Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt, đặc biệt khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Dự toán ngân sách được xem là công cụ quản lý khoa học quan trọng giúp doanh nghiệp định hướng hoạt động kinh doanh, phối hợp các bộ phận và chuẩn bị nguồn lực ứng phó với biến động thị trường. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp, trong đó có Công ty Cổ phần Gốm Việt Thành, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong công tác lập dự toán ngân sách, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và khả năng cạnh tranh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa các vấn đề lý luận về dự toán ngân sách, đánh giá thực trạng công tác dự toán tại Công ty Cổ phần Gốm Việt Thành trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2013, và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dự toán hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty tại địa bàn Đồng Nai. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả quản trị tài chính, góp phần tăng cường sức cạnh tranh và phát triển bền vững cho doanh nghiệp trong môi trường kinh tế thị trường hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

  • Lý thuyết quản trị tài chính doanh nghiệp: Dự toán ngân sách là công cụ hoạch định tài chính, giúp doanh nghiệp dự báo và phân bổ nguồn lực hiệu quả.
  • Mô hình dự toán ngân sách: Ba mô hình chính gồm mô hình thông tin từ trên xuống, mô hình thông tin phản hồi và mô hình thông tin từ dưới lên, mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng phù hợp với đặc điểm doanh nghiệp.
  • Các loại dự toán ngân sách: Phân loại theo thời gian (ngắn hạn, dài hạn), theo chức năng (dự toán hoạt động, dự toán tài chính), và theo phương pháp lập (dự toán linh hoạt, dự toán cố định).
  • Phương pháp lập dự toán: Bao gồm phương pháp lập dự toán từ đầu (ZBB), dự toán trên cơ sở hoạt động (ABB) và dự toán tăng dần.
  • Khái niệm về phần đệm ngân sách (budgetary slack): Hiện tượng các bộ phận lập dự toán thấp hơn khả năng thực tế để dễ dàng hoàn thành kế hoạch, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thực tế từ báo cáo tài chính, dự toán ngân sách và các tài liệu nội bộ của Công ty Cổ phần Gốm Việt Thành giai đoạn 2010-2013.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng để đánh giá sự phù hợp và hiệu quả của các dự toán ngân sách, so sánh số liệu thực tế với kế hoạch, phân tích các chỉ tiêu tài chính và sản xuất.
  • Phương pháp tổng hợp và suy luận: Tổng hợp các kết quả phân tích để đưa ra nhận định về thực trạng và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2013-2014, tập trung vào đánh giá công tác dự toán ngân sách năm 2013 và đề xuất hoàn thiện cho các năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  • Mô hình dự toán ngân sách: Công ty áp dụng mô hình thông tin phản hồi, trong đó Hội đồng quản trị định hướng mục tiêu, Ban giám đốc xây dựng chiến lược và Phòng Kế hoạch lập dự toán. Mô hình này giúp tăng tính chính xác và sự đồng thuận trong công tác dự toán.
  • Dự toán tiêu thụ: Sản lượng tiêu thụ dự kiến tăng từ 5% đến 10% so với năm trước, với doanh thu mục tiêu năm 2013 đạt khoảng 50 tỷ đồng, lợi nhuận dự kiến 4 tỷ đồng, sản lượng tiêu thụ khoảng 500.000 sản phẩm.
  • Dự toán chi phí: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công và chi phí sản xuất chung được lập dựa trên định mức hợp lý và số liệu thực tế, chi phí vận chuyển chiếm khoảng 15% giá thành sản phẩm.
  • Ưu điểm: Công ty đã xây dựng được mục tiêu cụ thể, quy trình lập dự toán rõ ràng, có sự phối hợp giữa các phòng ban, định mức nguyên vật liệu và chi phí được kiểm soát chặt chẽ.
  • Nhược điểm: Một số dự toán còn chưa sát thực tế, phần đệm ngân sách tồn tại do áp lực hoàn thành kế hoạch, gây khó khăn trong việc đánh giá chính xác hiệu quả hoạt động.

Thảo luận kết quả

Việc áp dụng mô hình thông tin phản hồi giúp công tác dự toán có tính chính xác và sự đồng thuận cao, phù hợp với quy mô và đặc điểm tổ chức của Công ty. Tuy nhiên, chi phí và thời gian cho quá trình phản hồi và phê duyệt dự toán khá lớn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và tinh thần trách nhiệm cao từ các cấp quản lý. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này tương đồng với thực trạng nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang áp dụng mô hình dự toán phản hồi nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc kiểm soát phần đệm ngân sách.

