Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành kiểm toán đang đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt và niềm tin của công chúng vào báo cáo tài chính giảm sút nghiêm trọng sau các vụ bê bối tài chính toàn cầu, việc nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán trở thành vấn đề cấp thiết. Công ty Kiểm toán AFC Việt Nam, một trong những đơn vị tiên phong trong lĩnh vực kiểm toán tại Việt Nam, đã và đang tìm kiếm các giải pháp để đánh giá thành quả hoạt động và nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán nhằm giữ vững vị thế trên thị trường. Nghiên cứu này tập trung vào việc áp dụng Bảng điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC) như một công cụ đo lường toàn diện thành quả hoạt động và kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán tại AFC Việt Nam trong giai đoạn 2016-2020.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm: giới thiệu hệ thống BSC và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán; phân tích thực trạng đo lường thành quả hoạt động và kiểm soát chất lượng tại AFC; xây dựng mô hình BSC dựa trên chiến lược nâng cao chất lượng kiểm toán. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào công ty Kiểm toán AFC Việt Nam, với dữ liệu thu thập từ các nhà quản trị và nhân viên trong công ty. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp một hệ thống đo lường hiệu quả, giúp công ty cải thiện chất lượng dịch vụ, tăng cường niềm tin khách hàng và nâng cao năng lực cạnh tranh trong ngành kiểm toán.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết trọng tâm: Bảng điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC) của Robert S. Kaplan và David P. Norton, cùng với chuẩn mực kiểm toán và khuôn mẫu chất lượng kiểm toán do IAASB ban hành.

  • Bảng điểm cân bằng (BSC): Là hệ thống đo lường thành quả hoạt động toàn diện, chuyển đổi tầm nhìn và chiến lược thành các mục tiêu và thước đo cụ thể trên bốn phương diện: tài chính, khách hàng, quy trình hoạt động kinh doanh nội bộ, học hỏi và phát triển. BSC giúp cân bằng giữa các yếu tố tài chính và phi tài chính, quá khứ và tương lai, cũng như các mục tiêu khách quan và chủ quan.

  • Chất lượng hoạt động kiểm toán: Được định nghĩa theo chuẩn mực kiểm toán số 220 và khuôn mẫu IAASB (2014) là mức độ thỏa mãn của các đối tượng sử dụng kết quả kiểm toán về tính khách quan, độ tin cậy, đạo đức nghề nghiệp, năng lực và quy trình kiểm toán chặt chẽ. Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm đạo đức nghề nghiệp, năng lực và kinh nghiệm kiểm toán viên, quy trình kiểm toán, báo cáo có giá trị và tương tác phù hợp với bên liên quan.

Các khái niệm chính bao gồm: tầm nhìn và chiến lược doanh nghiệp, bốn phương diện của BSC, bản đồ chiến lược, thước đo thành quả hoạt động, các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, bao gồm:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua phỏng vấn sâu với Ban Tổng giám đốc và các trưởng phòng, khảo sát ý kiến toàn bộ nhân viên công ty Kiểm toán AFC Việt Nam. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính, tài liệu nội bộ, chuẩn mực kiểm toán và các nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu toàn bộ các nhà quản trị và nhân viên trong công ty nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh thực trạng với lý thuyết BSC, phân tích mối quan hệ nhân quả giữa các chỉ số trong BSC và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán. Sử dụng bảng tính Excel để xây dựng và vận dụng BSC đo lường thành quả hoạt động.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020, với các bước thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, xây dựng mô hình BSC và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đo lường thành quả hoạt động tại AFC Việt Nam còn nhiều hạn chế:

    • Phương diện tài chính: Tỷ lệ tăng trưởng doanh thu năm 2015 so với 2014 đạt khoảng 8%, tuy nhiên chi phí quản lý và chi phí kiểm toán trên mỗi hợp đồng còn cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận.
    • Phương diện khách hàng: Mức độ hài lòng khách hàng đạt khoảng 75%, tỷ lệ khách hàng quay lại sử dụng dịch vụ là 70%, thấp hơn mục tiêu đề ra 85%.
    • Phương diện quy trình nội bộ: Quy trình kiểm toán chưa được áp dụng đồng bộ, thời gian thực hiện kiểm toán trung bình cho mỗi hợp đồng là 30 ngày, chưa tối ưu so với chuẩn ngành là 25 ngày.
    • Phương diện học hỏi và phát triển: Tỷ lệ nhân viên được đào tạo chuyên môn đạt 60%, tỷ lệ giữ chân nhân viên chủ chốt là 65%, thấp hơn mức kỳ vọng 80%.

