Đặc Điểm Lâm Sàng và Hình Thái Răng Khôn Hàm Dưới Gây Biến Chứng

• Tác giả: Hoàng Thị Linh
• Người hướng dẫn: TS. Lưu Văn Tường
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Răng Hàm Mặt
• Đề tài: Đặc Điểm Lâm Sàng và Hình Thái Răng Khôn Hàm Dưới Qua Phim Conebeam CT
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ y học
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Răng khôn hàm dưới
• 1.2. Sự hình thành và phát triển của răng khôn hàm dưới
• 1.3. Mối liên quan của răng khôn hàm dưới với các cấu trúc giải phẫu lân cận
• 1.4. Nguyên nhân răng khôn hàm dưới mọc lệch, ngầm
• 1.5. Phân loại lệch lạc răng khôn hàm dưới
• 1.6. Biến chứng do răng khôn hàm dưới
• 1.6.1. Biến chứng tại chỗ
• 1.6.2. Biến chứng ở các thành phần lân cận
• 1.7. Phim cắt lớp vi tính chùm tia hình nón (Phim Conebeam CT – CBCT)
• 1.7.1. Lịch sử hình thành và phát triển
• 1.7.2. Nguyên lý chụp phim Conebeam CT
• 1.7.3. Áp dụng lâm sàng
• 1.7.4. Ưu điểm và hạn chế
• 1.8. Tổng hợp các nghiên cứu liên quan trong nước và trên thế giới
• 1.8.1. Các nghiên cứu trong nước
• 1.8.2. Các nghiên cứu trên thế giới
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu. Tiêu chuẩn lựa chọn người bệnh
• 2.2. Tiêu chuẩn loại trừ người bệnh
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.4. Thiết kế nghiên cứu. Cỡ mẫu nghiên cứu và phương pháp chọn mẫu
• 2.5. Dụng cụ và phương tiện nghiên cứu
• 2.6. Các bước tiến hành nghiên cứu. Các chỉ số, biến số nghiên cứu
• 2.7. Tổng hợp, xử lý và phân tích số liệu
• 2.8. Sai số và cách khống chế sai số
• 2.9. Sai số có thể gặp phải. Cách khống chế sai số
• 2.10. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Nhận xét đặc điểm lâm sàng và hình thái trên Conebeam CT của người bệnh có răng khôn hàm dưới gây biến chứng
• 3.2. Đặc điểm chung của người bệnh tham gia nghiên cứu
• 3.3. Đặc điểm lâm sàng của người bệnh có răng khôn hàm dưới gây biến chứng
• 3.4. Đặc điểm hình thái của răng khôn hàm dưới trên phim Conebeam CT
• 3.5. Phân tích mối tương quan giữa lâm sàng và hình thái răng khôn hàm dưới trên Conebeam CT
• 3.5.1. Mối tương quan giữa sâu mặt xa răng 7 và một số đặc điểm hình thái
• 3.5.2. Mối tương quan giữa sâu răng khôn hàm dưới và một số đặc điểm hình thái
• 3.5.3. Mối tương quan giữa viêm quanh thân R8 và một số đặc điểm hình thái
• 3.5.4. Mối tương quan giữa túi nha chu phía xa R7 và một số đặc điểm hình thái
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Phân tích đặc điểm lâm sàng và hình thái trên Conebeam CT của người bệnh có răng khôn hàm dưới gây biến chứng
• 4.2. Đặc điểm chung của người bệnh tham gia nghiên cứu
• 4.3. Lý do đến khám của người bệnh tham gia nghiên cứu
• 4.4. Các biến chứng do răng khôn hàm dưới gây ra
• 4.5. Đặc điểm hình thái trên Conebeam CT của RKHD
• 4.6. Phân tích mối tương quan giữa đặc điểm lâm sàng và hình thái trên Conebeam CT của RKHD gây biến chứng
• 4.6.1. Mối tương quan giữa biến chứng sâu mặt xa R7 và một số đặc điểm hình thái
• 4.6.2. Mối tương quan giữa biến chứng sâu RKHD và một số đặc điểm hình thái
• 4.6.3. Mối tương quan giữa biến chứng viêm quanh thân R8 và một số đặc điểm hình thái
• 4.6.4. Mối tương quan giữa biến chứng túi nha chu phía xa răng 7 và một số đặc điểm hình thái
• 4.7. Hạn chế của nghiên cứu
• 4.8. Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng nghiên cứu. Thiết kế nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
• DANH MỤC HÌNH ẢNH
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Về Răng Khôn Hàm Dưới Đặc Điểm Biến Chứng

