Đặc điểm xuất hiện của voi rừng và thiệt hại do xung đột với con người tại vườn quốc gia Yok Don

• Tác giả: Phạm Duy Mẫn
• Người hướng dẫn: TS. Cao Thị Lý
• Trường học: Trường Đại học Tây Nguyên
• Chuyên ngành: Cao học Lâm học
• Đề tài: Đặc điểm Voi Rừng và Xung Đột với Con Người tại Vườn Quốc Gia Yok Don
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Đắk Lắk

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG I: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Trên thế giới
• 1.2. Tình trạng phân bố của Voi Châu Á
• 1.3. Nghiên cứu về xung đột Voi – Người
• 2. CHƯƠNG II: MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 2.1.1. Mục tiêu tổng quát
• 2.1.2. Mục tiêu cụ thể
• 2.2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
• 2.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2.2. Phạm vi nghiên cứu
• 2.3. Nội dung nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Phương pháp tiếp cận
• 2.4.2. Phương pháp cụ thể
• 3. CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Sự xuất hiện và đặc điểm hoạt động của Voi rừng ở các khu vực canh tác của người dân vùng đệm VQG Yok Đôn
• 3.1.1. Các khu vực có sự xuất hiện và hoạt động của voi ở vùng đệm VQG Yok Don
• 3.1.2. Số lượng đàn Voi và phạm vi hoạt động
• 3.1.3. Thời gian đàn Voi hoạt động, tần số xuất hiện ở hai huyện Buôn Đôn và Ea Súp
• 3.2. Thiệt hại do Voi gây ra trên các khu vực canh tác
• 3.3. Nguyên nhân xung đột Voi – Người ở khu vực canh tác
• 3.4. Thực trạng canh tác và cách thức kiểm soát xung đột Voi – Người của người dân
• 3.4.1. Thực trạng canh tác
• 3.4.2. Cách thức kiểm soát xung đột Voi – Người
• 3.5. Những tác động từ xung đột Voi – Người
• 3.5.1. Những tác động từ xung đột Voi – Người đến canh tác của người dân
• 3.5.2. Những tác động từ xung đột Voi – Người
• 3.6. Kiến nghị hướng giải pháp nhằm giảm nhẹ xung đột Voi – Người trên các khu vực đất canh tác của người dân vùng đệm
• 4. CHƯƠNG IV: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Đặc điểm voi rừng Voi rừng Voi châu Á Đặc điểm sinh học voi Môi trường sống voi Phân bố voi Hành vi voi Thức ăn voi Sinh sản voi

Văn bản nghiên cứu tập trung vào voi rừng tại Vườn quốc gia Yok Đôn, cụ thể là voi châu Á (Elephas maximus). Mô tả đặc điểm sinh học voi, bao gồm thức ăn voi, sinh sản voi, và hành vi voi trong môi trường sống tự nhiên. Phân bố voi ở khu vực Vườn quốc gia Yok Đôn, cụ thể là các huyện Buôn Đôn và Ea Súp, được đề cập. Nghiên cứu nhấn mạnh vào việc môi trường sống voi đang bị thu hẹp do hoạt động của con người, ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi voi và sự tồn tại của loài. Dữ liệu về sinh sản voi và thức ăn voi cần được bổ sung để có bức tranh toàn diện hơn về sinh thái học của loài trong khu vực nghiên cứu. Một số tài liệu tham khảo đề cập đến số lượng voi ước tính ở khu vực này nhưng chưa có số liệu thống kê chính xác. Nghiên cứu cần thêm dữ liệu quan sát thực tế về hành vi voi để hiểu rõ hơn tập tính của chúng, hỗ trợ cho việc bảo tồn.

1.1 Phân bố và môi trường sống của voi rừng tại VQG Yok Đôn

Phần này tập trung vào phân bố voi trong Vườn quốc gia Yok Đôn, xem xét sự hiện diện của voi ở các khu vực canh tác xung quanh vườn quốc gia. Môi trường sống voi tự nhiên đang bị thu hẹp, dẫn đến sự chồng chéo giữa khu vực sinh sống của voi và khu vực sinh sống của con người. Nghiên cứu cần cung cấp thông tin chi tiết hơn về sự phân bố voi trong các khu vực cụ thể, bao gồm diện tích rừng, loại rừng, và sự đa dạng sinh học trong mỗi khu vực. Điều này cho phép đánh giá chính xác hơn về môi trường sống voi và mức độ ảnh hưởng của hoạt động con người. Bản đồ phân bố voi và hình ảnh minh họa về môi trường sống voi sẽ làm tăng tính thuyết phục của nghiên cứu. Cần phân tích thêm về sự thay đổi môi trường sống voi theo thời gian để hiểu rõ hơn về xu hướng và tác động của các yếu tố tự nhiên và nhân tạo.

