Chiến lược phát triển ngành điều Việt Nam đến năm 2020

Cây điều, tên khoa học Anacardium Occidentale L, thuộc họ Xoài. Phát triển mạnh ở vùng khí hậu nóng ẩm. Rễ cọc giúp cây chịu hạn tốt. Lá đơn, phiến lá dày. Hoa nhỏ màu trắng vàng, nở trung bình 32 ngày. Mỗi cụm hoa có 65-240 hoa (hoa đực và hoa lưỡng tính). Thụ phấn chéo nhờ côn trùng và gió. Sau thụ phấn, hạt điều phát triển nhanh, cuống phình thành trái (trái giả). Trái chín sau 60 ngày, màu đỏ hoặc vàng. Hột điều (trái thật) hình thận, mọc lộ ra ngoài trái giả.

Hột điều có ba phần: vỏ thường (dày 0,4 cm, chiếm 70% trọng lượng), vỏ lụa (bao quanh nhân, chiếm 5% trọng lượng), và nhân điều. Nhân điều có giá trị dinh dưỡng cao, dùng để rang, làm gia vị, nhân bánh kẹo, ép dầu. Trái điều chứa vitamin B1, B2, C, có thể ăn sống, nấu canh chua, chế biến tinh dầu chuối, nước giải khát, rượu dấm, mứt. Dầu vỏ hột điều dùng làm vecni, sơn chống thấm, chất bôi trơn. Lá điều, vỏ cây, rễ cây, gỗ cây đều có công dụng khác nhau. Cây điều có nguồn gốc từ vùng đảo Ang-ti và Brazil. Thế kỷ XVI, người Bồ Đào Nha giới thiệu trồng ở Mozambique và Ấn Độ để chống xói mòn. Đến thế kỷ XIX, cây điều được trồng rộng rãi ở các nước châu Phi, châu Á, châu Mỹ Latinh.

Từ năm 1960 đến năm 1977, các nước châu Phi dẫn đầu sản xuất. Mozambich và Tanzania là những nhà dẫn đầu. Từ năm 1977, năng lực sản xuất chuyển sang châu Á. Hiện nay, hạt điều được sản xuất ở trên 32 nước. Ấn Độ, Việt Nam, và Brazil là ba nhà sản xuất lớn nhất, đáp ứng 90% tiêu dùng thế giới. Các nước châu Phi sản xuất rất ít, hầu hết (trên 90%) sản lượng hạt điều thô được xuất khẩu sang Ấn Độ và Việt Nam.

Ấn Độ có ngành sản xuất điều tăng nhanh trong bốn thập kỷ qua, với hơn 700 nhà máy. Ấn Độ đi đầu trong nghiên cứu cây điều, đồng thời là nước nhập khẩu hạt điều quan trọng nhất. Các nhà máy sản xuất ở Ấn Độ đa phần có quy mô nhỏ. Ấn Độ xuất khẩu khoảng 100-125 ngàn tấn nhân hàng năm, chủ yếu sang Mỹ, Hà Lan. Việt Nam đứng thứ hai kể từ năm 1996, và đã vượt Ấn Độ về số lượng nhân điều xuất khẩu năm 2006. Hạt điều Việt Nam được đánh giá thơm ngon nhất thế giới. Thị trường chính là Mỹ, Trung Quốc, Hà Lan.

Brazil là nước sản xuất và xuất khẩu điều đứng thứ ba trên thế giới. Brazil đã sử dụng máy móc cho hầu hết các khâu trong quy trình sản xuất. Thị trường xuất khẩu chính của Brazil là Mỹ và các nước Trung Đông. Với sự phát triển của ngành chế biến thực phẩm và nhu cầu dinh dưỡng tăng cao, mức độ tiêu thụ nhân điều trên thế giới ngày càng tăng. Các nước tiêu thụ điều nhân chủ yếu là các nước công nghiệp phát triển. Thị trường tiêu thụ lớn nhất là Mỹ, sau đó là Tây Âu, Ấn Độ, Trung Quốc, Úc, Nhật Bản, Hồng Kông, Đài Loan.

Sự tăng nhập khẩu nhân điều trong những năm qua diễn ra trên tất cả các nước tiêu dùng, đặc biệt với mức tăng trên 30% ở Tây Âu, 150% ở Úc/New Zealand. Tiêu dùng hạt điều cũng đang tăng mạnh ở các quốc gia châu Á khi mà nhân điều ở đây đang ngày càng phổ biến trong nấu ăn. Các chuyên gia dự đoán rằng nhu cầu nhân điều tăng từ 5%-8% trong những năm tới. Cần chú trọng phát triển thị trường nội địa.

Định hướng phát triển ngành điều Việt Nam đến năm 2020 cần tập trung vào tăng năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng. Cần quy hoạch vùng nguyên liệu ổn định, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất và chế biến, phát triển thị trường tiêu thụ đa dạng và bền vững, tăng cường liên kết giữa các thành phần trong chuỗi giá trị.

Đa dạng hóa sản phẩm là yếu tố quan trọng để tăng cường khả năng cạnh tranh của ngành điều. Cần phát triển các sản phẩm điều chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường. Chuyển đổi cơ cấu sản phẩm, tập trung vào các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh, và giảm thiểu sản phẩm thô.

Nâng cao chất lượng sản phẩm là yếu tố then chốt để duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu. Cần áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế, kiểm soát chặt chẽ quy trình sản xuất, và xây dựng thương hiệu uy tín. Hạ giá thành sản phẩm là yếu tố quan trọng để tăng cường khả năng cạnh tranh về giá. Cần áp dụng các biện pháp tiết kiệm chi phí, nâng cao năng suất lao động, và giảm thiểu hao hụt trong quá trình sản xuất và chế biến.

Cần xây dựng thương hiệu mạnh cho sản phẩm điều Việt Nam. Nâng cao nhận diện thương hiệu thông qua các hoạt động quảng bá, xúc tiến thương mại. Tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế. Xây dựng kênh phân phối hiệu quả.

Cần tiếp cận nguồn vốn ưu đãi. Tạo điều kiện cho doanh nghiệp vay vốn với lãi suất hợp lý. Đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Nâng cao trình độ quản lý và kỹ thuật cho người lao động. Thu hút và giữ chân nhân tài.

Cần phát triển thị trường tiêu thụ trong nước. Mở rộng kênh phân phối tại các siêu thị, cửa hàng tiện lợi. Khuyến khích tiêu dùng sản phẩm điều trong nước. Tăng cường xúc tiến thương mại tại thị trường quốc tế. Mở rộng thị trường xuất khẩu sang các nước tiềm năng.

Nhà nước cần ban hành chính sách hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu điều. Đầu tư vào nghiên cứu và chuyển giao khoa học công nghệ. Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn và thị trường.

Địa phương cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất và chế biến điều. Vinacas cần tăng cường vai trò kết nối giữa doanh nghiệp và nông dân. Xây dựng thương hiệu điều Việt Nam.

Doanh nghiệp cần nâng cao năng lực chế biến và quản lý. Đổi mới công nghệ. Xây dựng mối quan hệ bền vững với nông dân. Tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng.