Căn Cứ Tính Thuế Thu Nhập Cá Nhân Theo Pháp Luật Việt Nam

Thuế TNCN đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết thu nhập, đảm bảo công bằng xã hội và tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Theo tài liệu gốc, nhiều lần sửa đổi, bổ sung Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao cho thấy sự điều chỉnh liên tục để phù hợp với tình hình kinh tế xã hội. Việc xác định đúng thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ gia cảnh là yếu tố then chốt để đảm bảo tính chính xác và công bằng của việc thu thuế. Mục tiêu là tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách, đồng thời khuyến khích người dân lao động, sản xuất.

Căn cứ tính thuế thu nhập cá nhân bao gồm thu nhập chịu thuế, thu nhập được miễn thuế và các khoản giảm trừ gia cảnh. Thu nhập chịu thuế là tổng các khoản thu nhập từ tiền lương, tiền công, kinh doanh, đầu tư vốn, bản quyền, chuyển nhượng vốn, bất động sản, trúng thưởng và các khoản thu nhập khác. Thu nhập được miễn thuế bao gồm các khoản thu nhập từ sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp trong hạn mức giao đất, thu nhập từ tiền lương hưu, học bổng, bồi thường bảo hiểm và các khoản thu nhập khác theo quy định của pháp luật.

Thu nhập từ tiền lương, tiền công bao gồm tiền lương, tiền công, các khoản phụ cấp, trợ cấp, tiền thưởng và các khoản thu nhập khác có tính chất tiền lương, tiền công. Để tính thu nhập chịu thuế từ tiền lương, tiền công, người nộp thuế cần trừ đi các khoản đóng góp bảo hiểm bắt buộc (bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp) và các khoản giảm trừ gia cảnh. Cần lưu ý các khoản phụ cấp, trợ cấp nào được miễn thuế theo quy định.

Thu nhập từ kinh doanh bao gồm thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ. Để tính thu nhập chịu thuế từ kinh doanh, người nộp thuế cần xác định doanh thu, chi phí hợp lý và thu nhập chịu thuế. Cần lưu ý các quy định về chứng từ, hóa đơn, khấu hao tài sản cố định và các chi phí được trừ khi tính thuế. Việc ghi chép sổ sách kế toán đầy đủ và chính xác là rất quan trọng.

Thu nhập vãng lai bao gồm thu nhập từ trúng thưởng, bản quyền, chuyển nhượng vốn, bất động sản, thừa kế, quà tặng và các khoản thu nhập khác. Mỗi loại thu nhập vãng lai có những quy định riêng về cách tính thuế. Ví dụ, thu nhập từ trúng thưởng có thể chịu thuế theo biểu thuế toàn phần hoặc biểu thuế lũy tiến. Việc xác định đúng loại thu nhập và áp dụng đúng quy định là rất quan trọng.

Để được giảm trừ gia cảnh cho bản thân, người nộp thuế phải là cá nhân cư trú tại Việt Nam. Mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân người nộp thuế được quy định cố định. Người nộp thuế không cần chứng minh thu nhập hay chi phí để được hưởng giảm trừ gia cảnh cho bản thân.

Người phụ thuộc bao gồm con chưa thành niên, con đang theo học, vợ/chồng không có thu nhập hoặc thu nhập thấp, cha mẹ già yếu không có thu nhập hoặc thu nhập thấp, và các đối tượng khác theo quy định của pháp luật. Để được giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc, người nộp thuế cần cung cấp các giấy tờ chứng minh mối quan hệ phụ thuộc (giấy khai sinh, giấy chứng nhận kết hôn, giấy xác nhận không có thu nhập) và đăng ký người phụ thuộc với cơ quan thuế.

Mức giảm trừ gia cảnh cho mỗi người phụ thuộc được quy định cố định. Mức này có thể được điều chỉnh theo thời gian để phù hợp với biến động của giá cả và mức sống. Người nộp thuế cần theo dõi các thông báo của cơ quan thuế để biết mức giảm trừ gia cảnh hiện hành.

Thu nhập từ sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp trong hạn mức giao đất được miễn thuế TNCN. Quy định này nhằm khuyến khích phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp và hỗ trợ người dân làm nông nghiệp.

Tiền lương hưu và các khoản trợ cấp xã hội theo quy định của pháp luật được miễn thuế TNCN. Quy định này nhằm đảm bảo an sinh xã hội cho người cao tuổi và các đối tượng yếu thế.

Học bổng và tiền bồi thường bảo hiểm theo quy định của pháp luật được miễn thuế TNCN. Quy định này nhằm hỗ trợ người học và người bị thiệt hại do các sự kiện bảo hiểm.

Biểu thuế lũy tiến từng phần hiện hành được quy định trong luật thuế TNCN. Biểu thuế này có 7 bậc, với mức thuế suất từ 5% đến 35%. Mức thuế suất tăng dần theo thu nhập chịu thuế.

Để tính thuế TNCN theo biểu thuế lũy tiến từng phần, người nộp thuế cần xác định thu nhập chịu thuế sau khi trừ đi các khoản giảm trừ gia cảnh. Sau đó, áp dụng mức thuế suất tương ứng với từng bậc thu nhập chịu thuế và cộng các khoản thuế tính được từ các bậc lại với nhau.

Ví dụ: Ông A có thu nhập chịu thuế là 15 triệu đồng/tháng. Ông A phải nộp thuế TNCN như sau: Bậc 1: 5 triệu đồng x 5% = 250.000 đồng; Bậc 2: (15 triệu - 5 triệu) x 10% = 1.000.000 đồng. Tổng số thuế TNCN ông A phải nộp là: 250.000 + 1.000.000 = 1.250.000 đồng.

Cần mở rộng cơ sở thuế bằng cách bổ sung các khoản thu nhập chịu thuế chưa được quy định và kiểm soát chặt chẽ thu nhập của các cá nhân, đặc biệt là thu nhập từ các hoạt động kinh doanh trực tuyến, chuyển nhượng vốn và bất động sản.

Cần nâng cao mức giảm trừ gia cảnh để đảm bảo mức sống tối thiểu cho người nộp thuế và cập nhật thường xuyên mức giảm trừ gia cảnh để phù hợp với biến động của giá cả và mức sống.

Cần đơn giản hóa thủ tục kê khai thuế TNCN và nộp thuế TNCN để tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế. Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế để nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan thuế và giảm chi phí tuân thủ cho người nộp thuế.