Đánh Giá Và Đề Xuất Cơ Chế Quản Lý Nhà Nước Về Quy Hoạch Sử Dụng Đất Đai Cho Phát Triển Bền Vững

• Tác giả: Nguyễn Minh Thông
• Người hướng dẫn: PGS. Phan Trung Hiền
• Trường học: Trường Đại Học Cần Thơ
• Chuyên ngành: Quản Lý Đất Đai
• Đề tài: Cơ Chế Quản Lý Nhà Nước Về Quy Hoạch Sử Dụng Đất Đai Cho Phát Triển Bền Vững
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.1.1. Mục tiêu chung
• 1.1.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.2. Nội dung nghiên cứu
• 1.3. Phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Ý nghĩa của luận án
• 1.4.1. Ý nghĩa khoa học
• 1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 1.4.3. Những điểm mới của luận án
• 1.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI
• 2.1. Một số khái niệm có liên quan
• 2.2. Quy hoạch sử dụng đất đai
• 2.3. Phát triển bền vững và quy hoạch sử dụng đất đai hướng đến phát triển bền vững
• 2.4. Quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất đai
• 2.4.1. Cơ chế quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất đai
• 2.4.1.1. Cơ quan quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất
• 2.4.1.2. Chính sách, pháp luật về quy hoạch sử dụng đất
• 2.4.1.3. Phương pháp, quy trình kỹ thuật quy hoạch sử dụng đất
• 2.4.1.4. Cơ chế quản lý nhà nước về Quy hoạch sử dụng đất ở một số nước phát triển trên thế giới
• 2.5. Tổng quan về thành phố Cần Thơ
• 2.5.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, tài nguyên và môi trường
• 2.5.2. Tình hình phát triển kinh tế xã hội thành phố Cần Thơ
• 2.5.3. Dân số, lao động, việc làm và nhà ở
• 2.5.4. Thực trạng phát triển kết cấu hạ tầng
• 2.5.5. Hướng phát triển thành phố Cần Thơ đến năm 2030
• 2.6. Các nghiên cứu có liên quan và đề xuất mô hình nghiên cứu
• 2.6.1. Các nghiên cứu việc xác định yếu tố ảnh hưởng đến quy hoạch sử dụng đất
• 2.6.2. Đề xuất mô hình nghiên cứu
• 2.7. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phương pháp thu thập số liệu
• 3.1.1. Số liệu thứ cấp
• 3.1.2. Số liệu sơ cấp
• 3.2. Phương pháp phân tích số liệu
• 3.2.1. Kiểm định Cronbach’s Alpha
• 3.2.2. Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis - EFA)
• 3.2.3. Phân tích hồi quy đa biến
• 3.2.4. Phân tích SWOT
• 3.3. Các bước thực hiện đề tài và mô hình nghiên cứu luận án
• 3.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thực trạng quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất đai
• 4.1.1. Kết quả thực hiện quy hoạch sử dụng đất 2011 - 2020
• 4.1.2. Đánh giá thuận lợi khó khăn trong việc thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2020
• 4.2. Xác định các yếu tố ảnh hưởng quy hoạch sử dụng đất đai
• 4.2.1. Thống kê mô tả mẫu khảo sát
• 4.2.2. Kiểm định độ tin cậy thang đo biến độc lập và biến phụ thuộc
• 4.2.3. Phân tích yếu tố khám phá
• 4.2.4. Phân tích các thành phần trong nhân tố
• 4.2.5. Phân tích hồi quy
• 4.2.6. So sánh tương quan góc nhìn giữa người dân, nhà doanh nghiệp, nhà quản lý về các yếu tố ảnh hưởng đến quy hoạch sử dụng đất
• 4.3. Mối quan hệ giữa quy hoạch sử dụng đất đai và các loại hình quy hoạch khác
• 4.3.1. Những điểm chung của các loại hình quy hoạch
• 4.3.2. Những điểm khác biệt giữa các loại hình quy hoạch
• 4.3.3. Một số vấn đề bất cập trong công tác quản lý nhà nước về quy hoạch
• 4.4. Đề xuất giải pháp về cơ chế trong quy hoạch sử dụng đất theo hướng phát triển bền vững
• 4.4.1. Nhóm giải pháp chung
• 4.4.2. Nhóm giải pháp riêng cho thành phố Cần Thơ
• 4.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Quản Lý Nhà Nước Về Quy Hoạch Đất Đai

Quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất đai đóng vai trò then chốt trong việc định hướng phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và đảm bảo an ninh quốc phòng. Theo Karl Marx, đất đai là tài sản vĩnh viễn của loài người, là điều kiện tiên quyết cho sự tồn tại và sản xuất. Quy hoạch sử dụng đất là quá trình phân bổ và khoanh vùng đất đai cho các mục tiêu phát triển, dựa trên tiềm năng và nhu cầu sử dụng đất của các ngành, lĩnh vực. Việc quản lý hiệu quả quy hoạch đất đai góp phần vào phát triển bền vững, đảm bảo sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất đai cho các thế hệ hiện tại và tương lai. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều bất cập trong công tác này, đòi hỏi sự đổi mới và nâng cao chất lượng quản lý.