1.2 Đặc điểm sinh học và hành vi của voi rừng

Phần này mô tả đặc điểm sinh học voi, bao gồm kích thước, trọng lượng, tuổi thọ, đặc điểm sinh lý. Hành vi voi trong môi trường tự nhiên, như cách thức kiếm ăn, giao tiếp, và di chuyển, được phân tích. Nghiên cứu cần nêu rõ các phương pháp thu thập dữ liệu về hành vi voi, ví dụ như quan sát trực tiếp, phân tích dấu vết, và sử dụng công nghệ giám sát. Việc phân tích hành vi voi cần được làm rõ hơn, liên kết với các yếu tố môi trường như sự thay đổi môi trường sống voi, sự sẵn có của nguồn thức ăn, và sự hiện diện của con người. Dữ liệu về sinh sản voi cần được bổ sung để có bức tranh toàn diện về sinh thái học của loài. Thức ăn voi cũng cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để hiểu rõ hơn về nhu cầu dinh dưỡng của loài.

II. Xung đột người voi Xung đột người voi Xung đột động vật hoang dã Nguyên nhân xung đột người voi Hậu quả xung đột người voi Giải pháp xung đột người voi Biện pháp giảm thiểu xung đột An ninh sinh kế

Phần này phân tích xung đột người voi, một vấn đề nan giải liên quan đến bảo tồn voi. Nghiên cứu tập trung vào nguyên nhân xung đột người voi tại Vườn quốc gia Yok Đôn, bao gồm sự chồng chéo về không gian sinh sống và nguồn thức ăn giữa người và voi. Hậu quả xung đột người voi về kinh tế và xã hội, cả về thiệt hại cho người dân và nguy cơ tuyệt chủng đối với voi, được làm rõ. Nghiên cứu đề xuất giải pháp xung đột người voi, bao gồm cả biện pháp giảm thiểu xung đột như xây dựng hàng rào, trồng cây xanh, và bồi thường thiệt hại cho người dân, góp phần nâng cao an ninh sinh kế. Tầm quan trọng của giáo dục cộng đồng trong việc giảm thiểu xung đột cũng được nhấn mạnh.

2.1 Nguyên nhân và hậu quả của xung đột người voi

Phần này đi sâu vào nguyên nhân xung đột người voi, nhấn mạnh sự mất cân bằng giữa nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của con người và sự cần thiết bảo tồn voi. Sự thu hẹp môi trường sống voi dẫn đến sự chồng chéo không gian sống giữa con người và voi, tạo ra xung đột. Hậu quả xung đột người voi được thể hiện rõ qua các con số về thiệt hại kinh tế của người dân và số lượng voi bị chết. Nghiên cứu cần phân tích thêm về các tác động gián tiếp của xung đột, chẳng hạn như ảnh hưởng đến tâm lý người dân, sự mất niềm tin vào công tác bảo tồn voi, và sự suy giảm đa dạng sinh học. Nguyên nhân xung đột người voi cần được phân tích đa chiều, bao gồm cả các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường. Hậu quả xung đột người voi không chỉ dừng lại ở thiệt hại vật chất mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của cộng đồng.

2.2 Giải pháp và kiến nghị giảm thiểu xung đột người voi

Phần này tập trung vào giải pháp xung đột người voi, đề xuất các biện pháp cụ thể để giảm thiểu xung đột. Các biện pháp giảm thiểu xung đột có thể bao gồm việc bồi thường thiệt hại cho người dân, xây dựng hàng rào bảo vệ mùa màng, lập các hành lang di chuyển an toàn cho voi, và tăng cường công tác giáo dục cộng đồng. Giải pháp xung đột người voi cần được xây dựng dựa trên sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả lâu dài. Nghiên cứu cần đưa ra các đề xuất cụ thể về chính sách, kinh phí, và nguồn lực cần thiết để thực hiện các biện pháp giảm thiểu xung đột. Việc tăng cường an ninh sinh kế cho người dân trong vùng đệm cũng rất quan trọng để giảm bớt sự phụ thuộc của họ vào tài nguyên thiên nhiên, từ đó giảm thiểu xung đột với voi.

