹ năng cho nông dân:** Tổ chức các lớp tập huấn về quản lý dịch vụ sinh thái, kỹ thuật canh tác và bảo vệ môi trường nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng. Mục tiêu đào tạo ít nhất 1.000 nông dân trong 2 năm, do Trung tâm Khuyến nông tỉnh và huyện phối hợp thực hiện.

4. **Phát triển du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp:** Khai thác tiềm năng du lịch tại các vùng có cảnh quan đẹp và di tích lịch sử, kết hợp quảng bá sản phẩm nông nghiệp đặc trưng. Mục tiêu tăng 30% lượng khách du lịch sinh thái trong 3 năm, do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng UBND huyện triển khai.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Nhà quản lý và hoạch định chính sách:** Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách phát triển nông nghiệp bền vững, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường tại địa phương.

2. **Các nhà nghiên cứu và học giả:** Tham khảo phương pháp đánh giá dịch vụ sinh thái nông nghiệp, dữ liệu thực địa và phân tích tổng hợp để phát triển các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý tài nguyên và môi trường.

3. **Nông dân và hợp tác xã nông nghiệp:** Áp dụng các giải pháp kỹ thuật và mô hình sản xuất bền vững được đề xuất nhằm nâng cao năng suất, thu nhập và bảo vệ môi trường.

4. **Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp:** Sử dụng thông tin để thiết kế các dự án phát triển nông nghiệp sinh thái, đầu tư vào các mô hình sản xuất sạch và phát triển du lịch sinh thái.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Dịch vụ sinh thái nông nghiệp là gì?**  
Dịch vụ sinh thái nông nghiệp là các lợi ích mà con người nhận được từ hệ sinh thái nông nghiệp, bao gồm cung cấp lương thực, điều tiết khí hậu, bảo vệ đất và các giá trị văn hóa như giáo dục và du lịch.

2. **Tại sao cần đánh giá khả năng cung cấp dịch vụ sinh thái?**  
Đánh giá giúp nhận biết tiềm năng và hạn chế của hệ sinh thái, từ đó xây dựng kế hoạch quản lý và phát triển bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên.

3. **Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá dịch vụ sinh thái?**  
Kết hợp thu thập số liệu thứ cấp, khảo sát thực địa, phỏng vấn, phân tích tổng hợp và sử dụng các chỉ thị định lượng, định tính để đánh giá các nhóm dịch vụ cung cấp, điều tiết và văn hóa.

4. **Các yếu tố nào ảnh hưởng đến khả năng cung cấp dịch vụ sinh thái?**  
Bao gồm điều kiện tự nhiên (đất đai, khí hậu), chính sách quản lý, thị trường tiêu thụ, nhận thức và hành vi của người dân địa phương.

5. **Làm thế nào để phát triển bền vững hệ sinh thái nông nghiệp?**  
Thông qua áp dụng kỹ thuật canh tác bền vững, đa dạng hóa mô hình sản xuất, nâng cao nhận thức cộng đồng và phát triển các dịch vụ văn hóa, du lịch gắn với nông nghiệp.

## Kết luận

- Đánh giá chi tiết hiện trạng và khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái của hệ sinh thái nông nghiệp huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang, với diện tích đất nông nghiệp chiếm trên 84% tổng diện tích tự nhiên.  
- Xác định rõ các dịch vụ cung cấp, điều tiết và văn hóa có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường địa phương.  
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đa dạng từ tự nhiên đến xã hội, kinh tế và chính sách quản lý.  
- Đề xuất các giải pháp kỹ thuật, quản lý và phát triển du lịch sinh thái nhằm nâng cao hiệu quả và bền vững của hệ sinh thái nông nghiệp.  
- Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các mô hình canh tác bền vững, đào tạo nông dân và phát triển hạ tầng du lịch trong vòng 3-5 năm tới.  

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ và phát huy giá trị của hệ sinh thái nông nghiệp, góp phần xây dựng nền nông nghiệp bền vững và nâng cao đời sống cộng đồng tại huyện Yên Thế.