Chất lượng cuộc sống của người đang điều trị methadone và các yếu tố liên quan tại Tân Bình, TP.HCM

• Tác giả: Đào Thị Thanh Nga
• Người hướng dẫn: TS. Lê Bảo Châu
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Chất Lượng Cuộc Sống Của Người Đang Điều Trị Methadone Tại Trung Tâm Y Tế Quận Tân Bình, Thành Phố Hồ Chí Minh, Năm 2022
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• TÓM TẮT NGHIÊN CỨU
• ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Một số khái niệm trong nghiên cứu
• 1.2. Tổng quan về điều trị methadone
• 1.3. Chương trình điều trị methadone
• 1.4. Tình hình triển khai chương trình Methadone tại Việt Nam
• 1.5. Các thang đo đánh giá chất lượng cuộc sống
• 1.6. Một số thang đo chất lượng cuộc sống
• 1.7. Giới thiệu thang đo WHOQoL-BREF
• 1.8. Chất lượng cuộc sống của người đang điều trị methadone qua một số nghiên cứu trên thế giới và tại Việt Nam
• 1.8.1. Trên thế giới
• 1.8.2. Tại Việt Nam
• 1.9. Một số yếu tố liên quan đến chất lượng cuộc sống của người đang điều trị methadone
• 1.9.1. Yếu tố thuộc về cấp độ cá nhân
• 1.9.2. Yếu tố thuộc về cấp độ gia đình và cộng đồng
• 1.9.3. Yếu tố thuộc về cơ sở điều trị methadone
• 1.10. Ảnh hưởng của đại dịch COVID-19
• 1.11. Giới thiệu sơ lược địa điểm nghiên cứu
• 1.12. Khung lý thuyết nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.4. Công cụ và phương pháp thu thập số liệu
• 2.4.1. Công cụ thu thập số liệu
• 2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.5. Các biến số, chỉ số trong nghiên cứu
• 2.5.1. Các biến số nghiên cứu định lượng
• 2.5.2. Các chủ đề nghiên cứu định tính
• 2.6. Tiêu chuẩn đánh giá trong nghiên cứu
• 2.7. Xử lý và phân tích số liệu
• 2.8. Sai số có thể gặp và biện pháp khắc phục
• 2.9. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thực trạng chất lượng cuộc sống của người đang điều trị methadone tại Trung tâm Y tế quận Tân Bình
• 3.2. Một số đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 3.3. Chất lượng cuộc sống theo lĩnh vực
• 3.3.1. Chất lượng cuộc sống tổng quát
• 3.4. Một số yếu tố liên quan đến chất lượng cuộc sống của người đang điều trị methadone tại Trung tâm Y tế quận Tân Bình
• 3.4.1. Các yếu tố thuộc ở cấp độ cá nhân
• 3.4.2. Các yếu tố thuộc cấp độ gia đình và cộng đồng
• 3.4.3. Yếu tố thuộc về cơ sở điều trị methadone
• 3.5. Ảnh hưởng của đại dịch COVID-19
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thực trạng chất lượng cuộc sống của người đang điều trị methadone tại Trung tâm Y tế quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh
• 4.2. Chất lượng cuộc sống tổng quát
• 4.3. Chất lượng cuộc sống theo từng lĩnh vực
• 4.4. Một số yếu tố liên quan đến chất lượng cuộc sống của người đang điều trị methadone tại Trung tâm Y tế quận Tân Bình
• 4.4.1. Yếu tố thuộc về cấp độ cá nhân
• 4.4.2. Yếu tố thuộc cấp độ gia đình và cộng đồng
• 4.4.3. Yếu tố thuộc về cơ sở điều trị methadone
• 4.5. Ảnh hưởng của đại dịch COVID-19
• 4.6. Điểm mạnh, điểm hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• Phụ lục 1: Phiếu khảo sát
• Phụ lục 2: Trang thông tin và phiếu chấp thuận tham gia nghiên cứu
• Hướng dẫn phỏng vấn sâu đại diện Lãnh đạo TTYT quận
• Hướng dẫn phỏng vấn sâu đại diện Lãnh đạo khoa Tham vấn Hỗ trợ Cộng đồng HIV/AIDS
• Hướng dẫn phỏng vấn sâu bác sĩ điều trị tại TTYT
• Hướng dẫn phỏng vấn sâu người đang điều trị methadone
• Bảng biến số nghiên cứu định lượng

