Xác Lập Cơ Sở Địa Lý Cho Bảo Vệ Môi Trường Thành Phố Hạ Long, Tỉnh Quảng Ninh

• Tác giả: Lê Thùy Dung
• Người hướng dẫn: PGS.TS Đặng Văn Bào
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên môi trường
• Đề tài: Xác lập cơ sở địa lý cho bảo vệ môi trường Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU ĐỊA LÝ CHO ĐỊNH HƯỚNG BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
• 1.1.1. Khái quát các công trình nghiên cứu theo hướng địa lý tổng hợp
• 1.2. Tổng quan cơ sở địa lý cho bảo vệ môi trường
• 1.2.1. Một số khái niệm cơ bản
• 1.2.1.1. Môi trường
• 1.2.1.2. Bảo vệ môi trường
• 1.2.1.3. Tài nguyên thiên nhiên
• 1.2.1.4. Sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên
• 1.2.1.5. Phát triển bền vững
• 1.2.1.6. Phân vùng địa lý tự nhiên
• 1.2.1.7. Phân vùng chức năng môi trường
• 1.2.2. Khái quát về cơ sở địa lý trong bảo vệ môi trường
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ KINH TẾ - XÃ HỘI KHU VỰC THÀNH PHỐ HẠ LONG
• 2.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN & TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
• 2.1.1. Vị trí địa lý và tài nguyên vị thế
• 2.1.2. Đặc điểm địa chất và tài nguyên khoáng sản
• 2.1.3. Đặc điểm địa hình và tài nguyên đất
• 2.1.4. Đặc điểm khí hậu, thủy văn – hải văn và tài nguyên nước
• 2.1.5. Đa dạng sinh học và tài nguyên rừng
• 2.1.6. Phân vùng địa lý tự nhiên khu vực thành phố Hạ Long
• 2.2. ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ - XÃ HỘI
• 2.2.1. Dân cư và nguồn lao động
• 2.2.2. Đặc điểm kinh tế. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật
• 2.2.3. Đặc điểm văn hóa - xã hội
• 2.2.4. Hiện trạng sử dụng đất
• 3. CHƯƠNG 3: HIỆN TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG KHU VỰC THÀNH PHỐ HẠ LONG
• 3.1. Hiện trạng môi trường, biến đổi khí hậu và tai biến thiên nhiên thành phố Hạ Long
• 3.1.1. Hiện trạng môi trường
• 3.1.2. Biến đổi khí hậu và tai biến thiên nhiên
• 3.2. Định hướng bảo vệ môi trường thành phố Hạ Long
• 3.2.1. Phân vùng chức năng môi trường cho định hướng bảo vệ môi trường
• 3.2.2. Định hướng không gian bảo vệ môi trường thành phố Hạ Long
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Địa Lý Cho Bảo Vệ Môi Trường Hạ Long

Nghiên cứu địa lý tổng hợp đánh giá toàn diện các yếu tố tự nhiên và kinh tế - xã hội trên một lãnh thổ. Từ cuối thế kỷ XIX, V.V. Docutraev đã đặt nền móng cho phương pháp này. Các nhà địa lý Xô Viết và các nước Đông Âu đã phát triển lý thuyết và ứng dụng trong thực tiễn. Gần đây, tác phẩm "Intergrated Environment Planning" của James K.Lain (2003) đề cập đến quy hoạch môi trường tổng hợp theo quan điểm địa lý học. Tại Việt Nam, phương pháp tiếp cận tổng hợp đã được áp dụng rộng rãi trong các công trình nghiên cứu của Vũ Tự Lập, Phạm Hoàng Hải, Nguyễn Cao Huần,... Năm 1997, Phạm Hoàng Hải và cộng sự đã đề cập đến những biến đổi của tự nhiên dưới tác động của con người và đưa ra các giải pháp sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. Các nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xem xét các yếu tố tự nhiên, kinh tế và xã hội một cách tổng thể để đưa ra các giải pháp bảo vệ môi trường hiệu quả. Cơ sở địa lý đóng vai trò then chốt trong việc định hướng các hoạt động bảo vệ môi trường.

