Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh xã hội tri thức và nền kinh tế tri thức phát triển mạnh mẽ, việc nâng cao chất lượng giáo dục đại học trở thành quốc sách hàng đầu. Trường Đại học Thương mại, một trong những cơ sở đào tạo hàng đầu về kinh tế thương mại tại Việt Nam, đã chú trọng đầu tư nâng cao chất lượng đào tạo, trong đó thư viện đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp nguồn tài nguyên thông tin phục vụ giảng dạy và học tập. Tính đến ngày 20/5/2022, Thư viện Trường Đại học Thương mại sở hữu khoảng 39.575 đầu tài liệu truyền thống và 11.704 tài liệu điện tử, phục vụ hơn 16.500 người dùng tin gồm viên chức quản lý, giảng viên và sinh viên.

Tuy nhiên, chất lượng dịch vụ thông tin thư viện hiện nay mới chỉ đáp ứng cơ bản nhu cầu người dùng, với các dịch vụ truyền thống như đọc tại chỗ, mượn về nhà, tra cứu thông tin và tư vấn. Các dịch vụ còn hạn chế về tính phong phú, cơ sở dữ liệu chưa bao quát toàn diện, dẫn đến hiệu quả phục vụ chưa cao. Việc đánh giá chất lượng dịch vụ thông tin thư viện chưa được thực hiện một cách hệ thống và chuyên sâu, chủ yếu dựa trên khảo sát sự hài lòng chung chung, chưa áp dụng các tiêu chí và phương pháp đánh giá khoa học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng chất lượng dịch vụ thông tin thư viện tại Trường Đại học Thương mại trong giai đoạn từ tháng 5/2022 đến tháng 6/2023, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đánh giá dịch vụ, góp phần cải thiện hiệu quả phục vụ người dùng tin. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ thư viện hoàn thiện công tác đánh giá, đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng giáo dục đại học và nâng cao sự hài lòng của người dùng tin.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về dịch vụ, chất lượng dịch vụ và đánh giá chất lượng dịch vụ thông tin thư viện. Hai mô hình chính được tham khảo là:

  • Mô hình SERVQUAL: Phát triển bởi Parasuraman và cộng sự (1988), mô hình này đo lường khoảng cách giữa kỳ vọng và cảm nhận của khách hàng về chất lượng dịch vụ qua 5 tiêu chí: độ tin cậy, sự đáp ứng, sự đảm bảo, sự đồng cảm và tính hữu hình. Đây là công cụ phổ biến để đánh giá chất lượng dịch vụ trong nhiều lĩnh vực, bao gồm thư viện đại học.

  • Mô hình LibQUAL+: Dựa trên SERVQUAL, được Hiệp hội các thư viện nghiên cứu (ARL) và Đại học Texas phát triển năm 1998, chuyên dùng để đánh giá chất lượng dịch vụ thư viện đại học qua 22 câu hỏi về cảm nhận của người dùng.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Dịch vụ thông tin thư viện: Các hoạt động do thư viện tổ chức nhằm giúp người dùng tiếp cận, sử dụng và trao đổi thông tin một cách nhanh chóng, đầy đủ, chính xác và thuận tiện.

  • Chất lượng dịch vụ thông tin thư viện: Mức độ hài lòng của người dùng tin dựa trên sự so sánh giữa mong đợi và giá trị thực tế nhận được từ dịch vụ.

  • Tiêu chí đánh giá chất lượng dịch vụ: Bao gồm chi phí thực hiện dịch vụ, tính kịp thời, tính thuận tiện, độ tin cậy, sự đồng cảm và tinh thần trách nhiệm của cán bộ thư viện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể:

  • Phân tích và tổng hợp tài liệu: Thu thập, phân tích các tài liệu chuyên ngành, sách, bài báo, luận văn liên quan đến đánh giá chất lượng dịch vụ thông tin thư viện.

  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn 10 viên chức thư viện để thu thập ý kiến về chất lượng dịch vụ hiện tại và các hạn chế.