I. Tổng Quan Về Chất Lượng Cuộc Sống và Điều Trị Methadone

Chất lượng cuộc sống (CLCS) là một khái niệm đa chiều, phản ánh nhận thức chủ quan về vị trí của mỗi người trong cuộc sống, liên quan đến văn hóa, giá trị, mục tiêu và kỳ vọng cá nhân. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), CLCS chịu ảnh hưởng bởi sức khỏe thể chất, tinh thần, mức độ độc lập, quan hệ xã hội, niềm tin cá nhân và môi trường sống. Trong bối cảnh điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện (CDTP), đặc biệt là điều trị Methadone, CLCS là một chỉ số quan trọng đánh giá hiệu quả của chương trình. Việc cải thiện CLCS không chỉ giúp người bệnh tuân thủ điều trị mà còn góp phần tái hòa nhập cộng đồng thành công. Điều trị Methadone được coi là một giải pháp hiệu quả để giảm thiểu tác hại của việc sử dụng CDTP, dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS và các bệnh truyền nhiễm khác.

1.1. Định Nghĩa và Các Khía Cạnh Của Chất Lượng Cuộc Sống

Chất lượng cuộc sống (CLCS) là một khái niệm phức tạp, bao gồm nhiều yếu tố chủ quan và khách quan. Theo CDC Hoa Kỳ, CLCS là một khái niệm đa chiều, bao gồm cả những đánh giá tích cực và tiêu cực về cuộc sống. WHO nhấn mạnh rằng CLCS liên quan đến cảm nhận cá nhân về sức khỏe, tâm lý, xã hội và môi trường. Việc đo lường CLCS cần xem xét tính toàn diện và đa khía cạnh để có được bức tranh đầy đủ nhất về cuộc sống của một cá nhân, đặc biệt là đối với những người đang điều trị Methadone. Do đó, các nghiên cứu thường sử dụng các công cụ đánh giá chuẩn hóa như WHOQoL-BREF để đảm bảo tính khách quan và so sánh được.

1.2. Vai Trò Của Điều Trị Methadone Trong Cải Thiện CLCS

Điều trị Methadone không chỉ giúp người nghiện giảm sử dụng CDTP mà còn cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống. Bằng cách giảm sự lệ thuộc vào heroin và các chất gây nghiện khác, Methadone giúp ổn định sức khỏe thể chất và tinh thần. Chương trình điều trị này cung cấp cơ hội để người bệnh có thể tìm kiếm việc làm, xây dựng lại các mối quan hệ xã hội và cải thiện tình hình tài chính. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, người tham gia điều trị Methadone có tỷ lệ phạm tội thấp hơn và khả năng tái hòa nhập cộng đồng cao hơn so với những người không được điều trị. Điều trị duy trì methadone là một liệu pháp thay thế lâu dài cho sự phụ thuộc CDTP. Vì vậy, ngoài những mục đích làm giảm tỉ lệ sử dụng CDTP, giảm lây truyền HIV, HVC, HBV và các bệnh lây truyền qua đường tiêm chích, giảm tỉ lệ tử vong liên quan đến sử dụng CDTP, giảm hoạt động tội phạm thì CLCS cũng là một trong những điểm đầu tiên, quan trọng cần đánh giá trong quá trình hiệu quả điều trị và sức khỏe của người điều trị duy trì methadone.