1.1. Nghiên cứu địa lý tổng hợp và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu địa lý tổng hợp là phương pháp tiếp cận toàn diện, xem xét các yếu tố tự nhiên, kinh tế và xã hội trong mối tương quan chặt chẽ. Phương pháp này đã được áp dụng rộng rãi trên thế giới và tại Việt Nam, mang lại những đóng góp to lớn trong việc sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. Các công trình nghiên cứu của V.V. Docutraev, James K.Lain, Vũ Tự Lập, Phạm Hoàng Hải,... là những ví dụ điển hình cho thấy hiệu quả của phương pháp này. Ứng dụng thực tiễn của nghiên cứu địa lý tổng hợp giúp đưa ra các giải pháp bảo vệ môi trường phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương.

1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu về Hạ Long

Các công trình nghiên cứu về Hạ Long tập trung vào đánh giá các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và hiện trạng môi trường của khu vực. Các nghiên cứu này cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các giải pháp bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Đặc biệt, các nghiên cứu về Vịnh Hạ Long đã góp phần quan trọng vào việc bảo tồn di sản thiên nhiên thế giới. Các nghiên cứu cần tập trung vào đánh giá tác động của phát triển kinh tế đến môi trường.

II. Cơ Sở Lý Luận Về Bảo Vệ Môi Trường Thành Phố Hạ Long

Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và nhân tạo tác động đến sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật. Bảo vệ môi trường là hoạt động giữ gìn, phòng ngừa, hạn chế các tác động xấu đến môi trường, ứng phó sự cố môi trường, khắc phục ô nhiễm, suy thoái, cải thiện, phục hồi môi trường, khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên. Tài nguyên thiên nhiên là các giá trị vật chất có sẵn trong tự nhiên mà con người có thể sử dụng. Sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên là cách thức sử dụng vừa đáp ứng nhu cầu hiện tại vừa đảm bảo duy trì lâu dài cho các thế hệ tương lai. Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Phân vùng địa lý tự nhiên là phân chia lãnh thổ thành các địa tổng thể. Phân vùng chức năng môi trường là tổ chức không gian lãnh thổ cho mục đích khai thác, sử dụng, bảo vệ và bảo tồn.

2.1. Các khái niệm cơ bản về môi trường và bảo vệ

Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật. Bảo vệ môi trường là hoạt động giữ gìn, phòng ngừa, hạn chế các tác động xấu đến môi trường. Các hoạt động này bao gồm ứng phó sự cố môi trường, khắc phục ô nhiễm, suy thoái, cải thiện, phục hồi môi trường, khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên nhằm giữ môi trường trong lành. Luật Bảo vệ môi trường Việt Nam (2014) quy định rõ về các hoạt động này.

2.2. Sử dụng hợp lý tài nguyên và phát triển bền vững

Sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên là cách thức sử dụng vừa đáp ứng được nhu cầu cần sử dụng tài nguyên của xã hội hiện tại vừa đảm bảo duy trì lâu dài nguồn tài nguyên cho các thế hệ tương lai. Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng được nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu đó của các thế hệ tương lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, bảo đảm tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường. Thành phố Hạ Long cần hướng tới phát triển bền vững.

2.3. Phân vùng địa lý tự nhiên và chức năng môi trường

Phân vùng địa lý tự nhiên là sự phát hiện và phân chia lãnh thổ tự nhiên trên bề mặt Trái đất thành các địa tổng thể với quy mô lớn nhỏ khác nhau theo những mối quan hệ về không gian, cấu trúc thành phần và động lực phát triển một cách biện chứng, có quy luật. Phân vùng chức năng môi trường về bản chất là tổ chức không gian lãnh thổ dựa trên sự đồng nhất về phát sinh, cấu trúc hình thái và tính thống nhất nội tại của vùng cho mục đích khai thác, sử dụng, bảo vệ và bảo tồn sao cho phù hợp với sự phân hóa tự nhiên của các điều kiện tự nhiên, đặc điểm môi trường, sinh thái và hoàn cảnh kinh tế xã hội của vùng.