III. Quản lý và bảo tồn Bảo tồn voi Quản lý vườn quốc gia Du lịch sinh thái Chính sách bảo tồn Nghiên cứu voi Giáo dục cộng đồng Phát triển bền vững Thay đổi khí hậu Nông nghiệp và voi Số phận loài voi

Phần này đề cập đến quản lý vườn quốc gia và các biện pháp bảo tồn voi. Vai trò của du lịch sinh thái trong việc tạo ra nguồn thu nhập bền vững cho cộng đồng và bảo vệ môi trường sống voi được nhấn mạnh. Nghiên cứu đề cập đến tầm quan trọng của chính sách bảo tồn rõ ràng và hiệu quả, phối hợp giữa các cơ quan quản lý, cộng đồng địa phương, và các tổ chức quốc tế. Nghiên cứu voi cần được tiếp tục để cung cấp thêm thông tin cho việc ra quyết định. Giáo dục cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về bảo tồn voi và giảm thiểu xung đột. Phát triển bền vững cần được đặt lên hàng đầu để đảm bảo cân bằng giữa lợi ích kinh tế của con người và việc bảo tồn voi. Thay đổi khí hậu có thể ảnh hưởng đến môi trường sống voi, cần được xem xét trong kế hoạch bảo tồn. Mối quan hệ giữa nông nghiệp và voi cần được quản lý hợp lý để giảm thiểu xung đột. Số phận loài voi phụ thuộc vào nỗ lực bảo tồn của con người.

Tổng quan nghiên cứu

Voi Châu Á (Elephas maximus) là loài thú có giá trị bảo tồn cao, được xếp vào nhóm nguy cấp theo danh mục của IUCN (2011) và Sách Đỏ Việt Nam (2007). Tại Việt Nam, quần thể voi hoang dã hiện chỉ còn phân bố hạn chế tại một số tỉnh như Nghệ An, Đồng Nai và Đắk Lắk, trong đó Đắk Lắk là địa phương có số lượng cá thể voi lớn nhất với khoảng 83-110 cá thể phân bố chủ yếu tại Vườn Quốc gia Yok Don và vùng đệm. Tuy nhiên, diện tích sinh cảnh tự nhiên của voi ngày càng bị thu hẹp do khai thác rừng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất và các tác động của con người, dẫn đến xung đột giữa voi và người dân ngày càng gia tăng.

Nghiên cứu tập trung vào vùng đệm Vườn Quốc gia Yok Don, thuộc địa bàn xã Krông Na (huyện Buôn Đôn) và các xã Ea Bung, Cư M’lan (huyện Ea Súp), tỉnh Đắk Lắk, trong giai đoạn 2013-2018. Mục tiêu chính là khảo sát đặc điểm xuất hiện, hoạt động của voi rừng tại các khu vực canh tác của người dân, đánh giá thiệt hại do xung đột voi - người gây ra, phân tích nguyên nhân và đề xuất các giải pháp giảm nhẹ xung đột nhằm bảo tồn voi và hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu khoa học làm cơ sở cho các chính sách quản lý bảo tồn voi, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức và năng lực kiểm soát xung đột voi - người, giảm thiểu thiệt hại kinh tế và bảo vệ an toàn tính mạng cho cộng đồng dân cư vùng đệm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về xung đột người - động vật hoang dã, trong đó nổi bật là:

• Lý thuyết xung đột lợi ích (Conflict Theory): Giải thích nguyên nhân xung đột dựa trên sự chồng chéo về lợi ích giữa con người và voi trong việc sử dụng tài nguyên đất đai và thức ăn.
• Mô hình quản lý xung đột đa bên (Multi-stakeholder Conflict Management Model): Nhấn mạnh vai trò phối hợp giữa các bên liên quan như chính quyền, cộng đồng dân cư, lực lượng kiểm lâm và các tổ chức bảo tồn trong kiểm soát và giảm thiểu xung đột.
• Các khái niệm chính bao gồm: xung đột voi - người (Human Elephant Conflict - HEC), thiệt hại kinh tế do voi gây ra, hành lang di chuyển và sinh cảnh của voi, biện pháp phòng ngừa và giảm nhẹ xung đột.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và điều tra thực địa:

• Nguồn dữ liệu: Số liệu từ Vườn Quốc gia Yok Don, Trung tâm Bảo tồn Voi Đắk Lắk, UBND các xã vùng đệm, báo cáo chương trình và các luận văn liên quan; dữ liệu theo dõi voi rừng từ phần mềm SMART (2015-2018); phỏng vấn sâu với 36 hộ dân có rẫy bị thiệt hại; thảo luận nhóm với cán bộ kiểm lâm, lãnh đạo địa phương và các bên liên quan.
• Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng thiệt hại hoa màu, tài sản; phân tích định tính nguyên nhân xung đột qua sơ đồ xương cá và cây vấn đề; đánh giá mức độ kiểm soát xung đột dựa trên các tiêu chí hiểu biết, giám sát, phòng ngừa, ứng phó và giảm nhẹ.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn 36 hộ dân đại diện tại các buôn Đrăng Phôk, Ea Mar, Ea Rông, xã Krông Na, Ea Bung, Cư M’lan; thảo luận nhóm với 59 cán bộ, kiểm lâm và đại diện các tổ chức liên quan.
• Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2013 đến 2018, kết hợp khảo sát thực địa và phỏng vấn trong năm 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Sự xuất hiện và hoạt động của voi rừng tại vùng đệm: Voi rừng xuất hiện thường xuyên tại các khu vực canh tác thuộc xã Krông Na (Buôn Đôn) và Ea Bung, Cư M’lan (Ea Súp). Tần suất xuất hiện trung bình khoảng 15-20 lần/năm tại mỗi khu vực, với phạm vi hoạt động rộng từ 5-10 km². Đàn voi thường di chuyển vào ban đêm và sáng sớm, gây thiệt hại chủ yếu vào mùa khô.

2. Thiệt hại do voi gây ra: Trong giai đoạn 2013-2018, tổng diện tích hoa màu bị phá hoại khoảng 137,5 ha, thiệt hại về tài sản gồm 15 chòi rẫy, 5 máy móc và xe máy. Tỷ lệ thiệt hại hoa màu trung bình hàng năm chiếm khoảng 12-15% diện tích canh tác của các hộ bị ảnh hưởng. Các loại cây trồng bị phá hoại nhiều nhất là ngô, sắn, khoai lang và cây công nghiệp như điều, cao su.

3. Nguyên nhân xung đột: Phân tích sơ đồ xương cá cho thấy nguyên nhân chính là sự thu hẹp diện tích rừng tự nhiên và hành lang di chuyển của voi do chuyển đổi đất rừng sang đất canh tác và trồng cây công nghiệp. Thiếu nước và thức ăn trong mùa khô cũng khiến voi tìm đến khu vực canh tác của người dân. Ngoài ra, việc quản lý rừng và kiểm soát voi chưa hiệu quả cũng góp phần gia tăng xung đột.

4. Thực trạng kiểm soát xung đột: Người dân chủ yếu sử dụng các biện pháp truyền thống như đốt lửa, đánh trống, dùng chó săn để xua đuổi voi. Tuy nhiên, các biện pháp này chỉ có hiệu quả hạn chế, chưa có hệ thống cảnh báo sớm hay hàng rào bảo vệ hiện đại. Mức độ hiểu biết và phối hợp giữa các bên liên quan còn thấp, dẫn đến khó khăn trong kiểm soát xung đột.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về xung đột voi - người, trong đó nguyên nhân chủ yếu là mất môi trường sống và cạnh tranh tài nguyên. So với các vùng khác ở Việt Nam như Đồng Nai hay Nghệ An, mức độ thiệt hại tại vùng đệm Yok Don có xu hướng tăng do áp lực dân số và chuyển đổi đất đai ngày càng lớn. Biểu đồ thiệt hại hoa màu theo năm cho thấy xu hướng tăng nhẹ, phản ánh sự gia tăng tần suất xuất hiện của voi tại khu vực canh tác.

Việc thiếu các biện pháp kiểm soát hiện đại và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên làm giảm hiệu quả giảm thiểu thiệt hại. Kết quả khảo sát cũng cho thấy người dân gặp nhiều khó khăn trong việc bảo vệ tài sản và duy trì sản xuất nông nghiệp, ảnh hưởng tiêu cực đến sinh kế và an ninh lương thực địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện diện tích hoa màu bị phá hoại theo năm, bản đồ phân bố và di chuyển của đàn voi, cũng như bảng đánh giá mức độ thiệt hại và hiệu quả các biện pháp kiểm soát hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm và hàng rào bảo vệ: Triển khai các công nghệ như hàng rào điện tử, camera giám sát tại các khu vực canh tác trọng điểm nhằm giảm thiểu xâm nhập của voi, nâng cao chỉ số an toàn tài sản trong vòng 2 năm tới, do UBND huyện Buôn Đôn và Ea Súp phối hợp thực hiện.

2. Tăng cường quản lý và phục hồi sinh cảnh voi: Bảo vệ và mở rộng hành lang di chuyển, phục hồi rừng tự nhiên, đặc biệt là rừng khộp tại vùng đệm, nhằm giảm áp lực voi vào khu vực canh tác. Mục tiêu tăng diện tích rừng phục hồi ít nhất 10% trong 5 năm, do Ban Quản lý Vườn Quốc gia Yok Don chủ trì.