  • Khảo sát bằng phiếu hỏi: Tiến hành khảo sát 230 người dùng tin đại diện cho ba nhóm: viên chức quản lý (30 phiếu), giảng viên (50 phiếu), sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh (150 phiếu). Tỷ lệ thu hồi phiếu đạt 100%. Phiếu khảo sát tập trung vào nhận thức, đánh giá chất lượng dịch vụ theo các tiêu chí đã xác định.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp định tính và định lượng để xử lý số liệu khảo sát, so sánh mức độ hài lòng và đánh giá các dịch vụ thông tin thư viện.

  • Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 5/2022 đến tháng 6/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ hài lòng chung của người dùng tin: Khoảng 70% người dùng đánh giá chất lượng dịch vụ thông tin thư viện ở mức từ khá đến rất tốt, tuy nhiên vẫn còn 30% phản hồi mức trung bình hoặc thấp, cho thấy còn tồn tại hạn chế trong phục vụ.

  2. Đánh giá theo nhóm người dùng: Viên chức quản lý có mức độ hài lòng cao nhất (khoảng 75%), giảng viên đạt 68%, trong khi sinh viên và học viên cao học chỉ đạt khoảng 65%. Điều này phản ánh sự khác biệt về nhu cầu và kỳ vọng giữa các nhóm.

  3. Tiêu chí đánh giá chất lượng dịch vụ:

    • Tính kịp thời của dịch vụ được đánh giá cao nhất với 80% người dùng hài lòng.
    • Tính thuận tiện và sự đồng cảm của cán bộ thư viện đạt mức hài lòng khoảng 70%.
    • Chi phí thực hiện dịch vụ và độ tin cậy có tỷ lệ hài lòng thấp hơn, chỉ khoảng 60%, cho thấy cần cải thiện.

  4. Các dịch vụ được sử dụng nhiều nhất: Dịch vụ đọc tại chỗ và mượn về nhà chiếm tỷ lệ sử dụng trên 85%, dịch vụ tra cứu thông tin và tư vấn cũng được đánh giá tích cực nhưng chưa đạt mức tối ưu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc thư viện chưa áp dụng đầy đủ các phương pháp đánh giá chất lượng dịch vụ theo tiêu chí khoa học, dẫn đến việc chưa phát hiện kịp thời các điểm yếu để cải tiến. So với các nghiên cứu tại các thư viện đại học khác trong nước và quốc tế, Thư viện Trường Đại học Thương mại còn thiếu sự đa dạng trong dịch vụ và chưa tận dụng tối đa công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả phục vụ.

Biểu đồ thể hiện mức độ hài lòng theo từng tiêu chí sẽ giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và điểm yếu của dịch vụ. Bảng tổng hợp số liệu khảo sát phân nhóm người dùng cũng cho thấy sự khác biệt về nhu cầu và kỳ vọng, từ đó thư viện có thể điều chỉnh dịch vụ phù hợp hơn.

Việc nâng cao nhận thức của viên chức thư viện về tầm quan trọng của đánh giá chất lượng dịch vụ cũng là yếu tố then chốt để cải thiện hiệu quả công tác này. Ngoài ra, sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý cấp trên về chính sách và nguồn lực sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho thư viện triển khai các hoạt động đánh giá và cải tiến dịch vụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hoạt động đánh giá chất lượng dịch vụ thông tin thư viện

    • Xây dựng và áp dụng bảng khảo sát đánh giá chất lượng dịch vụ riêng biệt cho từng loại dịch vụ.
    • Thời gian thực hiện: trong 6 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý thư viện phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Nâng cao chất lượng thiết kế bảng điều tra và khảo sát người dùng tin

    • Đa dạng hóa các phương pháp khảo sát, kết hợp khảo sát trực tiếp và trực tuyến qua các nền tảng mạng xã hội.
    • Thời gian: triển khai ngay trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể: Nhóm nghiên cứu và cán bộ thư viện.

  3. Đa dạng hóa các phương pháp đánh giá chất lượng dịch vụ

    • Tham khảo và áp dụng các mô hình đánh giá như SERVQUAL, LibQUAL+ phù hợp với điều kiện thực tế của thư viện.
    • Thời gian: nghiên cứu và thử nghiệm trong 12 tháng.
    • Chủ thể: Ban giám đốc thư viện và chuyên gia tư vấn.