III. Đặc Điểm Tự Nhiên Ảnh Hưởng Bảo Vệ Môi Trường Hạ Long

Thành phố Hạ Long có vị trí địa lý chiến lược, giàu tài nguyên khoáng sản, tài nguyên du lịch, tài nguyên đất, tài nguyên rừng và đa dạng sinh học. Tuy nhiên, các hoạt động khai thác khoáng sản, giao thông vận tải, đánh bắt chế biến hải sản, nuôi trồng hải sản đang gây ảnh hưởng tới môi trường, gây ô nhiễm môi trường, suy thoái cảnh quan và tài nguyên thiên nhiên. Việc điều tra, nghiên cứu, đánh giá và dự báo ô nhiễm góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho phát triển bền vững khu vực thành phố Hạ Long.

3.1. Vị trí địa lý và tài nguyên vị thế của Hạ Long

Thành phố Hạ Long nằm ở vị trí địa lý chiến lược, là một trong những cực phát triển quan trọng của Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Thành phố có cảng nước sâu Cái Lân là cửa ngõ thông thương chiến lược của Vùng. Vị trí này tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế, thương mại và du lịch. Tuy nhiên, cũng đặt ra những thách thức về bảo vệ môi trường do hoạt động giao thông vận tải và phát triển đô thị.

3.2. Địa chất địa hình và tài nguyên khoáng sản

Thành phố Hạ Long có cấu trúc địa chất phức tạp, giàu tài nguyên khoáng sản, đặc biệt là than đá. Hoạt động khai thác than đá đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế của tỉnh Quảng Ninh. Tuy nhiên, cũng gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường, như ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước, suy thoái đất và sạt lở. Cần có các giải pháp quản lý và khai thác khoáng sản bền vững để giảm thiểu tác động đến môi trường.

3.3. Khí hậu thủy văn và tài nguyên nước

Thành phố Hạ Long có khí hậu nhiệt đới ẩm, chịu ảnh hưởng của gió mùa. Lượng mưa lớn tập trung vào mùa hè, gây ra nguy cơ ngập lụt. Tài nguyên nước mặt và nước ngầm đóng vai trò quan trọng trong sinh hoạt và sản xuất. Tuy nhiên, nguồn nước đang bị ô nhiễm do hoạt động công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt. Cần có các biện pháp quản lý tài nguyên nước hiệu quả để đảm bảo nguồn nước sạch cho phát triển bền vững.

IV. Kinh Tế Xã Hội Ảnh Hưởng Đến Môi Trường Thành Phố Hạ Long

Dân cư và nguồn lao động, đặc điểm kinh tế, cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật, đặc điểm văn hóa - xã hội, hiện trạng sử dụng đất có ảnh hưởng lớn đến môi trường của Thành phố Hạ Long. Các hoạt động kinh tế như du lịch, khai thác khoáng sản, nuôi trồng thủy sản tạo ra nhiều việc làm và thu nhập, nhưng cũng gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường. Cần có sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường để đảm bảo phát triển bền vững.

4.1. Dân cư nguồn lao động và áp lực môi trường

Sự gia tăng dân số và nguồn lao động tạo ra áp lực lớn lên môi trường của Thành phố Hạ Long. Nhu cầu về nhà ở, giao thông, năng lượng và các dịch vụ công cộng tăng lên, dẫn đến tăng lượng chất thải và ô nhiễm. Cần có các giải pháp quy hoạch đô thị hợp lý, phát triển giao thông công cộng và sử dụng năng lượng sạch để giảm thiểu áp lực lên môi trường.

4.2. Du lịch và tác động đến môi trường Vịnh Hạ Long

Du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn của Thành phố Hạ Long, thu hút hàng triệu du khách mỗi năm. Tuy nhiên, hoạt động du lịch cũng gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường, như ô nhiễm rác thải, ô nhiễm tiếng ồn, suy thoái cảnh quan và ảnh hưởng đến đa dạng sinh học. Cần có các giải pháp du lịch sinh thái, quản lý rác thải và bảo tồn cảnh quan để giảm thiểu tác động đến môi trường.