Răng khôn, hay răng hàm lớn thứ ba, thường mọc ở độ tuổi trưởng thành (18-25 tuổi). Do vị trí giải phẫu đặc biệt và sự thiếu hụt không gian khi xương hàm đã ngừng phát triển, răng khôn hàm dưới (RKHD) thường mọc lệch hoặc ngầm, gây ra nhiều biến chứng. Các biến chứng thường gặp bao gồm sâu răng ở mặt xa răng hàm lớn thứ hai (R7), viêm quanh thân răng, viêm mô tế bào, thậm chí viêm xương. Theo một nghiên cứu, tiêu xương ổ răng chiếm 35.6%, viêm lợi trùm 19.5%, và viêm quanh thân răng là 18.4% trong số các biến chứng liên quan đến RKHD mọc lệch ngầm. Sự đa dạng về hình thái và vị trí của RKHD khiến việc chẩn đoán và điều trị trở nên phức tạp, đòi hỏi các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại như Conebeam CT (CBCT).

1.1. Sự Hình Thành và Phát Triển Của Răng Khôn Hàm Dưới

RKHD có chung thừng liên bào với răng hàm lớn thứ nhất và thứ hai. Nụ biểu bì của răng hàm lớn thứ ba hình thành khoảng 4-5 tuổi, trải qua các giai đoạn phát triển tương tự răng vĩnh viễn khác. Răng bắt đầu canxi hóa lúc 8-9 tuổi, hoàn tất sự canxi hóa thân răng vào năm 12-15 tuổi, và chân răng vào lúc 18-25 tuổi. Trong quá trình phát triển, RKHD di chuyển từ sau ra trước theo một đường cong lõm. Sự phát triển của cành lên xương hàm dưới cũng ảnh hưởng đến tư thế mọc răng, thường gây ra tình trạng mọc lệch gần góc.

1.2. Mối Liên Quan Của Răng Khôn Hàm Dưới với Các Cấu Trúc Giải Phẫu

RKHD có mối liên quan mật thiết với các cấu trúc giải phẫu lân cận. Phía trước, nó tiếp giáp với mặt xa của răng hàm lớn thứ hai. Phía sau, nó liên quan đến bờ trước cành lên xương hàm dưới và khoảng tam giác hậu hàm. Đặc biệt quan trọng là mối liên quan với ống thần kinh răng dưới (OTKRD), nơi chứa mạch máu và thần kinh. Một nghiên cứu cho thấy OTKRD thường nằm phía chóp răng (88.1%), gây nguy cơ tổn thương dây thần kinh khi nhổ răng. Phân loại Parant mô tả các vị trí tương quan khác nhau giữa chân răng và OTKRD, giúp bác sĩ đánh giá rủi ro trước phẫu thuật.

II. Thách Thức Chẩn Đoán và Điều Trị Răng Khôn Hàm Dưới Lệch

Chẩn đoán và điều trị RKHD mọc lệch, ngầm gặp nhiều khó khăn do sự phức tạp về hình thái và vị trí. Các phương pháp chẩn đoán truyền thống như phim cận chóp và panorama có nhiều hạn chế. Phim cận chóp không thể đánh giá trên phạm vi rộng, trong khi phim panorama có độ phân giải thấp và biến dạng cao. Cả hai phương pháp này đều chỉ cung cấp hình ảnh 2 chiều, không đủ để đánh giá chính xác tương quan của RKHD với các cấu trúc xung quanh, đặc biệt là OTKRD. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc lập kế hoạch điều trị và tiên lượng nguy cơ tổn thương thần kinh.

2.1. Các Biến Chứng Thường Gặp Do Răng Khôn Hàm Dưới Mọc Lệch

RKHD mọc lệch có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng. Các biến chứng thường gặp bao gồm sâu răng ở mặt xa răng R7 do khó vệ sinh, viêm quanh thân răng do thức ăn và vi khuẩn tích tụ, và tiêu xương ổ răng. Ngoài ra, RKHD còn có thể gây ra các vấn đề về khớp thái dương hàm và chen chúc răng. Việc chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng này.

