Chất lượng cuộc sống và yếu tố liên quan của người nhiễm HIV điều trị ARV tại Nha Trang

• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Quỳnh Anh
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Chất Lượng Cuộc Sống Của Người Nhiễm HIV Đang Điều Trị ARV Tại Nha Trang
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sỹ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Nha Trang

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Một số khái niệm
• 1.2. Tình hình HIV/AIDS trên thế giới và Việt Nam
• 1.3. Chất lượng cuộc sống
• 1.4. Nghiên cứu chất lượng cuộc sống trên người nhiễm HIV
• 1.5. Một số yếu tố liên quan đến chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân HIV/AIDS
• 1.6. Vài nét địa bàn nghiên cứu
• 1.7. Đối tượng nghiên cứu
• 1.8. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 1.9. Thiết kế nghiên cứu
• 1.10. Phương pháp chọn mẫu
• 1.11. Phương pháp và quy trình thu thập số liệu
• 1.12. Biến số nghiên cứu
• 1.13. Mô tả cách tính kết quả
• 1.14. Phương pháp phân tích số liệu
• 1.15. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm nhân khẩu học của đối tượng nghiên cứu
• 3.3. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu
• 3.4. Đặc điểm quá trình điều trị của đối tượng nghiên cứu
• 3.5. Kỳ thị, phân biệt đối xử và chia sẻ của đối tượng nghiên cứu
• 3.6. Chất lượng cuộc sống của đối tượng nghiên cứu
• 3.6.1. Chất lượng cuộc sống của đối tượng nghiên cứu - khía cạnh thể chất
• 3.6.2. Chất lượng cuộc sống của đối tượng nghiên cứu - khía cạnh tâm lý
• 3.6.3. Chất lượng cuộc sống của đối tượng nghiên cứu - khía cạnh mức độ độc lập
• 3.6.4. Chất lượng cuộc sống của đối tượng nghiên cứu - khía cạnh mối quan hệ xã hội
• 3.6.5. Chất lượng cuộc sống của đối tượng nghiên cứu - khía cạnh môi trường
• 3.6.6. Chất lượng cuộc sống của đối tượng nghiên cứu - khía cạnh niềm tin, tinh thần
• 3.7. Các yếu tố liên quan đến chất lượng cuộc sống của đối tượng nghiên cứu
• 3.7.1. Mối liên quan đặc điểm nhân khẩu học và chất lượng cuộc sống
• 3.7.2. Yếu tố liên quan giữa đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng và chất lượng cuộc sống
• 3.7.3. Yếu tố liên quan giữa đặc điểm quá trình điều trị và chất lượng cuộc sống
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV
• 4.2. Các yếu tố liên quan chất lượng cuộc sống
• 4.2.1. Yếu tố liên quan đặc điểm nhân khẩu học và chất lượng cuộc sống
• 4.2.2. Yếu tố liên quan đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng
• 4.2.3. Yếu tố liên quan đặc điểm quá trình điều trị và chất lượng cuộc sống
• 4.3. Hạn chế nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 2: PHIẾU ĐỒNG Ý THAM GIA NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 3: PHIẾU THU THẬP THÔNG TIN TỪ HỒ SƠ BỆNH ÁN
• PHỤ LỤC 4: BẢNG BIẾN SỐ NGHIÊN CỨU

I. Tổng Quan Về Chất Lượng Cuộc Sống của Người HIV tại Nha Trang

HIV/AIDS vẫn là vấn đề sức khỏe cộng đồng quan trọng, ảnh hưởng lớn đến gánh nặng bệnh tật và chất lượng cuộc sống của người nhiễm. Tại Việt Nam, dù đã có nhiều thành tựu trong phòng chống HIV/AIDS, dịch bệnh vẫn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát. Nghiên cứu về chất lượng cuộc sống bệnh nhân HIV đang điều trị ARV tại Nha Trang có ý nghĩa quan trọng, giúp đánh giá hiệu quả can thiệp y tế và xã hội. Mục tiêu là mô tả và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, từ đó đưa ra khuyến nghị cải thiện dịch vụ chăm sóc và hỗ trợ. Việc này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh mở rộng điều trị ARV và khám chữa bệnh qua bảo hiểm y tế. Nghiên cứu sử dụng bộ công cụ WHOQOL-HIV BREF để thu thập thông tin từ bệnh nhân đang điều trị ARV tại các phòng khám ngoại trú thuộc trung tâm y tế.

1.1. Khái niệm và Định nghĩa Chất Lượng Cuộc Sống liên quan HIV

Theo định nghĩa của WHO, Chất lượng cuộc sống (CLCS) là nhận thức của cá nhân về vị trí của họ trong cuộc sống, trong bối cảnh văn hóa và hệ thống giá trị mà họ đang sống, liên quan đến mục tiêu, kỳ vọng, tiêu chuẩn và mối quan tâm của họ. Điều này bao gồm sức khỏe thể chất, tâm lý, mức độ độc lập, quan hệ xã hội và môi trường sống. Đối với người nhiễm HIV, CLCS chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm tình trạng bệnh, tác dụng phụ của thuốc, kỳ thị xã hội và khả năng tiếp cận dịch vụ hỗ trợ. Việc đo lường và cải thiện CLCS là một phần quan trọng trong chăm sóc toàn diện cho người nhiễm HIV.

1.2. Tầm quan trọng của Đánh giá CLCS trong Điều trị HIV AIDS

Đánh giá CLCS là một phần quan trọng trong quá trình điều trị HIV/AIDS. Nó cung cấp thông tin về tác động của bệnh và điều trị lên các khía cạnh khác nhau của cuộc sống người bệnh. Điều này giúp các nhà cung cấp dịch vụ y tế và các nhà hoạch định chính sách hiểu rõ hơn về nhu cầu của người bệnh và điều chỉnh các chương trình can thiệp để cải thiện CLCS. Thêm vào đó, đánh giá CLCS có thể giúp xác định các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe và hạnh phúc của người bệnh, từ đó phát triển các biện pháp phòng ngừa và can thiệp hiệu quả hơn. Bằng cách tập trung vào CLCS, chúng ta có thể cung cấp một cách tiếp cận chăm sóc toàn diện hơn cho người nhiễm HIV.

II. Thực Trạng Điều Trị ARV và Chất Lượng Sống của Người Nhiễm HIV

Việc điều trị ARV ngày càng được mở rộng và chứng minh hiệu quả trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống bệnh nhân HIV. Khi người nhiễm tuân thủ điều trị tốt, không chỉ cải thiện sức khỏe bản thân mà còn giảm lây truyền HIV cho người khác. CLCS là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp y tế. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra những hiệu quả tích cực về lâm sàng, miễn dịch cũng như chất lượng cuộc sống của bệnh nhân được điều trị ARV. CLCS liên quan đến các đặc điểm lâm sàng và miễn dịch của bệnh nhân HIV/AIDS, bao gồm nhiễm trùng cơ hội, tình trạng miễn dịch và tải lượng virus. CLCS còn bao gồm các khía cạnh rộng lớn hơn của bệnh nhân sống chung HIV/AIDS như tâm lý, quan hệ giữa các cá nhân, xã hội và môi trường.

2.1. Hiệu quả của Điều Trị ARV đối với Sức Khỏe và CLCS

Điều trị bằng ARV (Thuốc kháng retrovirus) đã chứng minh hiệu quả trong việc làm chậm sự tiến triển của HIV, cải thiện hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội. Kết quả là, người nhiễm HIV có thể sống lâu hơn, khỏe mạnh hơn và có chất lượng cuộc sống tốt hơn. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những người tuân thủ điều trị ARV có thể đạt được tải lượng virus không phát hiện được, điều này có nghĩa là họ không còn khả năng lây truyền HIV cho người khác. Hơn nữa, điều trị ARV giúp giảm tác dụng phụ của ARV, cải thiện chức năng nhận thức và giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, thận và gan.

2.2. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng đến Tuân Thủ Điều Trị ARV

Tuân thủ điều trị ARV là yếu tố then chốt để đạt được hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, việc tuân thủ điều trị có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm: tác dụng phụ của ARV, chi phí điều trị, kỳ thị xã hội, thiếu hỗ trợ xã hội, khó khăn trong việc uống thuốc đúng giờ, và các vấn đề sức khỏe tâm thần. Để cải thiện sự tuân thủ điều trị, cần có sự phối hợp giữa bệnh nhân, nhân viên y tế và cộng đồng. Các biện pháp có thể bao gồm: tư vấn và giáo dục sức khỏe, hỗ trợ tâm lý, giảm chi phí điều trị, và tạo môi trường hỗ trợ xã hội.

III. Các Yếu Tố Tâm Lý Xã Hội và Ảnh Hưởng Đến CLCS ở Nha Trang

Ngoài các yếu tố y tế, sức khỏe tinh thần người nhiễm HIV và các yếu tố xã hội đóng vai trò quan trọng trong chất lượng cuộc sống. Kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV vẫn còn tồn tại, gây ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và khả năng hòa nhập xã hội của người bệnh. Hỗ trợ tâm lý cho người nhiễm HIV, tư vấn và tham gia các nhóm hỗ trợ có thể giúp người bệnh đối phó với stress, lo lắng và trầm cảm, từ đó cải thiện CLCS. Các yếu tố khác như việc làm, thu nhập và quan hệ xã hội cũng ảnh hưởng đến CLCS.

3.1. Tác Động của Kỳ Thị và Phân Biệt Đối Xử Đến CLCS

Kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều khía cạnh của cuộc sống. Nó có thể dẫn đến cảm giác cô đơn, xấu hổ, tội lỗi và trầm cảm. Kỳ thị cũng có thể khiến người nhiễm HIV khó tiếp cận các dịch vụ y tế, tìm kiếm việc làm và duy trì các mối quan hệ xã hội. Để giảm kỳ thị, cần nâng cao nhận thức cộng đồng về HIV/AIDS, cung cấp thông tin chính xác và phá vỡ những quan niệm sai lầm. Đồng thời, cần có các chính sách bảo vệ quyền của người nhiễm HIV và đảm bảo họ được đối xử công bằng.

3.2. Vai Trò của Hỗ Trợ Tâm Lý và Xã Hội đối với CLCS

Hỗ trợ tâm lý cho người nhiễm HIV đóng vai trò quan trọng trong việc giúp họ đối phó với những thách thức về mặt tinh thần và cảm xúc. Các dịch vụ hỗ trợ tâm lý có thể bao gồm tư vấn cá nhân, liệu pháp nhóm và các chương trình tự giúp đỡ. Bên cạnh đó, hỗ trợ xã hội, bao gồm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng, cũng rất quan trọng. Những người có mạng lưới hỗ trợ xã hội mạnh mẽ thường có chất lượng cuộc sống tốt hơn và khả năng tuân thủ điều trị cao hơn.

IV. Dinh Dưỡng Chi Phí Điều Trị và Ảnh Hưởng Đến CLCS tại Nha Trang

Dinh dưỡng cho người nhiễm HIV đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và cải thiện hệ miễn dịch. Chi phí điều trị ARV và các chi phí liên quan đến chăm sóc sức khỏe có thể là gánh nặng tài chính lớn đối với người nhiễm HIV, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Bảo hiểm y tế cho người nhiễm HIV có thể giúp giảm bớt gánh nặng chi phí và tăng khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Bên cạnh đó, các yếu tố khác như việc làm, thu nhập và quan hệ xã hội cũng ảnh hưởng đến CLCS.

4.1. Tầm Quan Trọng của Dinh Dưỡng đối với Sức Khỏe và CLCS

Chế độ dinh dưỡng cho người nhiễm HIV là yếu tố quan trọng để duy trì sức khỏe và cải thiện hệ miễn dịch. Một chế độ ăn uống cân bằng, giàu vitamin, khoáng chất và protein có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và cải thiện chất lượng cuộc sống. Người nhiễm HIV nên được tư vấn về dinh dưỡng và khuyến khích ăn nhiều rau quả, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc. Tránh các thực phẩm chế biến sẵn, đường và chất béo bão hòa.

4.2. Tiếp Cận BHYT và Giảm Gánh Nặng Chi Phí Điều Trị HIV

Chi phí điều trị ARV và các chi phí liên quan đến chăm sóc sức khỏe có thể là gánh nặng tài chính lớn đối với người nhiễm HIV. Bảo hiểm y tế cho người nhiễm HIV có thể giúp giảm bớt gánh nặng chi phí và tăng khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Chính phủ và các tổ chức phi chính phủ cần phối hợp để đảm bảo rằng tất cả người nhiễm HIV đều có thể tiếp cận bảo hiểm y tế và các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cần thiết, như vậy sẽ giúp cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

V. Kết Quả Nghiên Cứu CLCS Người Nhiễm HIV Điều Trị ARV Nha Trang

Nghiên cứu tại Nha Trang cho thấy điểm trung bình chất lượng cuộc sống (CLCS) của người nhiễm HIV đang điều trị ARV là một con số cụ thể (ví dụ: 3.5/5). Các khía cạnh thể chất thường được đánh giá cao hơn so với các khía cạnh tâm lý và xã hội. Kết quả nghiên cứu cho thấy tình trạng miễn dịch tốt, tuân thủ điều trị tốt và không cảm nhận bị kỳ thị liên quan đến CLCS cao hơn. Nghiên cứu này cung cấp thông tin quan trọng để cải thiện dịch vụ chăm sóc và hỗ trợ người nhiễm HIV tại Nha Trang.

5.1. Phân Tích Chi Tiết Điểm CLCS theo Các Khía Cạnh

Điểm chất lượng cuộc sống (CLCS) được phân tích chi tiết theo từng khía cạnh (thể chất, tâm lý, xã hội, môi trường) bằng cách sử dụng bộ câu hỏi WHOQOL-HIV BREF. Các khía cạnh thể chất thường được đánh giá cao hơn, cho thấy người bệnh có thể duy trì sức khỏe thể chất tốt nhờ điều trị ARV. Tuy nhiên, các khía cạnh tâm lý và xã hội thường được đánh giá thấp hơn, phản ánh những thách thức liên quan đến kỳ thị xã hội, sức khỏe tinh thần và quan hệ xã hội.

5.2. Mối Liên Quan Giữa Tuân Thủ Tải Lượng Virus và CLCS

Nghiên cứu cho thấy có mối liên quan đáng kể giữa tuân thủ điều trị ARV, tải lượng virus HIV và chất lượng cuộc sống. Những người tuân thủ điều trị tốt thường có tải lượng virus thấp hơn và CLCS cao hơn. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hỗ trợ bệnh nhân tuân thủ điều trị và cung cấp các dịch vụ chăm sóc toàn diện để cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

VI. Giải Pháp Cải Thiện Chất Lượng Cuộc Sống Cho Người HIV Nha Trang

Để cải thiện chất lượng cuộc sống bệnh nhân HIV, cần có sự phối hợp giữa các bên liên quan, bao gồm trung tâm điều trị HIV Nha Trang, các tổ chức cộng đồng và chính quyền địa phương. Cần tăng cường các chương trình tư vấn, hỗ trợ tâm lý và giảm kỳ thị xã hội. Đồng thời, cần đảm bảo người bệnh có thể tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao, dinh dưỡng hợp lý và hỗ trợ tài chính khi cần thiết. Việc lồng ghép đo lường CLCS vào quy trình theo dõi điều trị là rất quan trọng.

6.1. Đề Xuất Cải Thiện Dịch Vụ Y Tế và Hỗ Trợ Tâm Lý

Các dịch vụ y tế cần được cải thiện để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người nhiễm HIV. Điều này bao gồm việc cung cấp các dịch vụ chăm sóc toàn diện, tập trung vào cả sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần. Cần tăng cường đội ngũ nhân viên y tế được đào tạo về HIV/AIDS và cung cấp các dịch vụ tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho người bệnh. Đồng thời, cần tạo môi trường thân thiện và không kỳ thị tại các cơ sở y tế.

6.2. Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng và Giảm Kỳ Thị HIV

Nâng cao nhận thức cộng đồng về HIV/AIDS là rất quan trọng để giảm kỳ thị và phân biệt đối xử. Cần tổ chức các chiến dịch truyền thông, giáo dục sức khỏe và các hoạt động cộng đồng để cung cấp thông tin chính xác về HIV/AIDS và phá vỡ những quan niệm sai lầm. Đồng thời, cần khuyến khích sự tham gia của người nhiễm HIV trong các hoạt động cộng đồng để nâng cao tiếng nói của họ và thúc đẩy sự thay đổi xã hội.

Tổng quan nghiên cứu

HIV/AIDS vẫn là một trong những thách thức lớn về sức khỏe cộng đồng tại Việt Nam, với hơn 211.000 người nhiễm HIV được ước tính tính đến năm 2019. Trong 9 tháng đầu năm 2019, có gần 7.800 trường hợp nhiễm mới và hơn 1.400 trường hợp tử vong do AIDS, tập trung chủ yếu ở nhóm tuổi 16-39. Việc điều trị bằng thuốc kháng retrovirus (ARV) đã được mở rộng, với khoảng 130.000 bệnh nhân đang điều trị, tỷ lệ tuân thủ điều trị sau 12 tháng đạt 88%, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống (CLCS) và giảm lây truyền HIV. Nghiên cứu này nhằm đánh giá chất lượng cuộc sống và các yếu tố liên quan của người nhiễm HIV đang điều trị ARV tại phòng khám ngoại trú thuộc Trung tâm y tế Nha Trang năm 2020. Qua đó, nghiên cứu hướng tới việc bổ sung CLCS như một tiêu chuẩn theo dõi hiệu quả điều trị ARV, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và hỗ trợ người bệnh ổn định cuộc sống. Nghiên cứu được thực hiện trên 209 người nhiễm HIV từ 18 tuổi trở lên, đang điều trị ARV tại Trung tâm y tế Nha Trang trong giai đoạn từ tháng 9/2019 đến tháng 6/2020. Kết quả sẽ cung cấp số liệu cụ thể về điểm trung bình CLCS và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người nhiễm HIV.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết đánh giá chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV do D.J Vidrine (2005) và Trần Xuân Bách (2012) đề xuất. Khung lý thuyết này phân tích CLCS qua sáu khía cạnh chính: thể chất, tâm lý, mức độ độc lập, mối quan hệ xã hội, môi trường và tinh thần/niềm tin. Các yếu tố ảnh hưởng được phân thành ba nhóm chính: nhân khẩu học - kinh tế - xã hội (tuổi, giới, trình độ học vấn, nghề nghiệp, điều kiện kinh tế), tình trạng lâm sàng và cận lâm sàng (giai đoạn lâm sàng, nhiễm trùng cơ hội, số lượng tế bào CD4, tải lượng virus), và quá trình điều trị (tuân thủ điều trị, bảo hiểm y tế, kỳ thị, chia sẻ tình trạng bệnh). Bộ công cụ WHOQOL-HIV BREF gồm 31 câu hỏi được sử dụng để đo lường CLCS, với điểm số được tính theo thang Likert 5 mức, chuyển đổi sang thang điểm 4-20 cho từng khía cạnh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang, thu thập dữ liệu định lượng từ 209 người nhiễm HIV đang điều trị ARV tại phòng khám ngoại trú Trung tâm y tế Nha Trang trong khoảng thời gian từ tháng 9/2019 đến tháng 6/2020. Cỡ mẫu được tính dựa trên công thức cho giá trị trung bình với độ lệch chuẩn 3,5, độ chính xác 0,5 và mức ý nghĩa 0,05, cộng thêm 10% dự phòng, tổng số mẫu thu thập là 209. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo tiêu chuẩn lựa chọn: người nhiễm HIV từ 18 tuổi trở lên, đang điều trị ARV trên 6 tháng, không có vấn đề về tâm thần hoặc tri giác. Dữ liệu được thu thập qua phiếu phát vấn gồm bộ câu hỏi WHOQOL-HIV BREF và bảng câu hỏi về nhân khẩu học, lâm sàng, tuân thủ điều trị, kỳ thị và chia sẻ. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 18 với các kiểm định thống kê như t-test, ANOVA, kiểm định Fisher và Welch để đánh giá mối liên quan giữa các biến. Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, đảm bảo sự tự nguyện và bảo mật thông tin người tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm nhân khẩu học: Nhóm tuổi 31-40 chiếm tỷ lệ cao nhất với 43,5%, nam giới chiếm 68,4%, độc thân chiếm 47,4%. Trình độ học vấn phổ biến nhất là trung học phổ thông (44%), nghề nghiệp chủ yếu là lao động tự do (56,9%). Điều kiện kinh tế trung bình chiếm 69,4%.

2. Tình trạng lâm sàng và cận lâm sàng: 95,7% người nhiễm không có nhiễm trùng cơ hội, 65,5% có số lượng tế bào CD4 trên 350 tế bào/mm³, 63,4% có tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện. Tất cả đối tượng đều ở giai đoạn lâm sàng 1 hoặc 2, không có trường hợp giai đoạn 3 hoặc 4.

3. Quá trình điều trị: Tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV rất cao, trên 90,9% ở các tiêu chí sử dụng thuốc đúng phác đồ, đúng cách, đúng thời gian và liên tục. Tỷ lệ hài lòng với dịch vụ tư vấn, khám và nhận thuốc ARV đạt trên 90%. Tỷ lệ người có bảo hiểm y tế là 90%.

4. Chất lượng cuộc sống: Điểm trung bình CLCS tổng thể là 12,88 (SD=3,23). Khía cạnh thể chất có điểm trung bình cao nhất 14,53 (SD=3,34), trong khi khía cạnh mối quan hệ xã hội thấp nhất với 10,33 (SD=2,72). Các khía cạnh tâm lý, mức độ độc lập, môi trường và tinh thần có điểm trung bình lần lượt là 13,32; 13,75; 12,88 và 13,12.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV đang điều trị ARV tại Trung tâm y tế Nha Trang tương đối ổn định, đặc biệt ở khía cạnh thể chất và mức độ độc lập, phản ánh hiệu quả của quá trình điều trị ARV và sự tuân thủ cao của bệnh nhân. Điểm thấp ở khía cạnh mối quan hệ xã hội phản ánh sự kỳ thị, mặc cảm và hạn chế trong giao tiếp xã hội, phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước cho thấy mối quan hệ xã hội thường là khía cạnh yếu nhất trong CLCS của người nhiễm HIV. Tỷ lệ nhiễm trùng cơ hội thấp và số lượng tế bào CD4 cao cho thấy tình trạng miễn dịch được cải thiện, góp phần nâng cao CLCS thể chất và tâm lý. Tỷ lệ bảo hiểm y tế cao tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận dịch vụ y tế, tuy nhiên vẫn còn khoảng 10% chưa có bảo hiểm, cần được quan tâm. Sự hài lòng cao với dịch vụ y tế và tuân thủ điều trị tốt là những yếu tố tích cực giúp cải thiện CLCS. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ điểm trung bình CLCS theo từng khía cạnh và bảng phân tích mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học, lâm sàng với CLCS để minh họa rõ hơn các kết quả.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Bổ sung đo lường chất lượng cuộc sống trong theo dõi điều trị: Trung tâm y tế Nha Trang cần tích hợp bộ công cụ WHOQOL-HIV BREF vào quy trình đánh giá định kỳ bệnh nhân để theo dõi toàn diện hiệu quả điều trị ARV, nâng cao chất lượng chăm sóc. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng tới.

2. Tăng cường các hoạt động giảm kỳ thị và nâng cao nhận thức xã hội: Triển khai các chương trình truyền thông, giáo dục cộng đồng nhằm giảm kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV, đặc biệt tập trung vào khía cạnh mối quan hệ xã hội để cải thiện CLCS. Chủ thể thực hiện: Trung tâm y tế phối hợp với các tổ chức xã hội, thời gian 6-12 tháng.

3. Hỗ trợ mở rộng bảo hiểm y tế cho người nhiễm HIV: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hỗ trợ thủ tục để đạt tỷ lệ bảo hiểm y tế 100% cho người nhiễm HIV đang điều trị ARV, đảm bảo quyền lợi và tiếp cận dịch vụ y tế đầy đủ. Thời gian thực hiện: 12 tháng.

4. Nâng cao chất lượng dịch vụ khám, tư vấn và điều trị: Đào tạo nhân viên y tế về kỹ năng giao tiếp, tư vấn tâm lý, đồng thời cải thiện cơ sở vật chất phòng khám để tăng sự hài lòng và hỗ trợ bệnh nhân tuân thủ điều trị. Chủ thể thực hiện: Trung tâm y tế, thời gian 12-18 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và quản lý phòng khám điều trị HIV: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về CLCS và các yếu tố ảnh hưởng, giúp cải thiện chất lượng dịch vụ và quản lý bệnh nhân hiệu quả hơn.

2. Nhà hoạch định chính sách y tế: Thông tin về tỷ lệ tuân thủ, bảo hiểm y tế và kỳ thị hỗ trợ xây dựng chính sách mở rộng điều trị ARV và các chương trình giảm kỳ thị phù hợp.

3. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng hỗ trợ người nhiễm HIV: Nghiên cứu giúp xác định các điểm yếu trong mối quan hệ xã hội và tâm lý để thiết kế các can thiệp hỗ trợ phù hợp.

4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực y tế công cộng và HIV/AIDS: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phương pháp nghiên cứu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về chất lượng cuộc sống và điều trị HIV.

Câu hỏi thường gặp

1. Chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV được đánh giá như thế nào?
   Chất lượng cuộc sống được đánh giá qua bộ công cụ WHOQOL-HIV BREF, gồm 31 câu hỏi phản ánh 6 khía cạnh: thể chất, tâm lý, mức độ độc lập, mối quan hệ xã hội, môi trường và tinh thần. Điểm số được tính theo thang điểm 4-20, điểm càng cao thể hiện CLCS càng tốt.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV?
   Các yếu tố như tình trạng miễn dịch (số lượng tế bào CD4), tuân thủ điều trị ARV, sự kỳ thị xã hội và hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng có ảnh hưởng đáng kể đến CLCS, đặc biệt là khía cạnh thể chất và mối quan hệ xã hội.

3. Tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV tại Trung tâm y tế Nha Trang như thế nào?
   Tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV rất cao, trên 90,9% người nhiễm sử dụng thuốc đúng phác đồ, đúng cách, đúng thời gian và liên tục, góp phần cải thiện hiệu quả điều trị và CLCS.

4. Tại sao khía cạnh mối quan hệ xã hội có điểm thấp nhất trong CLCS?
   Người nhiễm HIV thường gặp phải kỳ thị, mặc cảm và phân biệt đối xử trong xã hội, dẫn đến hạn chế trong giao tiếp và hỗ trợ xã hội, làm giảm điểm số khía cạnh này.

5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng cuộc sống cho người nhiễm HIV?
   Cần kết hợp các giải pháp như tăng cường tuân thủ điều trị, giảm kỳ thị xã hội, mở rộng bảo hiểm y tế, cải thiện dịch vụ y tế và hỗ trợ tâm lý xã hội để nâng cao toàn diện CLCS.

Kết luận

• Nghiên cứu đánh giá chất lượng cuộc sống của 209 người nhiễm HIV đang điều trị ARV tại Trung tâm y tế Nha Trang năm 2020, với điểm trung bình CLCS tổng thể là 12,88 (SD=3,23).
• Khía cạnh thể chất có điểm cao nhất (14,53), trong khi mối quan hệ xã hội thấp nhất (10,33), phản ánh những thách thức về kỳ thị và hỗ trợ xã hội.
• Tình trạng miễn dịch tốt, tuân thủ điều trị cao và tỷ lệ bảo hiểm y tế đạt 90% là những yếu tố tích cực góp phần nâng cao CLCS.
• Nghiên cứu đề xuất bổ sung đo lường CLCS trong theo dõi điều trị, tăng cường giảm kỳ thị, mở rộng bảo hiểm y tế và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12-18 tháng và tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả chăm sóc người nhiễm HIV.

Hành động ngay: Các cơ sở y tế và tổ chức liên quan cần phối hợp thực hiện các khuyến nghị nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống cho người nhiễm HIV, góp phần kiểm soát dịch bệnh hiệu quả và phát triển bền vững.