4.3. Khai thác khoáng sản và ô nhiễm môi trường

Hoạt động khai thác khoáng sản, đặc biệt là than đá, gây ra những tác động nghiêm trọng đến môi trường của Thành phố Hạ Long. Ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước, suy thoái đất và sạt lở là những vấn đề môi trường bức xúc. Cần có các giải pháp quản lý và khai thác khoáng sản bền vững, áp dụng công nghệ khai thác tiên tiến và phục hồi môi trường sau khai thác.

V. Giải Pháp Địa Lý Bảo Vệ Môi Trường Thành Phố Hạ Long

Để bảo vệ môi trường Thành phố Hạ Long, cần có các giải pháp đồng bộ và toàn diện, dựa trên cơ sở địa lý. Các giải pháp này bao gồm phân vùng chức năng môi trường, định hướng không gian bảo vệ môi trường, quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững, kiểm soát ô nhiễm môi trường và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường.

5.1. Phân vùng chức năng môi trường cho Hạ Long

Phân vùng chức năng môi trường là công cụ quan trọng để quản lý môi trường hiệu quả. Dựa trên các đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội và hiện trạng môi trường, có thể chia Thành phố Hạ Long thành các vùng chức năng khác nhau, như vùng bảo tồn, vùng phát triển du lịch, vùng phát triển công nghiệp và vùng dân cư. Mỗi vùng chức năng cần có các quy định và chính sách bảo vệ môi trường riêng.

5.2. Định hướng không gian bảo vệ môi trường Hạ Long

Định hướng không gian bảo vệ môi trường là xác định các khu vực cần được ưu tiên bảo vệ, như Vịnh Hạ Long, các khu rừng ngập mặn, các khu vực có đa dạng sinh học cao. Cần có các quy hoạch sử dụng đất hợp lý, hạn chế xây dựng trong các khu vực nhạy cảm về môi trường và tăng cường trồng cây xanh để cải thiện chất lượng môi trường.

5.3. Quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững

Quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững là khai thác và sử dụng tài nguyên một cách hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời bảo tồn và phục hồi tài nguyên. Cần có các chính sách khuyến khích sử dụng năng lượng sạch, tái chế chất thải và bảo tồn đa dạng sinh học. Thành phố Hạ Long cần hướng tới nền kinh tế xanh, sử dụng tài nguyên hiệu quả và giảm thiểu ô nhiễm.

VI. Ứng Dụng Địa Lý Bảo Vệ Môi Trường Bền Vững Hạ Long

Các giải pháp bảo vệ môi trường cần được ứng dụng vào thực tiễn, thông qua các dự án cụ thể và sự tham gia của cộng đồng. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp và người dân để đảm bảo hiệu quả của các giải pháp bảo vệ môi trường. Thành phố Hạ Long cần trở thành một hình mẫu về phát triển bền vững, hài hòa giữa kinh tế, xã hội và môi trường.

6.1. Dự án bảo vệ môi trường cụ thể tại Hạ Long

Cần triển khai các dự án bảo vệ môi trường cụ thể, như dự án xử lý nước thải, dự án quản lý rác thải, dự án phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản và dự án bảo tồn đa dạng sinh học. Các dự án này cần được thực hiện một cách khoa học, minh bạch và có sự tham gia của cộng đồng.

6.2. Nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường

Nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của các giải pháp bảo vệ môi trường. Cần có các chương trình giáo dục, truyền thông và vận động cộng đồng tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường. Mỗi người dân cần có ý thức trách nhiệm trong việc giữ gìn vệ sinh, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

6.3. Hợp tác quốc tế trong bảo vệ môi trường Hạ Long

Vịnh Hạ Long là di sản thiên nhiên thế giới, cần có sự hợp tác quốc tế để bảo vệ. Cần trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ công nghệ và thu hút nguồn vốn đầu tư từ các tổ chức quốc tế và các quốc gia phát triển để tăng cường năng lực bảo vệ môi trường cho Thành phố Hạ Long.

Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, là một trong những cực phát triển quan trọng của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ với tổng diện tích nghiên cứu khoảng 272 km². Đây là trung tâm văn hóa, kinh tế, chính trị của tỉnh, sở hữu nguồn tài nguyên phong phú như khoáng sản, du lịch, đất đai, rừng và đa dạng sinh học. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế đa ngành đã tạo ra những mâu thuẫn gay gắt giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, đặc biệt là các hoạt động khai thác khoáng sản, giao thông vận tải, đánh bắt và nuôi trồng thủy sản gây ô nhiễm và suy thoái tài nguyên thiên nhiên. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác lập cơ sở địa lý khoa học dựa trên phân vùng địa lý tự nhiên tổng hợp, nhằm định hướng sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường thành phố Hạ Long. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khu vực thành phố và vùng ven biển, không bao gồm vùng lõi Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2015. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho quy hoạch phát triển bền vững, góp phần nâng cao chất lượng môi trường và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên trong khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết phân vùng địa lý tự nhiên và lý thuyết phát triển bền vững. Phân vùng địa lý tự nhiên là phương pháp phân chia lãnh thổ thành các đơn vị đồng nhất về điều kiện tự nhiên như địa chất, địa hình, khí hậu, thủy văn và thổ nhưỡng, nhằm phục vụ cho việc sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. Lý thuyết phát triển bền vững nhấn mạnh sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường, đảm bảo nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Các khái niệm chính bao gồm: môi trường, bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, phát triển bền vững và phân vùng chức năng môi trường. Ngoài ra, nguyên tắc phân vùng địa lý tự nhiên được áp dụng gồm nguyên tắc khách quan, phát sinh, tổng hợp, đồng nhất tương đối và cùng chung lãnh thổ, nhằm đảm bảo tính khoa học và thực tiễn trong phân vùng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm số liệu thống kê tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, kinh tế - xã hội của thành phố Hạ Long từ năm 2010 đến 2014; các bản đồ chuyên đề như bản đồ địa chất, địa mạo, thổ nhưỡng, hiện trạng sử dụng đất; kết quả quan trắc môi trường của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh; và khảo sát thực địa do tác giả thực hiện từ tháng 11/2014 đến tháng 11/2015. Cỡ mẫu khảo sát thực địa được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu có chủ đích, tập trung vào các điểm đặc trưng về địa hình, môi trường và hoạt động kinh tế xã hội. Phương pháp phân tích tổng hợp được sử dụng để đánh giá các yếu tố tự nhiên và xã hội, kết hợp với phương pháp bản đồ và GIS (sử dụng phần mềm Mapinfo 10.5) để xây dựng bản đồ phân vùng địa lý tự nhiên và bản đồ định hướng bảo vệ môi trường. Phương pháp phân vùng địa lý tự nhiên được áp dụng dựa trên các yếu tố địa chất, địa hình, khí hậu, thủy văn kết hợp với quy hoạch phát triển kinh tế xã hội nhằm xác định các tiểu vùng chức năng môi trường phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân vùng địa lý tự nhiên thành phố Hạ Long: Khu vực được phân chia thành ba vùng chính gồm vùng đồi núi chiếm 70% diện tích, vùng ven biển và vùng hải đảo. Vùng đồi núi có độ cao trung bình 150-250 m, đỉnh cao nhất 504 m; vùng ven biển có độ cao trung bình 0,5-5 m; vùng hải đảo chủ yếu là đảo đá với diện tích đảo Tuần Châu trên 400 ha.