  2. Mối liên hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán và bốn phương diện của BSC:

    • Đạo đức nghề nghiệp và quy trình kiểm toán chặt chẽ thuộc phương diện quy trình nội bộ và học hỏi phát triển.
    • Năng lực và kinh nghiệm kiểm toán viên liên quan mật thiết đến phương diện học hỏi và phát triển.
    • Báo cáo có giá trị và kịp thời phản ánh hiệu quả phương diện khách hàng và quy trình nội bộ.
    • Tương tác phù hợp với bên liên quan là yếu tố thúc đẩy sự hài lòng khách hàng và phát triển nguồn nhân lực.

  3. Ứng dụng BSC giúp công ty xác định rõ mục tiêu chiến lược:

    • Mục tiêu tài chính: Tăng trưởng doanh thu 10% mỗi năm, giảm chi phí kiểm toán 5% trong vòng 3 năm.
    • Mục tiêu khách hàng: Nâng cao tỷ lệ hài lòng khách hàng lên 90%, tăng tỷ lệ khách hàng trung thành lên 85%.
    • Mục tiêu quy trình nội bộ: Rút ngắn thời gian kiểm toán trung bình xuống còn 25 ngày, áp dụng quy trình kiểm toán chuẩn hóa 100%.
    • Mục tiêu học hỏi và phát triển: Đào tạo 100% nhân viên kiểm toán viên đạt chứng chỉ chuyên môn, giữ chân 90% nhân viên chủ chốt.

  4. Việc triển khai BSC tại AFC Việt Nam đã tạo ra sự cải thiện rõ rệt:

    • Sau một năm áp dụng, tỷ lệ hài lòng khách hàng tăng từ 75% lên 82%.
    • Thời gian thực hiện kiểm toán giảm trung bình 4 ngày, nâng cao hiệu quả quy trình.
    • Tỷ lệ nhân viên được đào tạo tăng lên 80%, góp phần nâng cao năng lực kiểm toán.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng BSC tại AFC Việt Nam giúp công ty có cái nhìn toàn diện và cân bằng về thành quả hoạt động, không chỉ dựa vào các chỉ số tài chính mà còn chú trọng đến khách hàng, quy trình nội bộ và phát triển nguồn nhân lực. Việc xác định các mục tiêu cụ thể và thước đo rõ ràng giúp công ty dễ dàng theo dõi tiến độ và điều chỉnh chiến lược kịp thời.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mô hình BSC được xem là công cụ hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán, đặc biệt khi kết hợp với các yếu tố kiểm soát chất lượng như đạo đức nghề nghiệp, năng lực kiểm toán viên và quy trình kiểm toán chặt chẽ. Việc xây dựng bản đồ chiến lược và mối quan hệ nhân quả giữa các chỉ số giúp công ty tập trung nguồn lực vào các yếu tố then chốt, từ đó nâng cao niềm tin khách hàng và uy tín trên thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh tỷ lệ hài lòng khách hàng, thời gian kiểm toán trung bình, tỷ lệ nhân viên đào tạo qua các năm, cũng như bảng tổng hợp các chỉ số tài chính và phi tài chính trước và sau khi áp dụng BSC để minh họa hiệu quả của mô hình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện và chuẩn hóa quy trình kiểm toán:

    • Động từ hành động: Xây dựng, chuẩn hóa, áp dụng.
    • Target metric: Giảm thời gian kiểm toán trung bình xuống 25 ngày, đạt 100% quy trình chuẩn hóa.
    • Timeline: 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý chất lượng và phòng Kiểm toán.

  2. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực:

    • Động từ hành động: Tổ chức, đào tạo, đánh giá.
    • Target metric: 100% nhân viên kiểm toán đạt chứng chỉ chuyên môn, giữ chân 90% nhân viên chủ chốt.
    • Timeline: 24 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự và Đào tạo.

  3. Nâng cao chất lượng dịch vụ và sự hài lòng khách hàng:

    • Động từ hành động: Khảo sát, cải tiến, phản hồi.
    • Target metric: Tỷ lệ hài lòng khách hàng đạt 90%, tỷ lệ khách hàng trung thành 85%.
    • Timeline: 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh doanh và Chăm sóc khách hàng.

  4. Áp dụng hệ thống BSC đồng bộ trong quản lý chiến lược:

    • Động từ hành động: Xây dựng, triển khai, theo dõi.
    • Target metric: 100% các phòng ban áp dụng BSC trong đánh giá hiệu quả công việc.
    • Timeline: 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tổng giám đốc và các phòng ban chức năng.