  4. Bảo đảm tính khoa học và hợp lý của báo cáo tổng kết hàng năm

    • Xây dựng quy trình chuẩn hóa báo cáo đánh giá chất lượng dịch vụ, đảm bảo minh bạch và chính xác.
    • Thời gian: áp dụng từ kỳ báo cáo năm học tới.
    • Chủ thể: Phòng quản lý chất lượng và thư viện.

  5. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong đánh giá và phục vụ

    • Triển khai phần mềm quản lý khảo sát, phân tích dữ liệu và phản hồi ý kiến người dùng.
    • Thời gian: trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể: Nhóm công nghệ thông tin và thư viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thư viện đại học

    • Lợi ích: Áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ, cải tiến công tác đánh giá.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển dịch vụ thư viện phù hợp với nhu cầu người dùng.

  2. Giảng viên và nhà nghiên cứu chuyên ngành Thông tin - Thư viện

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu về đánh giá chất lượng dịch vụ thư viện.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu hoặc giảng dạy chuyên sâu về dịch vụ thông tin thư viện.

  3. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Thông tin - Thư viện

    • Lợi ích: Học tập, tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn, nâng cao kiến thức chuyên môn.
    • Use case: Tham khảo luận văn để hoàn thiện khóa luận hoặc luận văn thạc sĩ.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và thư viện

    • Lợi ích: Định hướng chính sách, xây dựng tiêu chuẩn đánh giá chất lượng dịch vụ thư viện đại học.
    • Use case: Xây dựng khung pháp lý và hướng dẫn triển khai đánh giá chất lượng dịch vụ thư viện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần đánh giá chất lượng dịch vụ thông tin thư viện?
    Đánh giá giúp thư viện nhận diện điểm mạnh, điểm yếu để cải tiến dịch vụ, nâng cao sự hài lòng của người dùng và đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng giáo dục đại học.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá chất lượng dịch vụ thư viện?
    Nghiên cứu sử dụng kết hợp phỏng vấn, khảo sát bằng phiếu hỏi và phân tích số liệu định tính, định lượng dựa trên các tiêu chí như tính kịp thời, thuận tiện, độ tin cậy và sự đồng cảm.

  3. Ai là đối tượng khảo sát trong nghiên cứu này?
    Ba nhóm chính gồm viên chức quản lý, giảng viên và sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh tại Trường Đại học Thương mại với tổng số 230 phiếu khảo sát.

  4. Các tiêu chí đánh giá chất lượng dịch vụ thông tin thư viện gồm những gì?
    Bao gồm chi phí thực hiện dịch vụ, tính kịp thời, tính thuận tiện, độ tin cậy, sự đồng cảm của cán bộ thư viện, tinh thần trách nhiệm và sự hài lòng của người dùng.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao chất lượng đánh giá dịch vụ?
    Hoàn thiện bảng khảo sát, đa dạng hóa phương pháp đánh giá, áp dụng mô hình SERVQUAL và LibQUAL+, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuẩn hóa báo cáo đánh giá.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá thực trạng chất lượng dịch vụ thông tin thư viện tại Trường Đại học Thương mại, phát hiện nhiều điểm mạnh và hạn chế trong phục vụ người dùng tin.
  • Nghiên cứu áp dụng các tiêu chí đánh giá khoa học, kết hợp khảo sát đa nhóm người dùng với tỷ lệ thu hồi phiếu 100%, đảm bảo tính đại diện và chính xác.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng đánh giá dịch vụ, góp phần cải thiện hiệu quả phục vụ và đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng giáo dục đại học.
  • Kết quả nghiên cứu có giá trị tham khảo cho các thư viện đại học khác và các nhà quản lý giáo dục trong việc xây dựng chính sách phát triển dịch vụ thư viện.
  • Tiếp theo, cần triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất trong thực tiễn, đồng thời mở rộng nghiên cứu để hoàn thiện mô hình đánh giá phù hợp với điều kiện đặc thù của từng thư viện.

Hành động tiếp theo: Ban quản lý thư viện và các phòng ban liên quan cần phối hợp xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng đánh giá dịch vụ trong vòng 6-12 tháng tới, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao nhận thức cho cán bộ thư viện về công tác đánh giá.