II. Thách Thức Về Chất Lượng Cuộc Sống Của Người Điều Trị

Mặc dù điều trị Methadone mang lại nhiều lợi ích, nhưng người bệnh vẫn đối mặt với nhiều thách thức ảnh hưởng đến CLCS. Các vấn đề về sức khỏe thể chất, tinh thần, tình hình kinh tế khó khăn, sự kỳ thị và phân biệt đối xử từ xã hội là những rào cản lớn. Nghiên cứu cho thấy rằng, tỷ lệ người điều trị Methadone có CLCS tốt còn thấp, đặc biệt là ở các lĩnh vực như quan hệ xã hội và môi trường sống. Bên cạnh đó, các yếu tố như tình trạng đồng nhiễm HIV, các bệnh lý kèm theo và điều kiện sống không ổn định cũng góp phần làm giảm CLCS của người bệnh.

2.1. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến CLCS Của Người Điều Trị

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến CLCS của người đang điều trị methadone bao gồm: đặc điểm cá nhân (tuổi, giới tính, học vấn, tình trạng hôn nhân, tình trạng việc làm, bệnh tật kèm theo, đồng nhiễm HIV, thời gian điều trị methadone, số lần xét nghiệm dương tính với ma túy). Yếu tố gia đình, cộng đồng (sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng, sự kỳ thị). Các yếu tố từ cơ sở điều trị methadone như: sự quan tâm, hỗ trợ từ nhân viên y tế và các chính sách điều trị của trung tâm. Việc xác định và giải quyết các yếu tố này là rất quan trọng để cải thiện CLCS cho người đang điều trị Methadone.

2.2. Tác Động Của Đại Dịch COVID 19 Đến Chất Lượng Cuộc Sống

Đại dịch COVID-19 đã gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến CLCS của người đang điều trị Methadone. Các biện pháp giãn cách xã hội, mất việc làm, khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ y tế và sự gia tăng căng thẳng đã làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe tinh thần và kinh tế. Việc triển khai các biện pháp như phát thuốc tại nhà và tăng cường hỗ trợ trực tuyến đã giúp giảm thiểu một phần tác động tiêu cực, nhưng vẫn cần có những giải pháp toàn diện hơn để đảm bảo CLCS cho người bệnh trong bối cảnh đại dịch và hậu đại dịch. Trong giai đoạn COVID-19, việc triển khai phát thuốc methadone tại nhà cho người đang tham gia điều trị methadone đã giúp giảm tỷ lệ người bỏ liều.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đánh Giá Chất Lượng Cuộc Sống Tại Tân Bình

Nghiên cứu về CLCS của người điều trị Methadone tại Tân Bình năm 2022 sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng để có cái nhìn toàn diện. Nghiên cứu định lượng sử dụng bộ câu hỏi WHOQoL-BREF để đánh giá CLCS trên các lĩnh vực: sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần, quan hệ xã hội và môi trường sống. Nghiên cứu định tính thông qua phỏng vấn sâu với người bệnh, nhân viên y tế và lãnh đạo trung tâm y tế để thu thập thông tin chi tiết về các yếu tố ảnh hưởng đến CLCS. Dữ liệu thu thập được phân tích thống kê để xác định các yếu tố liên quan đến CLCS và đưa ra các khuyến nghị phù hợp.

3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu và Phương Pháp Thu Thập Dữ Liệu Định Lượng

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả, kết hợp nghiên cứu định tính và định lượng. Nghiên cứu định lượng thực hiện khảo sát 230 người đang điều trị methadone giai đoạn duy trì tại TTYT quận Tân Bình theo bộ câu hỏi cấu trúc xây dựng dựa trên thang đo WHOQoL-BREF với 26 câu hỏi gồm 4 nhóm câu hỏi về: thể chất, tâm lý, xã hội và môi trường. Bộ câu hỏi sử dụng thang đo Likert 5 mức độ: 1. Rất không hài lòng/Rất xấu; 2. Không hài lòng/Xấu, 3; Bình thường/Trung bình; 4. Hài lòng/Tốt; 5. Rất hài lòng/Rất tốt. Tổng điểm tối đa cho mỗi lĩnh vực là 100 điểm, tổng điểm người đang điều trị methadone càng cao, phản ánh CLCS tốt hơn.

3.2. Phỏng Vấn Sâu và Phân Tích Dữ Liệu Định Tính Chi Tiết

Nghiên cứu định tính thực hiện 9 cuộc phỏng vấn sâu với 1 đại diện Lãnh đạo TTYT quận Tân Bình, 01 đại diện quản lý khoa Tham vấn Hỗ trợ Cộng đồng HIV/AIDS, 02 bác sĩ điều trị của phòng khám Methadone và 05 người đang điều trị methadone). Phỏng vấn sâu được sử dụng để hiểu rõ hơn về trải nghiệm của người bệnh, những khó khăn mà họ gặp phải và những yếu tố hỗ trợ giúp họ cải thiện CLCS. Các cuộc phỏng vấn được ghi âm và phân tích theo phương pháp phân tích nội dung để xác định các chủ đề chính và các yếu tố quan trọng liên quan đến CLCS.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thực Trạng Chất Lượng Cuộc Sống Tại Tân Bình

Kết quả nghiên cứu cho thấy CLCS của người điều trị Methadone tại Tân Bình còn ở mức trung bình. Điểm CLCS trung bình là 64,63 ± 9,81 điểm, trong đó lĩnh vực sức khỏe thể chất và tinh thần đạt điểm cao hơn so với lĩnh vực quan hệ xã hội. Các yếu tố như tình trạng việc làm, tình trạng nhiễm HIV và tiền sử sử dụng ma túy có liên quan đáng kể đến CLCS. Nghiên cứu định tính cũng chỉ ra rằng sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và nhân viên y tế đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện CLCS.

4.1. Điểm Số CLCS Theo Các Lĩnh Vực Cụ Thể Thể Chất Tinh Thần

Kết quả nghiên cứu cho thấy tổng điểm CLCS của người đang điều trị methadone thấp, trung bình là 64,63 ± 9,81 điểm, trong đó, lĩnh vực sức khỏe thể chất là 68,31 ± 11,06 điểm, lĩnh vực sức khỏe tinh thần là 66,27 ± 11,87 điểm, lĩnh vực mối quan hệ xã hội là 59,06 ± 13,47 điểm và lĩnh vực môi trường sống là 65,03 ± 10,50 điểm. Điểm số CLCS khác nhau giữa các lĩnh vực, cho thấy những khía cạnh cụ thể trong cuộc sống của người bệnh cần được quan tâm và cải thiện.

4.2. Mối Liên Hệ Giữa Tình Trạng Việc Làm và CLCS

Nghiên cứu cho thấy những người không có việc làm thường có điểm CLCS thấp hơn so với những người làm các công việc khác. Người không làm việc có điểm CLCS chung thấp hơn người làm nghề tự do (p=0,004) và các nghề khác (p=0,001). Điều này cho thấy tình trạng việc làm có ảnh hưởng lớn đến CLCS, đặc biệt là về khía cạnh tài chính và sự tự tin của người bệnh. Việc hỗ trợ người bệnh tìm kiếm việc làm và ổn định tài chính là một yếu tố quan trọng để cải thiện CLCS tổng thể.

V. Giải Pháp Cải Thiện Chất Lượng Cuộc Sống Cho Người Điều Trị

Để cải thiện CLCS cho người điều trị Methadone, cần có các giải pháp toàn diện và phối hợp từ nhiều bên liên quan. Tăng cường hỗ trợ tâm lý và xã hội, tạo điều kiện tiếp cận việc làm và cải thiện điều kiện sống là những giải pháp quan trọng. Bên cạnh đó, cần giảm thiểu sự kỳ thị và phân biệt đối xử từ xã hội, đồng thời nâng cao nhận thức về Methadone và lợi ích của chương trình điều trị. Các cơ sở điều trị cần cải thiện quy trình và cung cấp dịch vụ thân thiện, dễ tiếp cận.

5.1. Đề Xuất Các Chính Sách Hỗ Trợ Về Việc Làm và Tài Chính

Cần có các chính sách hỗ trợ đặc biệt cho người điều trị Methadone trong việc tìm kiếm việc làm và ổn định tài chính. Các chương trình đào tạo nghề, hỗ trợ vay vốn khởi nghiệp và kết nối với các nhà tuyển dụng có thể giúp người bệnh có cơ hội làm việc và cải thiện thu nhập. Đồng thời, cần tăng cường các chương trình hỗ trợ tài chính cho những người gặp khó khăn về kinh tế, đặc biệt là trong giai đoạn đầu điều trị.

5.2. Tăng Cường Tư Vấn Tâm Lý và Giảm Kỳ Thị

Tư vấn tâm lý đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người bệnh đối phó với các vấn đề tâm lý và cảm xúc liên quan đến việc sử dụng ma túy và quá trình điều trị. Cần tăng cường các dịch vụ tư vấn cá nhân và nhóm, đồng thời đào tạo nhân viên y tế về kỹ năng tư vấn và hỗ trợ tâm lý. Bên cạnh đó, cần triển khai các chiến dịch truyền thông để giảm thiểu sự kỳ thị và phân biệt đối xử từ xã hội, đồng thời nâng cao nhận thức về Methadone và lợi ích của chương trình điều trị.

5.3. Cải Thiện Quy Trình Điều Trị và Dịch Vụ tại Cơ Sở Methadone

Các cơ sở điều trị Methadone cần cải thiện quy trình và cung cấp dịch vụ thân thiện, dễ tiếp cận. Rút ngắn thời gian chờ đợi, tạo không gian riêng tư cho người bệnh và tăng cường sự giao tiếp giữa nhân viên y tế và người bệnh là những yếu tố quan trọng. Đồng thời, cần đảm bảo nguồn cung cấp thuốc ổn định và mở rộng thời gian phát thuốc để đáp ứng nhu cầu của người bệnh.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Chất Lượng Cuộc Sống Tương Lai

Nghiên cứu tại Tân Bình năm 2022 đã cung cấp những thông tin quan trọng về CLCS của người điều trị Methadone và các yếu tố liên quan. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần có những giải pháp toàn diện để cải thiện CLCS cho người bệnh, bao gồm hỗ trợ tâm lý, tạo điều kiện tiếp cận việc làm và giảm thiểu sự kỳ thị. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp và xây dựng các mô hình điều trị Methadone phù hợp với điều kiện và nhu cầu của từng địa phương. Việc đánh giá và cải thiện CLCS của người đang điều trị methadone là rất cần thiết đối với việc nâng cao hiệu quả chương trình điều trị Methadone.

6.1. Tóm Tắt Các Phát Hiện Chính Về CLCS và Các Yếu Tố

Nghiên cứu cho thấy CLCS của người điều trị Methadone tại Tân Bình còn ở mức trung bình, với các lĩnh vực sức khỏe thể chất và tinh thần đạt điểm cao hơn so với lĩnh vực quan hệ xã hội. Các yếu tố như tình trạng việc làm, tình trạng nhiễm HIV và tiền sử sử dụng ma túy có liên quan đáng kể đến CLCS. Sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và nhân viên y tế đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện CLCS.

6.2. Đề Xuất Các Hướng Nghiên Cứu Sâu Hơn Về Các Mô Hình Điều Trị

Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp và xây dựng các mô hình điều trị Methadone phù hợp với điều kiện và nhu cầu của từng địa phương. Cần có các nghiên cứu so sánh hiệu quả của các mô hình điều trị khác nhau, đồng thời đánh giá tác động của các yếu tố văn hóa và xã hội đến CLCS của người bệnh.

Tổng quan nghiên cứu

Theo báo cáo của UNODC năm 2019, thế giới có khoảng 275 triệu người sử dụng ma túy, trong đó 37 triệu người nghiện ma túy tổng hợp và 18 triệu người nghiện heroin. Tại Việt Nam, tình hình sử dụng các chất dạng thuốc phiện (CDTP) diễn biến phức tạp với sự gia tăng về số lượng và mức độ nghiêm trọng. Chương trình điều trị methadone được triển khai nhằm hỗ trợ người nghiện CDTP tái hòa nhập cộng đồng, giảm tỉ lệ sử dụng ma túy bất hợp pháp và phòng ngừa các bệnh lây nhiễm như HIV/AIDS, viêm gan B, C. Tuy nhiên, chất lượng cuộc sống (CLCS) của người đang điều trị methadone tại Việt Nam còn nhiều hạn chế, với tỷ lệ CLCS tốt chỉ khoảng 49-52% sau 6-24 tháng điều trị.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Y tế quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh trong năm 2022 nhằm mô tả thực trạng CLCS của người đang điều trị methadone và phân tích các yếu tố liên quan. Nghiên cứu sử dụng thang đo WHOQoL-BREF với 230 người tham gia, đánh giá 4 lĩnh vực: sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần, mối quan hệ xã hội và môi trường sống. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả chương trình điều trị methadone, góp phần cải thiện sức khỏe và tái hòa nhập xã hội cho người nghiện CDTP tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về chất lượng cuộc sống của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), định nghĩa CLCS là nhận thức cá nhân về vị trí của họ trong cuộc sống, bao gồm các khía cạnh sức khỏe thể chất, tinh thần, mối quan hệ xã hội và môi trường sống. Thang đo WHOQoL-BREF gồm 26 câu hỏi đánh giá 4 lĩnh vực này, được sử dụng rộng rãi trong các nghiên cứu về người điều trị methadone.

Ngoài ra, nghiên cứu xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến CLCS ở ba cấp độ: cá nhân (giới tính, tuổi, trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân, nghề nghiệp, bệnh lý kèm theo, thời gian điều trị methadone), gia đình và cộng đồng (sự hỗ trợ, kỳ thị, phân biệt đối xử), và cơ sở điều trị (quy trình khám chữa bệnh, nhân lực, cơ sở vật chất). Đại dịch COVID-19 cũng được xem xét như một yếu tố tác động đến CLCS và khả năng tiếp cận điều trị methadone.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả kết hợp định lượng và định tính. Đối với phần định lượng, khảo sát 230 người đang điều trị methadone tại Trung tâm Y tế quận Tân Bình, với cỡ mẫu được tính toán dựa trên độ lệch chuẩn điểm CLCS trung bình 59,5 ± 11,6 điểm, độ chính xác 2,5 điểm và độ tin cậy 95%. Phương pháp chọn mẫu toàn bộ được áp dụng, đạt tỷ lệ tham gia 94,3%.

Dữ liệu được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp, điện thoại hoặc qua cộng tác viên y tế vãng gia, sử dụng bộ câu hỏi dựa trên thang đo WHOQoL-BREF phiên bản tiếng Việt. Các biến số bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, tiền sử bệnh lý, đặc điểm điều trị methadone và điểm CLCS theo 4 lĩnh vực.

Phần định tính thực hiện 9 cuộc phỏng vấn sâu với đại diện lãnh đạo Trung tâm Y tế, quản lý khoa Tham vấn Hỗ trợ Cộng đồng HIV/AIDS, bác sĩ điều trị methadone và người đang điều trị methadone, nhằm bổ sung thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến CLCS.

Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm Stata 14.0, sử dụng thống kê mô tả và kiểm định T, Anova, Wilcoxon, Kruskal-Wallis với mức ý nghĩa p<0,05. Dữ liệu định tính được phân tích theo chủ đề dựa trên khung lý thuyết nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng CLCS chung: Điểm CLCS trung bình của người đang điều trị methadone là 64,63 ± 9,81 điểm trên thang 100. Trong đó, điểm trung bình các lĩnh vực lần lượt là: sức khỏe thể chất 68,31 ± 11,06; sức khỏe tinh thần 66,27 ± 11,87; môi trường sống 65,03 ± 10,50; mối quan hệ xã hội thấp nhất với 59,06 ± 13,47 điểm.

2. Ảnh hưởng của nghề nghiệp: Người không làm việc có điểm CLCS tổng thể thấp hơn đáng kể so với người làm nghề tự do và các nghề khác (p từ 0,001 đến 0,009). Tương tự, điểm CLCS các lĩnh vực thể chất, tinh thần, xã hội và môi trường cũng thấp hơn nhóm có việc làm.

3. Ảnh hưởng của giới tính và tuổi: Nam giới có điểm CLCS lĩnh vực mối quan hệ xã hội cao hơn nữ giới (p=0,012). Người trên 40 tuổi có điểm CLCS mối quan hệ xã hội thấp hơn nhóm trẻ hơn (p=0,040).

4. Tình trạng hôn nhân và nhiễm HIV: Người đã kết hôn có điểm CLCS tinh thần cao hơn người chưa kết hôn (p=0,01). Người không nhiễm HIV có điểm CLCS tổng thể, tinh thần và môi trường sống cao hơn người nhiễm HIV (p từ 0,01 đến 0,013).

5. Tuân thủ điều trị và xét nghiệm nước tiểu: Người không có lần xét nghiệm nước tiểu dương tính với ma túy có điểm CLCS các lĩnh vực và tổng thể cao hơn người có ít nhất một lần xét nghiệm dương tính (p<0,001).

6. Ảnh hưởng của đại dịch COVID-19: Việc phát thuốc methadone tại nhà và hỗ trợ từ gia đình, tổ chức phi chính phủ, đồng đẳng viên được đánh giá là các yếu tố tích cực giúp duy trì và cải thiện CLCS trong bối cảnh dịch bệnh.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy CLCS của người đang điều trị methadone tại Trung tâm Y tế quận Tân Bình ở mức trung bình, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Lĩnh vực mối quan hệ xã hội có điểm thấp nhất, phản ánh khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ xã hội và sự kỳ thị còn tồn tại. Nghề nghiệp và việc làm là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến CLCS, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy người có việc làm ổn định có CLCS cao hơn.

Giới tính và tuổi tác cũng ảnh hưởng đến CLCS, trong đó nam giới và người trẻ tuổi có điểm CLCS xã hội tốt hơn, có thể do khả năng hòa nhập và nhận được sự hỗ trợ xã hội cao hơn. Tình trạng hôn nhân và nhiễm HIV cũng là các yếu tố liên quan, với người đã kết hôn và không nhiễm HIV có CLCS tốt hơn, do sự hỗ trợ tinh thần và sức khỏe tốt hơn.

Việc tuân thủ điều trị methadone và kết quả xét nghiệm nước tiểu phản ánh mức độ kiểm soát nghiện, ảnh hưởng tích cực đến CLCS. Đại dịch COVID-19 đã tạo ra thách thức lớn nhưng cũng thúc đẩy các sáng kiến như phát thuốc tại nhà, giúp giảm bỏ điều trị và duy trì CLCS.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh điểm CLCS theo các nhóm nghề nghiệp, giới tính, tình trạng hôn nhân và xét nghiệm nước tiểu, cũng như bảng phân tích thống kê các yếu tố liên quan với giá trị p.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường hỗ trợ việc làm: Phát triển các chương trình đào tạo nghề và tạo việc làm ổn định cho người đang điều trị methadone nhằm nâng cao điểm CLCS, đặc biệt trong lĩnh vực thể chất và xã hội. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là Trung tâm Y tế quận phối hợp với các tổ chức xã hội.

2. Giảm kỳ thị và phân biệt đối xử: Triển khai các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về người nghiện và người điều trị methadone, giảm kỳ thị xã hội. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể là các cơ quan y tế, truyền thông và tổ chức phi chính phủ.

3. Củng cố nhân lực tư vấn tâm lý: Bổ sung nhân sự chuyên trách tư vấn, hỗ trợ tâm lý tại phòng khám methadone, tạo không gian tư vấn riêng tư để nâng cao hiệu quả điều trị và CLCS tinh thần. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, chủ thể là Trung tâm Y tế quận.

4. Duy trì và mở rộng phát thuốc tại nhà: Tiếp tục triển khai phát thuốc methadone tại nhà, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh hoặc khó khăn đi lại, nhằm tăng tỷ lệ tuân thủ điều trị và cải thiện CLCS. Chủ thể là Trung tâm Y tế quận và các tổ chức hỗ trợ.