2. Hiện trạng tài nguyên thiên nhiên và môi trường: Thành phố có trữ lượng than đá khoảng 592 triệu tấn, trong đó có thể khai thác 8-10 triệu tấn mỗi năm, chủ yếu là than Antraxit và bán Antraxit. Diện tích rừng tự nhiên là 739,2 ha, rừng trồng 5.412 ha, với đa dạng sinh học phong phú gồm 507 loài thực vật bậc cao và nhiều loài động vật quý hiếm. Lượng mưa trung bình năm đạt 1.832 mm, độ ẩm trung bình 84%, nhiệt độ trung bình 23,7°C.

3. Ô nhiễm môi trường và tác động của hoạt động kinh tế: Các hoạt động khai thác than, giao thông vận tải, nuôi trồng thủy sản và phát triển đô thị đã gây ra ô nhiễm không khí, nước và đất. Ví dụ, hàm lượng bụi và tiếng ồn tại các khu vực khai thác than vượt mức quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam; chất lượng nước thải sinh hoạt và nước thải mỏ than có dấu hiệu ô nhiễm cao. Biến đổi khí hậu và các tai biến thiên nhiên như bão, lũ lụt, sạt lở đất cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và đời sống người dân.

4. Phân vùng chức năng môi trường và định hướng bảo vệ: Dựa trên phân vùng địa lý tự nhiên, thành phố được chia thành các tiểu vùng chức năng môi trường với mục tiêu sử dụng tài nguyên hợp lý và bảo vệ môi trường. Các vùng này bao gồm vùng bảo tồn thiên nhiên, vùng phát triển kinh tế có kiểm soát và vùng đô thị hóa. Bản đồ định hướng bảo vệ môi trường được xây dựng làm cơ sở cho quy hoạch phát triển bền vững.

Thảo luận kết quả

Kết quả phân vùng địa lý tự nhiên phù hợp với các nghiên cứu trước đây về đặc điểm địa hình và tài nguyên của thành phố Hạ Long, đồng thời bổ sung thông tin chi tiết về phân vùng chức năng môi trường. Việc xác định rõ các tiểu vùng giúp quản lý tài nguyên và môi trường hiệu quả hơn, giảm thiểu xung đột giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. So sánh với các nghiên cứu về quy hoạch bảo vệ môi trường tại các đô thị ven biển khác cho thấy, việc áp dụng phương pháp phân vùng tổng hợp và GIS là xu hướng hiện đại, giúp nâng cao tính chính xác và khả năng ứng dụng thực tiễn. Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ diện tích các vùng phân vùng, bảng số liệu về chất lượng môi trường không khí, nước và đất theo từng khu vực, giúp minh họa rõ ràng các vấn đề môi trường và hiệu quả của các giải pháp đề xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và thực hiện quy hoạch phân vùng chức năng môi trường: Cần hoàn thiện bản đồ phân vùng chức năng môi trường và đưa vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của thành phố trong vòng 3 năm tới, do UBND thành phố phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh chủ trì.

2. Tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường tại các khu vực khai thác than và công nghiệp: Áp dụng các công nghệ xử lý khí thải, nước thải hiện đại nhằm giảm hàm lượng bụi, kim loại nặng trong không khí và nước, mục tiêu giảm ô nhiễm ít nhất 30% trong 5 năm, do các doanh nghiệp khai thác than và cơ quan quản lý môi trường thực hiện.

3. Phát triển hệ thống giám sát môi trường liên tục bằng công nghệ GIS và cảm biến hiện đại: Thiết lập trung tâm quan trắc môi trường hiện đại để theo dõi chất lượng không khí, nước và đất, cập nhật dữ liệu hàng ngày, nhằm kịp thời phát hiện và xử lý các sự cố môi trường, do Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh triển khai trong 2 năm.

4. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên bền vững: Tổ chức các chương trình giáo dục, hội thảo và chiến dịch truyền thông trong vòng 1 năm, tập trung vào các nhóm dân cư ven biển, ngư dân và doanh nghiệp, do UBND thành phố phối hợp với các tổ chức xã hội thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách môi trường: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và bản đồ phân vùng chức năng môi trường giúp xây dựng các chính sách phát triển bền vững, quản lý tài nguyên hiệu quả.