Việc xây dựng định mức nguyên vật liệu và chi phí dựa trên số liệu thực tế giúp nâng cao độ tin cậy của dự toán, đồng thời tạo cơ sở cho việc kiểm soát chi phí hiệu quả. Tuy nhiên, áp lực hoàn thành kế hoạch và sự thiếu minh bạch trong một số trường hợp dẫn đến việc các bộ phận lập dự toán thấp hơn khả năng thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và phân bổ nguồn lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng so sánh dự toán và thực tế về sản lượng, doanh thu, chi phí nguyên vật liệu và chi phí sản xuất chung, giúp minh họa rõ ràng mức độ chính xác và hiệu quả của công tác dự toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  • Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức: Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng lập dự toán và quản lý ngân sách cho cán bộ quản lý và nhân viên, nhằm giảm thiểu phần đệm ngân sách và nâng cao tính trung thực trong báo cáo. Thời gian thực hiện: 6 tháng, chủ thể: Phòng Nhân sự phối hợp Phòng Kế hoạch.
  • Hoàn thiện quy trình dự toán: Rà soát và điều chỉnh quy trình lập dự toán ngân sách, tăng cường kiểm soát và giám sát các bước phê duyệt, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả. Thời gian: 3 tháng, chủ thể: Ban Giám đốc và Phòng Kế hoạch.
  • Áp dụng công nghệ thông tin: Xây dựng hệ thống phần mềm quản lý dự toán ngân sách tích hợp, giúp tự động hóa quy trình, giảm thiểu sai sót và tăng tính chính xác. Thời gian: 12 tháng, chủ thể: Phòng Công nghệ thông tin phối hợp Phòng Kế hoạch.
  • Tăng cường phối hợp liên phòng ban: Thiết lập các cuộc họp định kỳ giữa các phòng ban liên quan để trao đổi thông tin, điều chỉnh dự toán kịp thời theo biến động thực tế. Thời gian: liên tục hàng quý, chủ thể: Ban Giám đốc.
  • Xây dựng hệ thống đánh giá và khen thưởng: Thiết lập tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác dự toán và khen thưởng kịp thời cho các bộ phận, cá nhân thực hiện tốt, tạo động lực nâng cao chất lượng dự toán. Thời gian: 6 tháng, chủ thể: Ban Giám đốc và Phòng Nhân sự.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  • Ban lãnh đạo doanh nghiệp: Giúp hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của dự toán ngân sách trong quản trị tài chính, từ đó xây dựng chiến lược và chính sách phù hợp.
  • Phòng Kế hoạch và Tài chính: Cung cấp phương pháp và quy trình lập dự toán ngân sách hiệu quả, giúp nâng cao chất lượng dự toán và kiểm soát chi phí.
  • Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kinh tế, Tài chính, Kế toán: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về công tác dự toán ngân sách trong doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt trong ngành gốm sứ.
  • Các doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ: Học hỏi mô hình và kinh nghiệm áp dụng dự toán ngân sách phù hợp với đặc điểm tổ chức và quy mô doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dự toán ngân sách là gì và tại sao nó quan trọng?
    Dự toán ngân sách là kế hoạch tài chính chi tiết cho hoạt động kinh doanh trong tương lai, giúp doanh nghiệp định hướng, kiểm soát chi phí và phân bổ nguồn lực hiệu quả, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh.

  2. Mô hình dự toán ngân sách nào phù hợp với doanh nghiệp sản xuất?
    Mô hình thông tin phản hồi được đánh giá phù hợp vì nó kết hợp ý kiến từ các cấp quản lý, tăng tính chính xác và sự đồng thuận trong lập dự toán.

  3. Phần đệm ngân sách (budgetary slack) là gì và làm thế nào để giảm thiểu?
    Là sự chênh lệch giữa dự toán và khả năng thực tế do các bộ phận lập dự toán thấp hơn để dễ hoàn thành kế hoạch. Giảm thiểu bằng cách tăng cường giám sát, đào tạo và tạo động lực cho nhân viên.

  4. Các phương pháp lập dự toán phổ biến hiện nay?
    Bao gồm phương pháp lập dự toán từ đầu (ZBB), dự toán trên cơ sở hoạt động (ABB) và dự toán tăng dần, mỗi phương pháp có ưu nhược điểm và phù hợp với từng hoàn cảnh doanh nghiệp.

  5. Làm thế nào để dự toán ngân sách phản ánh sát thực tế?
    Cần xây dựng định mức chi phí hợp lý, phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, sử dụng dữ liệu thực tế và cập nhật thường xuyên dự toán theo biến động thị trường.

Kết luận

  • Dự toán ngân sách là công cụ quản lý tài chính thiết yếu giúp doanh nghiệp định hướng và kiểm soát hoạt động kinh doanh hiệu quả.
  • Công ty Cổ phần Gốm Việt Thành đã áp dụng mô hình dự toán phản hồi, xây dựng quy trình và định mức chi phí tương đối hoàn chỉnh, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Vẫn còn tồn tại một số hạn chế như phần đệm ngân sách và sự chưa sát thực tế trong một số dự toán chi phí.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình, nâng cao nhận thức, áp dụng công nghệ và tăng cường phối hợp liên phòng ban nhằm nâng cao chất lượng dự toán.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển công tác dự toán ngân sách phù hợp với đặc điểm doanh nghiệp sản xuất trong bối cảnh cạnh tranh hiện nay.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý doanh nghiệp nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác dự toán ngân sách, đồng thời tiếp tục nghiên cứu và cập nhật các phương pháp quản trị tài chính hiện đại nhằm phát triển bền vững doanh nghiệp.