2.2. Vì Sao Cần Chẩn Đoán Chính Xác Tương Quan Với Ống Thần Kinh Răng Dưới

Mối liên quan giữa RKHD và OTKRD là yếu tố then chốt trong việc lập kế hoạch điều trị. Việc nhổ RKHD nằm gần OTKRD có nguy cơ gây tổn thương dây thần kinh răng dưới, dẫn đến tê bì môi dưới và cằm. Do đó, việc đánh giá chính xác vị trí tương quan giữa chân răng và OTKRD là vô cùng quan trọng. Phim CBCT cung cấp thông tin 3 chiều chi tiết về mối tương quan này, giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị an toàn và hiệu quả.

III. Conebeam CT Phương Pháp Chẩn Đoán Hình Ảnh Răng Khôn Ưu Việt

Phim Conebeam CT (CBCT) đã cách mạng hóa việc chẩn đoán và lập kế hoạch điều trị RKHD mọc lệch, ngầm. CBCT cung cấp hình ảnh 3 chiều chi tiết về vị trí, hình dạng, hướng thân răng, số lượng và hình dáng chân răng. Quan trọng hơn, CBCT cho phép xác định chính xác tương quan của RKHD với các cấu trúc giải phẫu liên quan, đặc biệt là OTKRD. Ghaeminia và Matzen đã chỉ ra rằng CBCT giúp phân loại lại nhiều trường hợp RKHD, giảm nguy cơ tổn thương thần kinh răng dưới so với đánh giá bằng phim panorama.

3.1. Ưu Điểm Vượt Trội Của Conebeam CT Trong Nha Khoa

So với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh truyền thống, CBCT có nhiều ưu điểm vượt trội. Độ phân giải cao giúp bác sĩ quan sát rõ ràng các chi tiết giải phẫu. Hình ảnh 3 chiều loại bỏ tình trạng chồng bóng và biến dạng, cho phép đánh giá chính xác vị trí và kích thước của các cấu trúc. CBCT cũng có liều phóng xạ thấp hơn so với các loại CT thông thường, đảm bảo an toàn cho người bệnh. Ngoài ra, thời gian chụp CBCT nhanh chóng, chỉ khoảng vài giây, giúp người bệnh cảm thấy thoải mái.

3.2. Cách Phân Tích Hình Ảnh Conebeam CT Đánh Giá Tương Quan Răng Khôn Ống TK

Phân tích hình ảnh CBCT đòi hỏi kiến thức chuyên môn về giải phẫu răng hàm mặt và kỹ năng đọc phim. Bác sĩ cần xác định vị trí của OTKRD, đánh giá khoảng cách giữa chân răng và ống thần kinh, và xác định xem có sự gián đoạn hoặc chèn ép ống thần kinh hay không. Các phần mềm chuyên dụng cho phép tái tạo hình ảnh 3D và đo đạc chính xác các thông số, hỗ trợ bác sĩ trong việc lập kế hoạch điều trị. Việc đánh giá cẩn thận hình ảnh CBCT giúp giảm thiểu nguy cơ tổn thương thần kinh và cải thiện kết quả điều trị.

IV. Nghiên Cứu Mối Tương Quan Lâm Sàng Hình Thái Răng Khôn Trên CBCT

Nghiên cứu về mối tương quan giữa các đặc điểm lâm sàng và hình thái của RKHD trên CBCT giúp nâng cao hiệu quả chẩn đoán, tiên lượng và điều trị. Việc xác định các yếu tố nguy cơ gây biến chứng có thể giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị phù hợp. Ví dụ, nghiên cứu có thể chỉ ra rằng RKHD có chân răng cong và nằm sát OTKRD có nguy cơ cao gây tổn thương thần kinh khi nhổ. Thông tin này giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp phẫu thuật ít xâm lấn hơn hoặc chuyển tuyến đến các chuyên gia có kinh nghiệm.

4.1. Đặc Điểm Lâm Sàng Của Bệnh Nhân Có Răng Khôn Hàm Dưới Gây Biến Chứng

Các đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân có RKHD gây biến chứng có thể bao gồm đau, sưng, khó há miệng, và chảy máu. Các biến chứng thường gặp như sâu răng mặt xa răng số 7, viêm quanh thân răng khôn, và áp xe. Khám lâm sàng kỹ lưỡng giúp bác sĩ đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng và xác định các xét nghiệm cần thiết, đặc biệt là phim CBCT.