2. Các nhà quy hoạch đô thị và phát triển kinh tế: Thông tin chi tiết về phân vùng địa lý tự nhiên và định hướng bảo vệ môi trường hỗ trợ trong việc lập quy hoạch sử dụng đất, phát triển các ngành kinh tế phù hợp với điều kiện tự nhiên.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý tài nguyên môi trường: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp phân vùng địa lý tự nhiên, ứng dụng GIS và phân tích tổng hợp trong nghiên cứu môi trường đô thị ven biển.

4. Doanh nghiệp khai thác khoáng sản và phát triển du lịch: Hiểu rõ các tác động môi trường và các giải pháp bảo vệ môi trường giúp doanh nghiệp thực hiện các hoạt động khai thác, kinh doanh bền vững, giảm thiểu rủi ro pháp lý và nâng cao uy tín.

Câu hỏi thường gặp

1. Phân vùng địa lý tự nhiên là gì và tại sao quan trọng trong bảo vệ môi trường?
   Phân vùng địa lý tự nhiên là việc chia lãnh thổ thành các đơn vị đồng nhất về điều kiện tự nhiên như địa chất, khí hậu, địa hình. Việc này giúp xác định các vùng có đặc điểm môi trường riêng biệt, từ đó đề xuất các giải pháp sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững.

2. Luận văn sử dụng những phương pháp nào để thu thập và phân tích dữ liệu?
   Luận văn sử dụng phương pháp thu thập tài liệu từ các cơ quan chuyên ngành, khảo sát thực địa có chọn lọc, phân tích tổng hợp các yếu tố tự nhiên và xã hội, kết hợp với công nghệ GIS để xây dựng bản đồ phân vùng và định hướng bảo vệ môi trường.

3. Tác động chính của hoạt động khai thác than đến môi trường thành phố Hạ Long là gì?
   Khai thác than gây ô nhiễm không khí do bụi than, ô nhiễm nước thải chứa kim loại nặng và các chất độc hại, làm suy thoái đất và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Các số liệu quan trắc cho thấy hàm lượng bụi và kim loại vượt mức quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam tại nhiều khu vực khai thác.

4. Làm thế nào để sử dụng kết quả phân vùng chức năng môi trường trong quy hoạch đô thị?
   Kết quả phân vùng chức năng môi trường giúp xác định các khu vực cần bảo tồn, khu vực phát triển kinh tế có kiểm soát và khu vực đô thị hóa. Từ đó, quy hoạch sử dụng đất có thể phân bổ hợp lý các hoạt động, giảm thiểu xung đột và bảo vệ môi trường hiệu quả.

5. Các giải pháp nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường được đề xuất như thế nào?
   Luận văn đề xuất tổ chức các chương trình giáo dục, hội thảo, chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho người dân, đặc biệt là ngư dân và doanh nghiệp, giúp họ hiểu rõ giá trị tài nguyên và tác động của các hoạt động kinh tế đến môi trường.

Kết luận

• Đã xác lập được cơ sở địa lý khoa học cho bảo vệ môi trường thành phố Hạ Long dựa trên phân vùng địa lý tự nhiên tổng hợp.
• Phân vùng thành phố thành ba khu vực chính: đồi núi, ven biển và hải đảo, với đặc điểm tự nhiên và tài nguyên riêng biệt.
• Đánh giá hiện trạng tài nguyên thiên nhiên và môi trường cho thấy sự ảnh hưởng rõ rệt của các hoạt động kinh tế đến chất lượng môi trường.
• Đề xuất bản đồ phân vùng chức năng môi trường và các giải pháp bảo vệ môi trường phù hợp với từng tiểu vùng.
• Khuyến nghị triển khai quy hoạch phân vùng chức năng môi trường, kiểm soát ô nhiễm, giám sát môi trường và nâng cao nhận thức cộng đồng trong vòng 1-5 năm tới.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất và cập nhật dữ liệu quan trắc môi trường thường xuyên để đảm bảo phát triển bền vững. Các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và doanh nghiệp được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn nhằm bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế hiệu quả.