Tổng quan nghiên cứu

Kinh tế tập thể, đặc biệt là hợp tác xã (HTX) nông nghiệp, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập và xây dựng nông thôn mới. Tỉnh Cao Bằng, với trên 76% dân số sống ở nông thôn và điều kiện địa hình phức tạp, có nhiều tiềm năng phát triển HTX nông nghiệp nhằm nâng cao đời sống người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Giai đoạn 2018-2020, toàn tỉnh có 357 HTX, trong đó 248 HTX đang hoạt động, thu hút hơn 3.200 thành viên với thu nhập trung bình của xã viên đạt 4,9 triệu đồng/người/tháng. Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách phát triển HTX nông nghiệp còn nhiều hạn chế như thiếu vốn, năng lực quản lý yếu, cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng thực hiện chính sách phát triển HTX nông nghiệp tại tỉnh Cao Bằng, chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách trong giai đoạn tiếp theo. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020, phạm vi địa lý là toàn tỉnh Cao Bằng, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan trong việc hoàn thiện chính sách phát triển HTX nông nghiệp. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể, nâng cao năng lực cạnh tranh của HTX, góp phần phát triển bền vững nông nghiệp và nông thôn tỉnh Cao Bằng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết về chính sách công và kinh tế tập thể để phân tích thực hiện chính sách phát triển HTX nông nghiệp. Theo Thomas Dye, chính sách công là những gì nhà nước lựa chọn làm hoặc không làm nhằm giải quyết các vấn đề chung. Lý thuyết chu trình chính sách công nhấn mạnh giai đoạn thực hiện chính sách là bước quyết định để biến chính sách thành hiện thực. Về kinh tế tập thể, HTX được định nghĩa là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, hoạt động dựa trên nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng và dân chủ nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên.

Các khái niệm chính bao gồm: hợp tác xã nông nghiệp, chính sách phát triển HTX nông nghiệp, thực hiện chính sách công, chu trình chính sách công, và các nguyên tắc hoạt động của HTX như tự chủ, bình đẳng, hợp tác tương trợ. Mô hình nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách như nhận thức xã hội, năng lực cán bộ, sự phối hợp giữa các cơ quan, điều kiện kinh tế - xã hội và địa lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp phân tích tài liệu, điều tra khảo sát và phỏng vấn chuyên gia. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ các báo cáo của UBND tỉnh Cao Bằng, Liên minh HTX tỉnh, các văn bản pháp luật, nghị quyết, và các báo cáo tổng kết giai đoạn 2018-2020. Phương pháp thu thập thông tin gồm khảo sát bảng hỏi với cán bộ quản lý HTX, thành viên HTX và các chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế tập thể.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng 100 cán bộ và thành viên HTX được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các vùng miền trong tỉnh. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính để đánh giá thực trạng, ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2020, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và hoạt động HTX: Tính đến năm 2020, tỉnh Cao Bằng có 357 HTX, giảm 2,8% so với năm 2018, trong đó 69,5% HTX đang hoạt động hiệu quả. Tổng số thành viên HTX là 3.213 người, với thu nhập trung bình của xã viên đạt 4,9 triệu đồng/người/tháng, tăng 20% so với năm 2018.

  2. Chính sách đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực: Giai đoạn 2018-2019, tỉnh tổ chức 3 lớp tập huấn cho 67 học viên với kinh phí 276 triệu đồng, số lượt người được đào tạo tăng trung bình 20% mỗi năm. Tuy nhiên, tỷ lệ cán bộ, thành viên HTX được đào tạo chỉ chiếm 5,9% tổng số, còn thấp so với nhu cầu thực tế.

  3. Chính sách xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường: Các HTX được hỗ trợ tham gia hội chợ, triển lãm và giới thiệu sản phẩm tại các siêu thị lớn như Hà Nội. Năm 2019, nhiều sản phẩm đặc trưng như miến dong, chanh dây, lạp sườn được quảng bá rộng rãi, góp phần tăng doanh thu và mở rộng thị trường tiêu thụ.

  4. Chính sách hỗ trợ vốn và ứng dụng khoa học công nghệ: Giai đoạn 2018-2020, 14 HTX nông nghiệp được vay vốn với tổng số tiền khoảng 3 tỷ đồng, sử dụng hiệu quả nguồn vốn để mở rộng sản xuất. Một số HTX được hỗ trợ mua máy móc hiện đại như máy cấp đông, máy bóc gỗ với kinh phí từ 89 đến 450 triệu đồng, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chính sách phát triển HTX nông nghiệp tại Cao Bằng đã đạt được những thành tựu nhất định, đặc biệt trong việc tăng số lượng HTX hoạt động và nâng cao thu nhập cho xã viên. Việc tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý HTX đã góp phần cải thiện năng lực quản lý, tuy nhiên tỷ lệ được đào tạo còn thấp do hạn chế về kinh phí và cơ sở đào tạo chuyên sâu. Chính sách xúc tiến thương mại đã giúp các HTX tiếp cận thị trường mới, tăng khả năng cạnh tranh sản phẩm.