4.2. Đặc Điểm Hình Thái Răng Khôn Hàm Dưới Trên Phim Conebeam CT

Hình thái của RKHD trên CBCT bao gồm vị trí, hướng mọc, số lượng và hình dạng chân răng, và mối liên quan với OTKRD. Các đặc điểm hình thái bất thường như chân răng cong, chân răng nằm sát OTKRD, hoặc thân răng kẹt dưới xương có thể làm tăng nguy cơ biến chứng và khó khăn trong phẫu thuật. Việc phân tích kỹ lưỡng các đặc điểm hình thái trên CBCT là rất quan trọng để lập kế hoạch điều trị an toàn và hiệu quả.

V. Phân Tích Mối Tương Quan Giữa Lâm Sàng Hình Thái Răng Khôn Qua CBCT

Việc phân tích mối tương quan giữa lâm sàng và hình thái răng khôn trên Conebeam CT cho phép hiểu rõ hơn về cơ chế gây ra các biến chứng liên quan đến răng khôn hàm dưới. Ví dụ, một nghiên cứu có thể chỉ ra rằng có một mối tương quan đáng kể giữa độ sâu của răng khôn so với mặt phẳng cắn của răng số 7 và nguy cơ sâu răng mặt xa răng số 7. Tương tự, mối tương quan giữa vị trí của ống thần kinh răng dưới và hình dạng chân răng khôn có thể dự đoán nguy cơ tổn thương thần kinh sau phẫu thuật. Việc xác định các mối tương quan này giúp các bác sĩ có thể tiên lượng và đưa ra các quyết định điều trị chính xác hơn.

5.1. Tương Quan Giữa Sâu Mặt Xa Răng 7 Và Đặc Điểm Hình Thái Răng Khôn

Sâu răng ở mặt xa của răng số 7 là một biến chứng thường gặp liên quan đến răng khôn hàm dưới mọc lệch. Phân tích mối tương quan giữa biến chứng này và các đặc điểm hình thái của răng khôn trên Conebeam CT có thể cho thấy rằng răng khôn nằm ngang hoặc có độ sâu thấp hơn so với mặt phẳng cắn của răng số 7 có nguy cơ cao hơn gây ra sâu răng mặt xa. Điều này là do việc vệ sinh răng miệng ở vùng này trở nên khó khăn hơn, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây sâu răng.

5.2. Tương Quan Giữa Viêm Quanh Thân Răng Khôn Và Đặc Điểm Hình Thái

Viêm quanh thân răng khôn là một biến chứng khác thường gặp, đặc biệt là ở những răng khôn chỉ mọc một phần. Nghiên cứu có thể chứng minh rằng răng khôn có hình dạng bất thường hoặc có các cấu trúc xương cản trở sự mọc răng hoàn toàn có nguy cơ cao hơn gây ra viêm quanh thân răng. Sự tích tụ thức ăn và vi khuẩn dưới nắp lợi gây ra viêm nhiễm, dẫn đến các triệu chứng như đau, sưng và khó chịu.

VI. Kết Luận Tối Ưu Chẩn Đoán Điều Trị Răng Khôn Bằng CBCT

Việc sử dụng CBCT trong chẩn đoán và lập kế hoạch điều trị RKHD mang lại nhiều lợi ích. Nó cung cấp thông tin 3 chiều chi tiết về vị trí, hình dạng, và mối quan hệ của răng khôn với các cấu trúc xung quanh, đặc biệt là OTKRD, giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị an toàn và hiệu quả. Nghiên cứu sâu hơn về mối tương quan giữa lâm sàng và hình thái răng khôn trên CBCT sẽ tiếp tục cải thiện khả năng chẩn đoán và điều trị, giúp giảm thiểu các biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

6.1. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Răng Khôn Hàm Dưới Conebeam CT

Các nghiên cứu tương lai có thể tập trung vào việc phát triển các mô hình dự đoán nguy cơ biến chứng dựa trên dữ liệu CBCT. Các mô hình này có thể giúp bác sĩ xác định bệnh nhân nào cần can thiệp sớm và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Ngoài ra, nghiên cứu về hiệu quả của các phương pháp phẫu thuật khác nhau dưới hướng dẫn của CBCT cũng có thể cải thiện kết quả điều trị.