1.1. Khái Niệm Cơ Bản Về Quy Hoạch Sử Dụng Đất Đai

Quy hoạch sử dụng đất đai là việc phân bổ và khoanh vùng đất đai theo không gian sử dụng cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu trên cơ sở tiềm năng đất đai và nhu cầu sử dụng đất đai của các ngành, lĩnh vực đối với từng vùng kinh tế - xã hội và đơn vị hành chính trong một khoảng thời gian xác định (Khoản 2, Điều 3, Luật Đất đai 2013). Đây là công cụ quan trọng để nhà nước điều tiết thị trường đất đai, đảm bảo sử dụng đất đai hiệu quả và bền vững.

1.2. Vai Trò Của Quy Hoạch Đất Đai Trong Phát Triển Bền Vững

Phát triển bền vững là mục tiêu toàn cầu, đòi hỏi sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và đảm bảo công bằng xã hội. Quy hoạch sử dụng đất đai đóng vai trò quan trọng trong việc hiện thực hóa mục tiêu này. Việc quy hoạch hợp lý giúp sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời tạo điều kiện cho phát triển kinh tế và cải thiện đời sống người dân. Quy hoạch đất đai cần xem xét đến các yếu tố như biến đổi khí hậu, bảo tồn đa dạng sinh học và đảm bảo an ninh lương thực.

II. Thách Thức Trong Quản Lý Quy Hoạch Sử Dụng Đất Hiện Nay

Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định, công tác quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất đai vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức. Một số địa phương chậm trễ trong việc phê duyệt kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, ảnh hưởng đến việc giao đất, cho thuê đất và chuyển mục đích sử dụng đất. Chất lượng quy hoạch còn thấp, thiếu đồng bộ và tính khả thi, dẫn đến việc phải điều chỉnh, bổ sung nhiều lần. Công tác quản lý, kiểm tra, giám sát chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng vi phạm quy hoạch diễn ra phổ biến. Việc lấy ý kiến người dân về quy hoạch chưa thực sự được chú trọng.

2.1. Bất Cập Trong Lập Thẩm Định Và Phê Duyệt Quy Hoạch

Công tác lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch chưa phù hợp về thời gian, nội dung với quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội. Chất lượng của nhiều quy hoạch còn thấp, thiếu đồng bộ trong sử dụng đất thể hiện ở việc các quy hoạch phải điều chỉnh, bổ sung nhiều lần; thiếu tính khả thi, không đảm bảo nguồn lực đất đai để thực hiện (Lê Thị Phúc, 2008).

2.2. Thiếu Đồng Bộ Trong Quản Lý Và Giám Sát Thực Hiện Quy Hoạch

Việc không đồng nhất các chỉ tiêu thống kê các loại đất dẫn đến việc đánh giá các chỉ tiêu thực hiện quy hoạch không đầy đủ, chính xác. Lực lượng cán bộ chuyên trách cho công tác này còn nhiều hạn chế về năng lực. Công tác quản lý, kiểm tra, giám sát chưa chặt chẽ, thường xuyên dẫn tới tình trạng vi phạm quy hoạch diễn ra phổ biến nhưng chưa được phát hiện và xử lý kịp thời và gây thiệt hại không nhỏ về kinh tế.

2.3. Hạn Chế Trong Sự Tham Gia Của Cộng Đồng Vào Quy Hoạch Đất Đai

Công tác lấy ý kiến của nhân dân về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai chưa thực sự được chú trọng (Ngô Thạch Thảo Ly và ctv, 2019). Điều này dẫn đến việc quy hoạch không phản ánh đầy đủ nhu cầu và nguyện vọng của người dân, gây ra những mâu thuẫn và khiếu kiện liên quan đến đất đai.

III. Giải Pháp Hoàn Thiện Cơ Chế Quản Lý Nhà Nước Về Đất Đai

Để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất đai và hướng tới phát triển bền vững, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này bao gồm hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng và tăng cường kiểm tra, giám sát. Việc thực hiện hiệu quả các giải pháp này sẽ góp phần quan trọng vào việc sử dụng hợp lý và bền vững nguồn tài nguyên đất đai.

