I. Tổng Quan Về Bảo Hiểm Tiền Gửi Tại Việt Nam Khái Niệm
Từ đầu thế kỷ 20, khái niệm bảo vệ tiền gửi đã được biết đến qua hình thức "bảo vệ ngầm", trong đó ngân hàng trung ương hoặc Chính phủ đưa ra cam kết công khai hoặc không công khai nhằm bảo đảm an toàn tiền gửi cho người dân khi xảy ra đổ vỡ ngân hàng. Cho đến nay, một số quốc gia vẫn sử dụng hình thức bảo vệ này, đặc biệt là trong giai đoạn khủng hoảng. Sự ra đời của hoạt động bảo hiểm tiền gửi Việt Nam gắn liền với việc chuyển từ hình thức "bảo vệ ngầm" sang hình thức bảo hiểm tiền gửi công khai. Chương trình bảo hiểm tiền gửi công khai đầu tiên được thực hiện ở New York vào năm 1829 với tên gọi “Chương trình bảo hiểm trách nhiệm ngân hàng”, đối tượng bao gồm tiền gửi ngân hàng và chứng chỉ huy động tiền gửi.
1.1. Lịch Sử Hình Thành Bảo Hiểm Tiền Gửi Việt Nam
Những năm 1929 - 1933 bước vào giai đoạn khủng hoảng nghiêm trọng với sự sụp đổ của thị trường chứng khoán, số lượng ngân hàng mất khả năng thanh toán và tạm thời ngừng hoạt động tăng cao. Đặc biệt việc đóng cửa 4.000 ngân hàng chỉ trong vài tháng đầu năm 1933 đã tạo ra một cơn hoảng loạn, niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng giảm sút nghiêm trọng. Vì vậy, năm 1933, Tổng công ty Bảo hiểm tiền gửi liên bang - FDIC được thành lập và bắt đầu hoạt động từ ngày 1/1/1934. Đây cũng được xem là mô hình tổ chức bảo hiểm tiền gửi công khai đầu tiên trên thế giới.
1.2. Bản Chất Hoạt Động Bảo Hiểm Tiền Gửi Hiện Nay
Theo hiệp hội các tổ chức BHT quốc tế - IADI, bảo hiểm tiền gửi được hiểu là: “một hệ thống được thiết lập để bảo vệ người gửi tiền trước những mất mát có thể xảy ra đối với tiền gửi được bảo hiểm của họ trong trường hợp tổ chức nhận tiền gửi mất khả năng thanh toán cho người gửi tiền”. Theo luật Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (2012), Bảo hiểm tiền gửi là sự bảo đảm hoàn trả tiền gửi cho người được bảo hiểm tiền gửi trong hạn mức trả tiền bảo hiểm khi tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền hoặc phá sản”.
II. Các Hoạt Động Chính Của Tổ Chức Bảo Hiểm Tiền Gửi
Tương tự các tổ chức bảo hiểm, tổ chức bảo hiểm tiền gửi có hai nghiệp vụ sơ khai nhất là tạo lập quĩ bảo hiểm tiền gửi và chi trả bảo hiểm tiền gửi khi xảy ra sự kiện bảo hiểm. Ngoài ra, tùy thuộc vào mục đích và hoàn cảnh cụ thể, mỗi quốc gia sẽ xây dựng chính sách bảo hiểm tiền gửi và lựa chọn thành lập tổ chức bảo hiểm tiền gửi theo các mô hình khác nhau. Có 3 mô hình chủ yếu khi thiết kế tổ chức bảo hiểm tiền gửi với các chức năng, nhiệm vụ cơ bản.
2.1. Mô Hình Tổ Chức Bảo Hiểm Tiền Gửi Phổ Biến Nhất
Mô hình chi trả là mô hình đơn thuần và sơ khai nhất của một tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong khi đó mô hình giảm thiểu rủi ro là mô hình mà tổ chức bảo hiểm tiền gửi phát huy tốt nhất vai trò của mình. Các nghiệp vụ bảo hiểm tiền gửi từ đó cũng thay đổi theo mỗi mô hình. Tuy vậy, nhìn chung các tổ chức bảo hiểm tiền gửi trên thế giới đều thực hiện các nghiệp vụ cơ bản là: thu phí bảo hiểm tiền gửi, chi trả và thanh lý, giám sát và kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi và hỗ trợ tài chính.
2.2. Nghiệp Vụ Thu Phí Bảo Hiểm Tiền Gửi Quan Trọng Như Thế Nào
Tương tự các hình thức bảo hiểm khác, tổ chức bảo hiểm tiền gửi tạo lập quĩ bảo hiểm tiền gửi thông qua hình thức thu phí đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi. Phí bảo hiểm tiền gửi được hiểu là khoản tiền mà tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi phải nộp cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi để bảo hiểm cho tiền gửi của người được bảo hiểm tiền gửi tại tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi.