6.2. Ứng Dụng Thực Tiễn Kết Quả Nghiên Cứu Vào Điều Trị Răng Khôn

Kết quả của các nghiên cứu về răng khôn và CBCT có thể được ứng dụng vào thực tiễn bằng cách phát triển các quy trình chẩn đoán và điều trị dựa trên bằng chứng. Ví dụ, các bác sĩ có thể sử dụng CBCT để đánh giá nguy cơ tổn thương thần kinh và lựa chọn phương pháp phẫu thuật ít xâm lấn hơn khi cần thiết. Ngoài ra, việc giáo dục bệnh nhân về các biến chứng tiềm ẩn và tầm quan trọng của việc theo dõi định kỳ cũng là rất quan trọng.

Tổng quan nghiên cứu

Răng khôn hàm dưới (RKHD) là răng hàm lớn thứ ba mọc cuối cùng trên cung hàm, thường xuất hiện ở độ tuổi từ 18 đến 25. Do vị trí giải phẫu đặc biệt và sự phát triển hạn chế của xương hàm dưới, RKHD thường không có đủ chỗ để mọc thẳng, dẫn đến tình trạng mọc lệch hoặc mọc ngầm, gây ra nhiều biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng và chất lượng cuộc sống người bệnh. Theo một số nghiên cứu, tỉ lệ các biến chứng do RKHD mọc lệch ngầm bao gồm tiêu xương ổ răng chiếm khoảng 35,6%, viêm lợi trùm 19,5%, viêm quanh thân răng 18,4%, sâu răng hàm lớn thứ hai 14,94% và sâu răng khôn 11,5%. Những biến chứng này không chỉ gây đau đớn mà còn có thể dẫn đến các tổn thương nghiêm trọng như viêm mô tế bào, viêm xương, thậm chí ảnh hưởng đến dây thần kinh răng dưới.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm nhận xét đặc điểm lâm sàng và hình thái trên phim Conebeam CT (CBCT) của người bệnh có RKHD gây biến chứng, đồng thời phân tích mối tương quan giữa các đặc điểm lâm sàng và hình thái răng khôn trên phim CBCT. Nghiên cứu được thực hiện tại Phòng khám Răng Hàm Mặt, Khoa Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y Dược – Đại học Quốc gia Hà Nội trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 12 năm 2023. Việc khảo sát này có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả chẩn đoán, tiên lượng và điều trị các trường hợp răng khôn gây biến chứng, đồng thời góp phần xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu trong lĩnh vực Răng Hàm Mặt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết phát triển và mọc răng khôn hàm dưới: Quá trình hình thành và phát triển của RKHD bắt đầu từ tuần thứ 16 bào thai, với sự canxi hóa hoàn tất thân răng vào 12-15 tuổi và chân răng vào 18-25 tuổi. Sự mọc lệch, ngầm của răng khôn liên quan đến các yếu tố giải phẫu như khoảng tam giác hậu hàm, cành lên xương hàm dưới và ống thần kinh răng dưới.

• Mô hình phân loại hình thái răng khôn: Sử dụng phân loại Pell và Gregory về độ sâu răng khôn so với mặt phẳng cắn răng 7, phân loại Winter về tương quan trục răng khôn so với răng 7, và phân loại Parant về tương quan chân răng khôn với ống thần kinh răng dưới.

• Khái niệm biến chứng răng khôn: Bao gồm viêm quanh thân răng, sâu răng khôn và sâu mặt xa răng 7, tiêu chân răng 7, tiêu xương ổ răng phía xa răng 7, và túi nha chu phía xa răng 7. Các biến chứng này được đánh giá dựa trên đặc điểm lâm sàng và hình ảnh CBCT.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 98 người bệnh có tổng cộng 152 răng khôn hàm dưới gây biến chứng, được lựa chọn tại Phòng khám Răng Hàm Mặt, Khoa Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y Dược – Đại học Quốc gia Hà Nội từ tháng 5 đến tháng 12 năm 2023.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Cỡ mẫu tối thiểu là 150 răng khôn gây biến chứng, tính toán dựa trên tỉ lệ biến chứng 49% với sai số 8% và độ tin cậy 95%. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện có chủ đích, lựa chọn người bệnh đáp ứng tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ.