3.1. Hoàn Thiện Hệ Thống Pháp Luật Về Quy Hoạch Sử Dụng Đất

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về đất đai để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và phù hợp với thực tiễn. Đặc biệt, cần hoàn thiện các quy định về quy hoạch sử dụng đất, bao gồm quy trình lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch, cũng như các quy định về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan. Cần có cơ chế để giải quyết các tranh chấp liên quan đến quy hoạch đất đai một cách công bằng và minh bạch.

3.2. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Quản Lý Đất Đai Các Cấp

Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý đất đai các cấp. Đặc biệt, cần chú trọng đào tạo về quy hoạch sử dụng đất, quản lý tài nguyên đất, đánh giá tác động môi trường và giải quyết tranh chấp đất đai. Cần có chính sách thu hút và giữ chân cán bộ giỏi, có tâm huyết với công việc.

3.3. Tăng Cường Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Trong Quản Lý Đất Đai

Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai, bao gồm xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai thống nhất, số hóa bản đồ quy hoạch, ứng dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS) và các phần mềm quản lý đất đai hiện đại. Việc ứng dụng công nghệ thông tin sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và tăng cường tính minh bạch.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Đánh Giá Quy Hoạch Sử Dụng Đất Cần Thơ

Nghiên cứu tại thành phố Cần Thơ cho thấy việc thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2020 chưa đạt được kế hoạch đề ra. Có 05 nhóm yếu tố chính (kinh tế, xã hội, môi trường, chính sách pháp luật và con người) và 17 yếu tố phụ tác động đến quy hoạch sử dụng đất. Nghiên cứu đề xuất 05 nhóm giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất đai cho phát triển bền vững. Trong thời gian tới, để quy hoạch sử dụng đất được thực hiện tốt hơn, nhà nước cần tham khảo ý kiến của nhiều đối tượng (người dân, nhà doanh nghiệp, cán bộ chuyên môn, nhà quản lý) nhằm tìm tiếng nói chung trong chia sẻ lợi ích từ quy hoạch sử dụng đất mang lại.

4.1. Phân Tích Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Quy Hoạch Đất Đai Cần Thơ

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có 05 nhóm yếu tố chính (kinh tế, xã hội, môi trường, chính sách pháp luật và con người) và 17 yếu tố phụ tác động đến quy hoạch sử dụng đất. Các yếu tố này bao gồm tăng trưởng kinh tế, biến động dân số, ô nhiễm môi trường, chính sách đất đai và năng lực quản lý của cán bộ. Việc hiểu rõ các yếu tố này là cơ sở để đưa ra các giải pháp quy hoạch phù hợp.

4.2. Đề Xuất Giải Pháp Cụ Thể Cho Thành Phố Cần Thơ

Nghiên cứu đề xuất 05 nhóm giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất đai cho phát triển bền vững tại thành phố Cần Thơ. Các giải pháp này bao gồm tăng cường sự tham gia của cộng đồng, nâng cao chất lượng quy hoạch, tăng cường kiểm tra, giám sát và giải quyết tranh chấp đất đai.

V. Kết Luận Tầm Quan Trọng Của Quản Lý Đất Đai Bền Vững

Quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất đai đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo phát triển bền vững. Việc hoàn thiện cơ chế quản lý, nâng cao chất lượng quy hoạch và tăng cường sự tham gia của cộng đồng là những yếu tố quan trọng để sử dụng hiệu quả và bền vững nguồn tài nguyên đất đai. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và gia tăng dân số, việc quản lý đất đai một cách khoa học và hợp lý càng trở nên cấp thiết.

5.1. Hướng Đến Quy Hoạch Đất Đai Thích Ứng Biến Đổi Khí Hậu

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, quy hoạch sử dụng đất đai cần xem xét đến các yếu tố như ngập lụt, xâm nhập mặn và sạt lở bờ sông. Cần có các giải pháp quy hoạch để bảo vệ các khu vực dễ bị tổn thương và đảm bảo an toàn cho người dân.

5.2. Đảm Bảo An Ninh Lương Thực Thông Qua Quy Hoạch Đất Nông Nghiệp

Quy hoạch sử dụng đất đai cần ưu tiên bảo vệ đất nông nghiệp, đặc biệt là đất trồng lúa, để đảm bảo an ninh lương thực. Cần có các chính sách hỗ trợ nông dân và khuyến khích sản xuất nông nghiệp bền vững.