So với các tỉnh bạn như Đắk Nông và Hà Giang, Cao Bằng còn gặp nhiều khó khăn về vốn, cơ sở hạ tầng và năng lực quản lý. Nguyên nhân chủ yếu là do địa hình phức tạp, điều kiện kinh tế xã hội còn hạn chế, cùng với việc phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước chưa chặt chẽ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng HTX, biểu đồ thu nhập xã viên theo năm và bảng so sánh các chính sách hỗ trợ vốn, đào tạo giữa các tỉnh để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực: Cần mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng các khóa đào tạo cho cán bộ quản lý và thành viên HTX, tập trung vào kỹ năng quản lý, marketing, xây dựng phương án sản xuất kinh doanh. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ được đào tạo lên ít nhất 20% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện là Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Liên minh HTX tỉnh.

  2. Mở rộng nguồn vốn hỗ trợ và cải thiện tiếp cận vốn vay: Đề xuất tăng ngân sách hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho HTX, đồng thời phối hợp với các tổ chức tín dụng xây dựng cơ chế cho vay phù hợp, giảm thủ tục hành chính. Mục tiêu nâng tổng vốn vay hỗ trợ lên 5 tỷ đồng trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là UBND tỉnh, Ngân hàng Chính sách xã hội và Liên minh HTX.

  3. Phát triển cơ sở hạ tầng và ứng dụng công nghệ mới: Đầu tư xây dựng trụ sở, kho bãi, nhà xưởng chế biến và hệ thống thủy lợi phục vụ sản xuất HTX. Khuyến khích ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất và chế biến để nâng cao chất lượng sản phẩm. Mục tiêu hoàn thành ít nhất 10 dự án cơ sở hạ tầng trong 3 năm. Chủ thể thực hiện là Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

  4. Tăng cường xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường tiêu thụ: Tổ chức các hội chợ, triển lãm, kết nối cung cầu trong và ngoài tỉnh, hỗ trợ xây dựng thương hiệu, truy xuất nguồn gốc sản phẩm cho HTX. Mục tiêu tăng 30% số HTX tham gia các sự kiện xúc tiến thương mại trong 2 năm. Chủ thể thực hiện là Liên minh HTX tỉnh phối hợp với Sở Công thương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế tập thể và HTX: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ phát triển HTX nông nghiệp.

  2. Lãnh đạo và quản lý các hợp tác xã nông nghiệp: Giúp hiểu rõ các chính sách hiện hành, nhận diện khó khăn, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển phù hợp, nâng cao năng lực quản lý và sản xuất kinh doanh.

  3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành chính sách công, kinh tế nông nghiệp: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp phát triển HTX nông nghiệp tại vùng miền núi, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học và đào tạo.

  4. Các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp liên kết với HTX: Hiểu rõ bối cảnh, chính sách hỗ trợ và nhu cầu của HTX để xây dựng các chương trình hợp tác, đầu tư hiệu quả, thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị sản phẩm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách phát triển HTX nông nghiệp tại Cao Bằng có những nội dung chính nào?
    Chính sách bao gồm hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, xúc tiến thương mại, ứng dụng khoa học công nghệ, hỗ trợ vốn vay, đầu tư cơ sở hạ tầng và thành lập mới HTX. Ví dụ, tỉnh đã tổ chức các lớp tập huấn nâng cao năng lực quản lý và hỗ trợ vay vốn ưu đãi cho HTX.

  2. Những khó khăn chính trong thực hiện chính sách phát triển HTX tại Cao Bằng là gì?
    Khó khăn gồm thiếu vốn đầu tư, năng lực quản lý yếu, cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng, thị trường tiêu thụ hạn chế và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả. Điều này làm giảm hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững của HTX.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của cán bộ HTX?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý, marketing, xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh, kết hợp lý thuyết với thực tiễn. Ví dụ, các lớp tập huấn tại Cao Bằng đã giúp cán bộ cải thiện kỹ năng quản lý và điều hành HTX.

  4. Chính sách hỗ trợ vốn vay cho HTX được thực hiện ra sao?
    Tỉnh đã hỗ trợ vay vốn ưu đãi thông qua Quỹ hỗ trợ phát triển HTX và các ngân hàng chính sách, với tổng số vốn khoảng 3 tỷ đồng giai đoạn 2018-2020, giúp HTX mở rộng sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  5. Vai trò của xúc tiến thương mại trong phát triển HTX nông nghiệp là gì?
    Xúc tiến thương mại giúp HTX mở rộng thị trường tiêu thụ, xây dựng thương hiệu và tăng giá trị sản phẩm. Tại Cao Bằng, các HTX đã được hỗ trợ tham gia hội chợ, triển lãm và giới thiệu sản phẩm tại các siêu thị lớn, góp phần tăng doanh thu và phát triển bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng thực hiện chính sách phát triển HTX nông nghiệp tại tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2018-2020, chỉ ra những thành tựu và hạn chế rõ ràng.
  • Các chính sách đào tạo, hỗ trợ vốn, xúc tiến thương mại và ứng dụng công nghệ đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX, tuy nhiên còn nhiều khó khăn về nguồn lực và năng lực quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường đào tạo, mở rộng vốn vay, phát triển cơ sở hạ tầng và xúc tiến thương mại để thúc đẩy phát triển HTX bền vững.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan trong việc hoàn thiện chính sách phát triển HTX nông nghiệp.
  • Khuyến nghị tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách phù hợp với điều kiện thực tế địa phương trong các giai đoạn tiếp theo để đạt hiệu quả cao nhất.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan và tổ chức liên quan nhằm phát huy tối đa tiềm năng của HTX nông nghiệp tại Cao Bằng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.