• Phương pháp phân tích: Thu thập dữ liệu lâm sàng qua khám và hỏi bệnh, chụp phim CBCT để đánh giá hình thái răng khôn và các biến chứng. Các chỉ số được đo bao gồm độ sâu răng khôn so với mặt phẳng cắn răng 7, chiều rộng thân răng so với khoảng rộng xương, tương quan trục răng khôn với răng 7, vị trí chân răng so với ống thần kinh răng dưới, số lượng chân răng và tương quan giữa các chân răng. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê với các phân tích hồi quy đa biến để xác định mối tương quan giữa đặc điểm lâm sàng và hình thái trên CBCT.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu kéo dài 8 tháng, từ chuẩn bị, thu thập dữ liệu, phân tích đến báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm lâm sàng và biến chứng: Trong 152 răng khôn hàm dưới gây biến chứng, tỉ lệ viêm quanh thân răng chiếm khoảng 48,84%, sâu mặt xa răng 7 chiếm 30,23%, sâu răng khôn chiếm 6,98%. Các biến chứng này phổ biến hơn ở nhóm tuổi từ 18-30, chiếm trên 60% tổng số trường hợp.

2. Đặc điểm hình thái trên phim CBCT: Răng khôn mọc lệch gần chiếm tỉ lệ cao nhất (khoảng 47,3% đến 76,6% theo các nghiên cứu), vị trí độ sâu răng khôn chủ yếu ở vị trí A và B so với mặt phẳng cắn răng 7. Khoảng rộng xương loại II (khoảng cách giữa mặt xa răng 7 và bờ trước cành lên xương hàm dưới nhỏ hơn chiều rộng thân răng khôn) chiếm tỉ lệ trên 70%, liên quan mật thiết đến các biến chứng tiêu xương và viêm quanh thân răng.

3. Mối tương quan giữa hình thái và biến chứng: Răng khôn mọc thẳng đứng có nguy cơ viêm quanh thân răng cao hơn so với các tư thế khác, trong khi răng mọc nằm ngang làm giảm nguy cơ này. Tương quan trục răng khôn lệch gần làm tăng tỉ lệ sâu mặt xa răng 7 và tiêu chân răng 7. Vị trí chân răng khôn sát hoặc chạm ống thần kinh răng dưới chiếm khoảng 60%, làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh khi can thiệp.

4. Số lượng chân răng và tương quan chân răng: Răng khôn có 2 chân chiếm khoảng 45%, chân cong chiếm 35%, chân chụm chiếm 16,7%. Tương quan chân răng chụm hoặc phân kỳ ảnh hưởng đến kỹ thuật phẫu thuật và tiên lượng biến chứng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo trong nước và quốc tế, khẳng định vai trò quan trọng của phim CBCT trong đánh giá chính xác hình thái và vị trí răng khôn gây biến chứng. Việc xác định độ sâu, tư thế và tương quan với ống thần kinh răng dưới giúp bác sĩ tiên lượng nguy cơ tổn thương thần kinh và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Các biến chứng như viêm quanh thân răng và sâu mặt xa răng 7 có mối liên hệ chặt chẽ với hình thái răng khôn, đặc biệt là tư thế mọc và khoảng rộng xương hàm dưới. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỉ lệ biến chứng theo nhóm tuổi, giới tính và hình thái răng khôn, cũng như bảng phân tích hồi quy đa biến mối tương quan giữa các biến số.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường sử dụng phim Conebeam CT trong chẩn đoán răng khôn: Động viên các cơ sở nha khoa áp dụng CBCT để đánh giá chính xác hình thái và vị trí răng khôn, đặc biệt trong các trường hợp nghi ngờ biến chứng, nhằm giảm thiểu rủi ro trong phẫu thuật. Thời gian thực hiện: ngay lập tức; chủ thể: các phòng khám và bệnh viện nha khoa.

2. Đào tạo chuyên sâu cho bác sĩ nha khoa về phân tích hình ảnh CBCT: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng đọc và phân tích phim CBCT, giúp bác sĩ đưa ra kế hoạch điều trị chính xác và an toàn. Thời gian: trong 6 tháng tới; chủ thể: các trường đại học, trung tâm đào tạo chuyên ngành.

3. Xây dựng quy trình chuẩn trong quản lý và điều trị răng khôn gây biến chứng: Phát triển hướng dẫn lâm sàng dựa trên đặc điểm hình thái và biến chứng, bao gồm chỉ định nhổ răng, theo dõi và xử trí biến chứng. Thời gian: 12 tháng; chủ thể: các tổ chức chuyên môn và cơ quan y tế.

4. Nâng cao nhận thức cộng đồng về biến chứng răng khôn và tầm quan trọng của khám định kỳ: Tuyên truyền, giáo dục người dân về nguy cơ biến chứng do răng khôn mọc lệch, khuyến khích khám nha khoa định kỳ để phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Thời gian: liên tục; chủ thể: các cơ quan y tế, truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ Răng Hàm Mặt và phẫu thuật viên nha khoa: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu chi tiết về đặc điểm hình thái và biến chứng răng khôn, hỗ trợ trong chẩn đoán và lập kế hoạch phẫu thuật an toàn, giảm thiểu tổn thương thần kinh.

2. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành Răng Hàm Mặt: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng phim CBCT trong nha khoa, giúp nâng cao kiến thức lý thuyết và thực hành lâm sàng.

3. Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực nha khoa và công nghệ hình ảnh y học: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phương pháp phân tích hình ảnh CBCT, mở ra hướng nghiên cứu sâu hơn về mối liên quan giữa hình thái răng khôn và biến chứng.

4. Cơ quan quản lý y tế và đào tạo chuyên ngành: Thông tin trong luận văn giúp xây dựng chính sách đào tạo, hướng dẫn thực hành và quản lý chất lượng dịch vụ nha khoa liên quan đến răng khôn.

Câu hỏi thường gặp

1. Phim Conebeam CT có ưu điểm gì so với phim X-quang truyền thống trong chẩn đoán răng khôn?
   Phim CBCT cung cấp hình ảnh 3 chiều với độ phân giải cao, giúp đánh giá chính xác vị trí, hình thái và tương quan răng khôn với các cấu trúc giải phẫu như ống thần kinh răng dưới. Liều bức xạ thấp hơn khoảng 90% so với CT thông thường, giúp giảm nguy cơ cho người bệnh.

2. Tại sao răng khôn hàm dưới thường gây biến chứng sâu răng mặt xa răng 7?
   Do vị trí cuối cùng trên cung hàm và khó vệ sinh, thức ăn dễ giắt kẽ, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển gây sâu răng mặt xa răng 7. Tỉ lệ sâu mặt xa răng 7 có thể lên đến 30% trong các trường hợp răng khôn mọc lệch.

3. Mối tương quan giữa tư thế mọc răng khôn và biến chứng viêm quanh thân răng như thế nào?
   Răng khôn mọc thẳng đứng có nguy cơ viêm quanh thân răng cao hơn, trong khi răng mọc nằm ngang làm giảm nguy cơ này. Viêm quanh thân răng thường xảy ra khi răng mọc không hoàn toàn, tạo túi vi khuẩn khó làm sạch.

4. Làm thế nào để giảm nguy cơ tổn thương dây thần kinh răng dưới khi nhổ răng khôn?
   Sử dụng phim CBCT để xác định chính xác vị trí chân răng so với ống thần kinh, lựa chọn kỹ thuật phẫu thuật phù hợp và thực hiện bởi bác sĩ có kinh nghiệm giúp giảm thiểu tổn thương thần kinh.

5. Ai nên được chỉ định chụp phim CBCT khi nghi ngờ biến chứng răng khôn?
   Người bệnh có dấu hiệu đau, sưng, viêm quanh thân răng, sâu răng mặt xa răng 7 hoặc có nghi ngờ răng khôn mọc lệch, ngầm nên được chỉ định chụp CBCT để đánh giá chính xác và lập kế hoạch điều trị.

Kết luận

• Răng khôn hàm dưới mọc lệch, ngầm là nguyên nhân chính gây ra các biến chứng phổ biến như viêm quanh thân răng (48,84%), sâu mặt xa răng 7 (30,23%) và sâu răng khôn (6,98%).
• Phim Conebeam CT là công cụ chẩn đoán hiệu quả, giúp đánh giá chính xác hình thái, vị trí và tương quan răng khôn với các cấu trúc giải phẫu, đặc biệt là ống thần kinh răng dưới.
• Mối tương quan giữa đặc điểm hình thái răng khôn và biến chứng được xác định rõ, hỗ trợ trong việc tiên lượng và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
• Nghiên cứu đề xuất tăng cường ứng dụng CBCT, đào tạo chuyên sâu và xây dựng quy trình quản lý răng khôn gây biến chứng nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc nha khoa.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, áp dụng quy trình chuẩn và mở rộng nghiên cứu trên quy mô lớn hơn để củng cố dữ liệu và nâng cao hiệu quả điều trị.

Quý độc giả và các chuyên gia trong lĩnh vực Răng Hàm Mặt được khuyến khích tham khảo và ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm cải thiện chất lượng chẩn đoán và điều trị răng khôn gây biến chứng.