  5. Tăng cường đạo đức nghề nghiệp và tính chuyên nghiệp:

    • Động từ hành động: Tuyên truyền, giám sát, đánh giá.
    • Target metric: 100% nhân viên tuân thủ chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp.
    • Timeline: Liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Kiểm soát nội bộ và phòng Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các công ty kiểm toán:

    • Lợi ích: Áp dụng mô hình BSC để nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng dịch vụ.
    • Use case: Xây dựng hệ thống đo lường thành quả hoạt động phù hợp với chiến lược phát triển.

  2. Nhà quản lý phòng ban và nhân viên kiểm toán:

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò của từng phương diện trong BSC và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán.
    • Use case: Tham gia xây dựng và thực hiện các mục tiêu, thước đo trong BSC.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, kiểm toán:

    • Lợi ích: Nắm bắt kiến thức về ứng dụng BSC trong lĩnh vực kiểm toán tại Việt Nam.
    • Use case: Tham khảo để phát triển đề tài nghiên cứu hoặc luận văn liên quan.

  4. Các tổ chức nghề nghiệp và cơ quan quản lý ngành kiểm toán:

    • Lợi ích: Đánh giá và đề xuất chính sách nâng cao chất lượng kiểm toán dựa trên mô hình quản lý hiện đại.
    • Use case: Xây dựng khung chuẩn và hướng dẫn áp dụng BSC trong các công ty kiểm toán.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bảng điểm cân bằng (BSC) là gì và tại sao nó quan trọng trong kiểm toán?
    BSC là hệ thống đo lường thành quả hoạt động toàn diện dựa trên bốn phương diện: tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. Trong kiểm toán, BSC giúp công ty đánh giá hiệu quả không chỉ về tài chính mà còn về chất lượng dịch vụ, quy trình và năng lực nhân sự, từ đó nâng cao chất lượng kiểm toán.

  2. Chất lượng hoạt động kiểm toán được đánh giá dựa trên những yếu tố nào?
    Chất lượng kiểm toán phụ thuộc vào đạo đức nghề nghiệp, năng lực và kinh nghiệm kiểm toán viên, quy trình kiểm toán chặt chẽ, báo cáo có giá trị và kịp thời, cùng sự tương tác phù hợp với các bên liên quan. Ví dụ, một kiểm toán viên có đạo đức nghề nghiệp cao sẽ duy trì tính độc lập và khách quan trong quá trình kiểm toán.

  3. Làm thế nào để xây dựng một BSC hiệu quả cho công ty kiểm toán?
    Cần xác định rõ tầm nhìn và chiến lược công ty, sau đó thiết lập các mục tiêu và thước đo cụ thể cho từng phương diện của BSC. Việc này đòi hỏi sự tham gia của các nhà quản trị và nhân viên, đồng thời phải đảm bảo các mục tiêu có tính khả thi và liên kết nhân quả rõ ràng.

  4. BSC giúp cải thiện chất lượng kiểm toán như thế nào?
    BSC cung cấp hệ thống đo lường toàn diện, giúp công ty theo dõi và đánh giá hiệu quả hoạt động trên nhiều khía cạnh, từ đó phát hiện điểm yếu và đề xuất giải pháp cải tiến. Ví dụ, việc theo dõi tỷ lệ hài lòng khách hàng giúp công ty điều chỉnh dịch vụ phù hợp, nâng cao chất lượng kiểm toán.

  5. Những thách thức khi áp dụng BSC trong công ty kiểm toán là gì?
    Thách thức bao gồm sự thay đổi trong văn hóa tổ chức, việc đồng bộ hóa các phòng ban, đảm bảo dữ liệu chính xác và kịp thời, cũng như duy trì cam kết của lãnh đạo và nhân viên. Ví dụ, nhân viên có thể chưa quen với việc đánh giá hiệu quả công việc dựa trên các chỉ số phi tài chính.

Kết luận

  • Bảng điểm cân bằng (BSC) là công cụ quản lý chiến lược hiệu quả, giúp công ty kiểm toán AFC Việt Nam đo lường thành quả hoạt động toàn diện và nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán.
  • Nghiên cứu đã xác định rõ mối liên hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán với bốn phương diện của BSC, từ đó xây dựng mô hình phù hợp với chiến lược công ty.
  • Thực trạng tại AFC cho thấy nhiều hạn chế trong các phương diện tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển, cần được cải thiện thông qua áp dụng BSC.
  • Việc triển khai BSC đã mang lại những cải thiện tích cực về hiệu quả hoạt động và sự hài lòng khách hàng, góp phần nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh của công ty.
  • Các bước tiếp theo bao gồm hoàn thiện quy trình kiểm toán, tăng cường đào tạo nhân sự, nâng cao đạo đức nghề nghiệp và áp dụng đồng bộ BSC trong toàn công ty nhằm phát triển bền vững.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng hệ thống đo lường hiệu quả và nâng cao chất lượng kiểm toán tại công ty bạn!