Đại học Quốc gia Hà Nội: Phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế

Trong tiến trình hội nhập quốc tế (HNQT) ngày càng sâu rộng như hiện nay, khi Việt Nam đã tham gia ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương với nhiều đối tác quan trọng, ngành CNHT có nhiều thuận lợi cho phát triển. Đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp nội địa tham gia sâu vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu, giúp các sản phẩm công nghiệp xuất khẩu của Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng trở nên đa dạng hơn cả về chủng loại và chất lượng. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, quá trình toàn cầu hóa cũng đưa đến không ít thách thức cho ngành CNHT Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng. Việc tham gia vào các FTA với phạm vi rộng và mức độ cam kết sâu đồng nghĩa với việc sản phẩm CNHT sẽ phải chịu sự cạnh tranh khốc liệt với các sản phẩm sản xuất của các quốc gia có lợi thế cạnh tranh vượt trội hơn.

Những hạn chế trong đầu tư vào công nghệ cao, hiện đại, thiếu hụt nhân lực trình độ cao; đặc biệt ngành CNHT chưa thực sự phát triển khiến chúng ta mới chỉ dừng lại là mắt xích nhỏ trong chuỗi giá trị toàn cầu. Bên cạnh đó, ngành CNHT Hà Nội vẫn còn mang tính tự phát, sản phẩm mới chỉ làm được các linh phụ kiện đơn giản, chất lượng chưa đồng đều. Số lượng các doanh nghiệp CNHT còn ít, quy mô nhỏ, năng lực sản xuất, công nghệ lạc hậu, sức cạnh tranh kém; khả năng liên kết giữa các doanh nghiệp CNHT chưa cao, nguyên phụ liệu phụ thuộc phần lớn vào nhà cung cấp nước ngoài. Vì vậy, còn khoảng cách lớn về trình độ khi so sánh với CNHT các quốc gia trong khu vực và thế giới.

Trong nghiên cứu các kinh nghiệm của châu Á trong đẩy mạnh CNHT, các tác giả của Tổ chức năng suất châu Á (Asian Productivity Organization) (2002) đã đúc kết kinh nghiệm phát triển CNHT, tập trung phân tích chính sách và tình hình phát triển CNHT qua các thời kỳ của một số quốc gia Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Thông qua việc phân tích vai trò của các chính sách thu hút đầu tư nước ngoài cho phát triển CNHT, các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ có hiệu quả từ phía chính phủ dành cho quá trình liên kết doanh nghiệp cũng như các quy định về tỷ lệ nội địa hóa, các tác giả đã chỉ rõ vai trò quan trọng của các chính sách trong việc phát triển CNHT ở các quốc gia châu Á.

Cũng nghiên cứu về kinh nghiệm từ các quốc gia về CNHT, tác giả Hoàng Văn Châu (2010) lại tiếp cận theo hướng khái quát những vấn đề chung về CNHT, lấy đó làm nền tảng để phân tích kinh nghiệm phát triển CNHT của các quốc gia ở khu vực châu Á như: Nhật Bản, Thái Lan, Trung Quốc, Malaysia. Đồng thời, tác giả cũng thực hiện đánh giá thực trạng CNHT Việt Nam. Dựa trên những bài học kinh nghiệm được rút ra và thực trạng CNHT Việt Nam, tác giả đã đề xuất được một số giải pháp thúc đẩy CNHT Việt Nam phát triển.

Tác giả Nguyễn Thị Kim Thu (2012) đã tiếp cận vấn đề theo hướng bao quát và sâu sắc hơn. Tác giả đã phân tích bản chất, vai trò và đưa ra một số tiêu chí đánh giá sự phát triển của CNHT. Bên cạnh đó, tác giả cũng phân tích điều kiện và các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển CNHT trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, những cơ hội và thách thức đối với CNHT mà hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra cho Việt Nam. Trên cơ sở đó, tác giả đã nêu bật được sự cần thiết và giải pháp phát triển CNHT ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.

Tác giả Vũ Nhữ Thăng (2013) nghiên cứu giải pháp về tài chính cho phát triển ngành CNHT. Trong nghiên cứu của mình, tác giả đã tập trung phân tích các chính sách ưu đãi tài chính phát triển CNHT, phân loại các chính sách và tác động của các chính sách ưu đãi tài chính đối với phát triển CNHT, trên cơ sở đó phân tích thực trạng CNHT và thực trạng chính sách tài chính phát triển ngành CNHT, đưa ra quan điểm, mục tiêu, định hướng phát triển ngành CNHT và đề xuất một số nhóm giải pháp ưu đãi tài chính cho ngành CNHT trong thời gian tới.

Căn cứ vào những nghiên cứu của mình, tác giả cũng đã đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển CNHT trong một số ngành công nghiệp Việt Nam trong hội nhập quốc tế. Tác giả Lê Thế Giới (2008) thí nghiệm nghiên cứu giải pháp phát triển các ngành CNHT của thành phố Đà Nẵng. Tác giả đã tìm hiểu thực trạng và đánh giá tiềm năng CNHT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng: đánh giá tiềm năng cung ứng và sử dụng sản phẩm, dịch vụ hỗ trợ của các doanh nghiệp thành phố và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến việc tham gia thị trường các sản phẩm hỗ trợ của các doanh nghiệp. Tác giả cũng đã đưa ra một số định hướng cho phát triển CNHT của thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới.

Tác giả Nguyễn Xuân Thịnh (2015) đã nghiên cứu thu hút đầu tư phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ của Hà Nội giai đoạn đến 2020, tầm nhìn 2030. Tác giả tập trung vào những lý thuyết liên quan đến thu hút đầu tư nói chung, về thu hút đầu tư phát triển công nghiệp hỗ trợ nói riêng; Vai trò nền tảng của CNHT và tính cấp thiết của thu hút đầu tư phát triển CNHT đối với Hà Nội; Tác giả đã đánh giá thực trạng phát triển đối với 3 nhóm ngành có tỷ trọng lớn nhất đó là: công nghiệp hỗ trợ nhóm ngành điện tử - tin học; công nghiệp hỗ trợ nhóm ngành ô tô, xe máy; công nghiệp hỗ trợ nhóm ngành cơ khí chế tạo và đề xuất giải pháp thu hút đầu tư phát triển công nghiệp hỗ trợ của Hà Nội giai đoạn 2020, tầm nhìn 2030.

Để phát triển CNHT Hà Nội trong bối cảnh hội nhập, cần tập trung vào phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Điều này bao gồm việc cải thiện chương trình đào tạo, tăng cường liên kết giữa các trường đại học, cao đẳng và doanh nghiệp, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo và nâng cao kỹ năng cho người lao động. Ngoài ra, cần có chính sách thu hút và giữ chân nhân tài, đặc biệt là các chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực CNHT.

Liên kết giữa các doanh nghiệp CNHT là yếu tố quan trọng để tạo ra chuỗi cung ứng mạnh mẽ và nâng cao năng lực cạnh tranh. Cần khuyến khích các doanh nghiệp hợp tác, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm, đồng thời tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp lớn. Chính phủ có thể đóng vai trò trung gian, hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc tìm kiếm đối tác và xây dựng mối quan hệ hợp tác.