3. Nâng cao nhận thức và năng lực cộng đồng: Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn về quản lý xung đột voi - người, kỹ thuật canh tác an toàn, biện pháp phòng ngừa thiệt hại cho người dân vùng đệm. Mục tiêu 80% hộ dân được tiếp cận trong 3 năm, do các tổ chức phi chính phủ và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện.

4. Phát triển sinh kế bền vững cho người dân: Hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu cây trồng, áp dụng mô hình canh tác thích ứng với điều kiện xung đột, đồng thời phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp để giảm phụ thuộc vào đất rừng. Mục tiêu tăng thu nhập bình quân hộ dân vùng đệm 15% trong 5 năm, do Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Đắk Lắk phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý bảo tồn và chính quyền địa phương: Sử dụng dữ liệu và giải pháp đề xuất để xây dựng chính sách quản lý xung đột voi - người hiệu quả, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và phát triển kinh tế xã hội bền vững.

2. Các tổ chức phi chính phủ và chuyên gia môi trường: Áp dụng kết quả nghiên cứu trong các chương trình bảo tồn voi, hỗ trợ cộng đồng và phát triển các dự án giảm thiểu xung đột.

3. Người dân và cộng đồng vùng đệm: Nâng cao nhận thức về xung đột voi - người, áp dụng các biện pháp phòng ngừa và giảm thiểu thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành lâm nghiệp, bảo tồn thiên nhiên: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, dữ liệu thực địa và phân tích để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về bảo tồn động vật hoang dã và quản lý xung đột.

Câu hỏi thường gặp

1. Xung đột voi - người là gì và tại sao lại xảy ra?
   Xung đột voi - người là tình trạng voi hoang dã xâm nhập vào khu vực canh tác của người dân, gây thiệt hại hoa màu, tài sản và thậm chí đe dọa tính mạng. Nguyên nhân chính là do mất môi trường sống tự nhiên và cạnh tranh tài nguyên giữa voi và con người.

2. Thiệt hại do voi gây ra tại vùng đệm Yok Don như thế nào?
   Trong 5 năm gần đây, diện tích hoa màu bị phá hoại khoảng 137,5 ha, cùng với thiệt hại về chòi rẫy, máy móc và xe máy. Tỷ lệ thiệt hại hoa màu chiếm khoảng 12-15% diện tích canh tác của các hộ bị ảnh hưởng.

3. Người dân hiện đang áp dụng những biện pháp nào để kiểm soát xung đột?
   Người dân chủ yếu dùng đốt lửa, đánh trống, dùng chó săn để xua đuổi voi. Tuy nhiên, các biện pháp này hiệu quả hạn chế và không có hệ thống cảnh báo sớm hay hàng rào bảo vệ hiện đại.

4. Các giải pháp nào được đề xuất để giảm thiểu xung đột?
   Bao gồm xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, hàng rào điện tử, phục hồi sinh cảnh voi, nâng cao nhận thức cộng đồng và phát triển sinh kế bền vững cho người dân vùng đệm.

5. Ai là người chịu trách nhiệm thực hiện các giải pháp này?
   Chính quyền địa phương, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Yok Don, các tổ chức phi chính phủ, cộng đồng dân cư và các cơ quan chuyên môn phối hợp thực hiện theo kế hoạch đã đề ra.

Kết luận

• Voi rừng tại vùng đệm Vườn Quốc gia Yok Don xuất hiện thường xuyên, gây thiệt hại đáng kể cho người dân vùng canh tác.
• Nguyên nhân chính của xung đột là sự thu hẹp sinh cảnh và hành lang di chuyển của voi do chuyển đổi đất rừng và thiếu nước, thức ăn mùa khô.
• Người dân hiện áp dụng các biện pháp truyền thống kiểm soát xung đột nhưng hiệu quả còn hạn chế, cần có giải pháp công nghệ và quản lý đồng bộ.
• Đề xuất các giải pháp bao gồm xây dựng hệ thống cảnh báo, phục hồi sinh cảnh, nâng cao năng lực cộng đồng và phát triển sinh kế bền vững.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho chính sách bảo tồn voi và phát triển kinh tế xã hội vùng đệm, hướng tới hài hòa lợi ích giữa bảo tồn và phát triển.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 2-5 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp. Các bên liên quan được khuyến khích phối hợp chặt chẽ để bảo vệ loài voi quý hiếm và nâng cao đời sống cộng đồng vùng đệm.