5. Tăng cường hỗ trợ gia đình và đồng đẳng viên: Xây dựng các nhóm hỗ trợ đồng đẳng và chương trình hỗ trợ gia đình người điều trị methadone để tăng cường sự gắn kết xã hội và tinh thần. Thời gian thực hiện 1 năm, chủ thể là các tổ chức cộng đồng và Trung tâm Y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và cán bộ quản lý chương trình methadone: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về CLCS và các yếu tố ảnh hưởng, giúp cải thiện chất lượng dịch vụ và quản lý điều trị.

2. Nhà hoạch định chính sách y tế công cộng: Thông tin về tác động của các yếu tố xã hội, kinh tế và dịch bệnh đến CLCS người điều trị methadone hỗ trợ xây dựng chính sách phù hợp.

3. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng hỗ trợ người nghiện: Nghiên cứu giúp hiểu rõ nhu cầu và khó khăn của người điều trị methadone, từ đó thiết kế các chương trình hỗ trợ hiệu quả.

4. Nhà nghiên cứu và học viên ngành y tế công cộng, tâm lý học: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực nghiệm để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về chất lượng cuộc sống và điều trị nghiện.

Câu hỏi thường gặp

1. Điều trị methadone có ảnh hưởng thế nào đến chất lượng cuộc sống?
   Điều trị methadone giúp giảm sử dụng ma túy bất hợp pháp, cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, CLCS còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nghề nghiệp, hỗ trợ xã hội và tuân thủ điều trị.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến CLCS của người đang điều trị methadone?
   Nghiên cứu cho thấy nghề nghiệp, tình trạng hôn nhân, nhiễm HIV và tuân thủ điều trị là các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến CLCS, đặc biệt trong các lĩnh vực thể chất, tinh thần và xã hội.

3. Làm thế nào để giảm tỷ lệ bỏ điều trị methadone?
   Tăng cường hỗ trợ việc làm, giảm kỳ thị xã hội, cải thiện tư vấn tâm lý và phát thuốc tại nhà là các giải pháp hiệu quả giúp người điều trị duy trì chương trình và nâng cao CLCS.

4. Đại dịch COVID-19 ảnh hưởng thế nào đến chương trình methadone?
   COVID-19 gây khó khăn trong việc tiếp cận điều trị do hạn chế đi lại và nguy cơ lây nhiễm. Việc phát thuốc methadone tại nhà đã giúp giảm tỷ lệ bỏ điều trị và duy trì CLCS trong bối cảnh dịch bệnh.

5. Thang đo WHOQoL-BREF có phù hợp để đánh giá CLCS người điều trị methadone không?
   WHOQoL-BREF là công cụ được đánh giá có độ tin cậy cao, phù hợp với nhiều đối tượng, bao gồm người điều trị methadone, giúp đánh giá toàn diện các khía cạnh sức khỏe và xã hội của CLCS.

Kết luận

• Người đang điều trị methadone tại Trung tâm Y tế quận Tân Bình có chất lượng cuộc sống trung bình với điểm tổng thể 64,63 ± 9,81 trên thang 100.
• Nghề nghiệp, tình trạng hôn nhân, nhiễm HIV và tuân thủ điều trị là các yếu tố liên quan quan trọng đến CLCS.
• Đại dịch COVID-19 ảnh hưởng đến việc tiếp cận điều trị nhưng các sáng kiến phát thuốc tại nhà đã giúp duy trì CLCS.
• Cần tăng cường hỗ trợ việc làm, giảm kỳ thị, củng cố tư vấn tâm lý và duy trì các chính sách hỗ trợ để nâng cao CLCS.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải thiện chương trình điều trị methadone tại địa phương và mở rộng ứng dụng trong các khu vực khác.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan y tế và tổ chức liên quan nên triển khai các khuyến nghị nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả điều trị methadone và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người nghiện CDTP.