III. Chi Trả Bảo Hiểm Tiền Gửi Nguyên Tắc Quy Trình
Tiến hành quá trình chi trả một cách kịp thời và hiệu quả không chỉ đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền, ổn định tình hình an ninh, trật tự xã hội tại địa phương có tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi bị đổ vỡ mà còn nâng cao niềm tin của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định và phát triển của hệ thống tài chính - ngân hàng. Tùy theo điều kiện cụ thể tại mỗi quốc gia mà tổ chức bảo hiểm tiền gửi có thể được thiết kế theo các mô hình khác nhau nhưng đều có chung một nghiệp vụ cơ bản nhất chính là chi trả bảo hiểm tiền gửi.
3.1. Nguyên Tắc Cơ Bản Về Hoàn Trả Người Gửi Tiền
Trong trường hợp có tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi gặp sự cố thì thực hiện chi trả bảo hiểm tiền gửi kịp thời được coi là biện pháp cuối cùng giúp tổ chức bảo hiểm tiền gửi hoàn thành vai trò của mình. Chi trả càng được thực hiện nhanh và chính xác càng nâng cao hiệu quả chính sách bảo hiểm tiền gửi, giúp giảm thiểu tối đa hiệu ứng đổ vỡ dây truyền trong hệ thống.
3.2. Quy Trình Chi Trả Bảo Hiểm Tiền Gửi Chi Tiết Nhất
Nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, hệ thống ngân hàng đang đẩy mạnh tái cơ cấu, nâng cao năng lực quản trị, đảm bảo các chỉ số tài chính an toàn, lành mạnh. Trong bối cảnh đó, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền luôn là ưu tiên hàng đầu của Đảng, Chính phủ. Chính vì vậy, chính sách bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam đã dần được hoàn thiện với việc ban hành Luật Bảo hiểm tiền gửi với mục tiêu chính là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần ổn định hệ thống tài chính quốc gia.
IV. Thực Trạng Chi Trả Bảo Hiểm Tiền Gửi Tại Việt Nam
Ý thức được tầm quan trọng của chi trả bảo hiểm, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) đã luôn tích cực nghiên cứu, triển khai chi trả bảo hiểm tiền gửi và thời gian qua công tác này đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, hiện nay BHTGVN đang trong giai đoạn tái cấu trúc bộ máy. Hơn nữa, luật bảo hiểm tiền gửi mới ra đời và bắt đầu có hiệu lực từ 1/1/2013 nên một số nghiệp vụ mà điển hình là nghiệp vụ chi trả bảo hiểm tiền gửi vẫn còn nhiều nội dung cần hoàn thiện để phù hợp với các yêu cầu mới.
4.1. Khó Khăn Trong Chi Trả Bảo Hiểm Tiền Gửi Hiện Nay
Bên cạnh đó, BHTGVN mới chỉ thực hiện chi trả tiền bảo hiểm cho các Quỹ tín dụng nhân dân cơ sở với quy mô vừa và nhỏ, hoạt động trong địa bàn hẹp. Việc kiểm tra đối tượng chi trả còn thủ công khiến thời gian hoàn tất thủ tục chi trả kéo dài. Tổng số tiền chi trả và số người nhận tiền bảo hiểm còn ít.
4.2. Yêu Cầu Nghiên Cứu Chi Trả Bảo Hiểm Tiền Gửi Cấp Thiết
Trong khi đó, Việt Nam đang bước vào giai đoạn hội nhập sâu rộng với kinh tế thế giới, các tổ chức tín dụng có phạm vi hoạt động đa quốc gia ngày càng gia tăng. Điều này đặt ra yêu cầu cần nghiên cứu tổng thể các tình huống khác nhau theo thông lệ quốc tế nhằm đảm bảo chi phí chi trả tối thiểu, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ tối đa quyền lợi của người gửi tiền.
V. Giải Pháp Hoàn Thiện Chi Trả Bảo Hiểm Tiền Gửi Tại VN
C thể thấy, yêu cầu nghiên cứu đề tài là hết sức cấp thiết song công tác chi trả bảo hiểm tiền gửi lại là một hoạt động đặc thù, do đó chưa có nhiều tác giả quan tâm, tiếp cận nghiên cứu đề tài này. Trên cơ sở những nguyên nhân trên, đề tài Chi trả bảo hiểm tiền gửi tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” được lựa chọn để nghiên cứu. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng chi trả bảo hiểm tại BHTGVN, đề tài chỉ ra các thành tựu đạt được, những mặt còn hạn chế và tìm ra nguyên nhân của các hạn chế.
5.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Chi Trả Bảo Hiểm Tiền Gửi
Từ đó đưa ra các giải pháp góp phần hoàn thiện chi trả bảo hiểm phù hợp với luật bảo hiểm tiền gửi và những thay đổi trong thời kỳ mới. Nhiệm vụ nghiên cứu: Thứ nhất, hệ thống hóa lý luận về bảo hiểm tiền gửi và chi trả bảo hiểm tiền gửi và nêu kinh nghiệm của một số quốc gia trong chi trả bảo hiểm tiền gửi.
5.2. Nhiệm Vụ Nghiên Cứu Chi Trả Bảo Hiểm Tiền Gửi Cụ Thể
Thứ hai, phân tích và đánh giá thực trạng chi trả bảo hiểm tại BHTGVN, chỉ ra những thành tựu đạt được, những mặt còn hạn chế và tìm ra nguyên nhân của các hạn chế Thứ ba, đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện chi trả bảo hiểm tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
