Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế xã hội, chiếm khoảng 38,24% tổng sản phẩm quốc nội năm 2022 theo Tổng cục Thống kê Việt Nam. Tuy nhiên, lĩnh vực này đang đối mặt với vấn đề lãng phí vật liệu xây dựng nghiêm trọng, chiếm từ 20-30% tổng vốn đầu tư, gây ảnh hưởng tiêu cực đến tiến độ, chi phí và chất lượng dự án. Tỷ lệ lãng phí trong các loại công trình như cấp thoát nước, điện lưới lên đến 23,32%, hạ tầng 18,4% [2]. Việc quản lý vật liệu kém hiệu quả dẫn đến thiếu hụt, chậm trễ cung ứng, biến động giá, hư hỏng và lãng phí, làm giảm năng suất và lợi nhuận dự án.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá quy trình quản lý vật liệu tại các công ty xây dựng Việt Nam, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý vật liệu kém trong dự án thực tế và đề xuất quy trình phối hợp, quản lý vật liệu sử dụng công cụ Sơ đồ chuỗi giá trị (Value Stream Mapping - VSM) nhằm giảm thiểu lãng phí và nâng cao hiệu quả. Nghiên cứu tập trung khảo sát tại một dự án căn hộ cao tầng ở tỉnh Bình Dương trong giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2023.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc giảm 16,9% tổng thời gian quản lý vật liệu so với quy trình truyền thống, đồng thời tăng tỷ lệ thời gian gia tăng giá trị lên 50,6%, giúp tiết kiệm chi phí, giảm lãng phí và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực. Kết quả này góp phần nâng cao năng suất quản lý vật liệu trong các dự án xây dựng tại Việt Nam, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc áp dụng Lean và VSM trong thực tiễn ngành xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết Lean Manufacturing, xuất phát từ ngành công nghiệp Nhật Bản, tập trung vào việc tối ưu hóa giá trị sản phẩm bằng cách loại bỏ các hoạt động không tạo giá trị (Non-Value-Added - NVA) và tăng cường các hoạt động tạo giá trị (Value-Added - VA). Lean phân biệt rõ các loại lãng phí như vận chuyển, tồn kho, chuyển động, chờ đợi, sản xuất thừa, xử lý thừa và lỗi sản phẩm. Việc áp dụng Lean trong xây dựng nhằm giảm thiểu lãng phí vật liệu và nâng cao hiệu quả quản lý.

Công cụ chính được sử dụng là Sơ đồ chuỗi giá trị (Value Stream Mapping - VSM), giúp phân tích dòng chảy vật liệu và thông tin từ khâu đặt hàng đến nhập kho, xác định các hoạt động tạo và không tạo giá trị, từ đó đề xuất quy trình tinh gọn hơn. Ngoài ra, nghiên cứu còn ứng dụng các phần mềm hỗ trợ như Revit để tính toán khối lượng vật liệu và AMIS để quản lý kế toán vật tư, góp phần nâng cao tính chính xác và chuyên nghiệp trong quản lý.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: quản lý vật liệu xây dựng, Lean trong xây dựng, VSM, hoạt động tạo giá trị (VA), hoạt động không tạo giá trị (NVA), lãng phí trong xây dựng, và quy trình quản lý vật liệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính và định lượng kết hợp. Dữ liệu được thu thập qua phỏng vấn bán cấu trúc với các chuyên gia và cán bộ quản lý tại dự án căn hộ cao tầng ở Bình Dương, cùng với quan sát thực tế và phân tích tài liệu liên quan. Cỡ mẫu phỏng vấn gồm khoảng 10-15 người có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý vật liệu xây dựng.

Phân tích dữ liệu dựa trên kỹ thuật VSM để đánh giá quy trình hiện tại, xác định các hoạt động lãng phí và đề xuất quy trình cải tiến. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2023, bao gồm các bước khảo sát hiện trạng, phân tích quy trình, xây dựng sơ đồ chuỗi giá trị, áp dụng phần mềm hỗ trợ và đánh giá hiệu quả quy trình mới.

Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu mục tiêu nhằm đảm bảo thu thập được thông tin chuyên sâu từ các đối tượng có liên quan trực tiếp đến quản lý vật liệu tại công trường. Việc sử dụng phần mềm Revit và AMIS giúp tăng độ chính xác trong tính toán khối lượng và kiểm soát vật tư, đồng thời giảm thiểu sai sót do thủ công.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy trình quản lý vật liệu hiện tại còn nhiều lãng phí: Qua phân tích VSM, thời gian tổng thể cho các công đoạn tính khối lượng, đặt hàng, kiểm tra và nhập kho chiếm nhiều thời gian không tạo giá trị, dẫn đến hiệu quả thấp. Tỷ lệ thời gian không tạo giá trị chiếm gần 49,4% tổng thời gian quy trình.

  2. Áp dụng VSM giúp giảm 16,9% tổng thời gian quản lý vật liệu: So sánh với quy trình truyền thống, quy trình mới rút ngắn đáng kể thời gian thực hiện các bước, từ đó giảm chi phí và tăng năng suất lao động.

  3. Tỷ lệ thời gian gia tăng giá trị tăng lên 50,6%: Điều này cho thấy quy trình được tinh gọn hơn, tập trung vào các hoạt động thực sự cần thiết, giảm thiểu các bước thừa và lãng phí.

  4. Sử dụng phần mềm Revit và AMIS nâng cao hiệu quả quản lý: Việc ứng dụng công nghệ giúp tính toán khối lượng vật liệu chính xác hơn, giảm sai sót và tiết kiệm thời gian, đồng thời quản lý kế toán vật tư minh bạch và chuyên nghiệp hơn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của lãng phí trong quản lý vật liệu là do quy trình chưa được chuẩn hóa, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận, và việc kiểm soát vật liệu còn thủ công, gây chậm trễ và sai sót. Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo ngành cho thấy lãng phí vật liệu chiếm tỷ lệ lớn trong tổng chi phí dự án, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng công trình.

Việc áp dụng Lean và VSM đã giúp nhận diện rõ các hoạt động không tạo giá trị, từ đó loại bỏ hoặc cải tiến, đồng thời tăng cường sử dụng công nghệ hỗ trợ. So với các nghiên cứu trước đây tập trung vào công nghệ như NFC, GPS hay phần mềm quản lý riêng lẻ, nghiên cứu này nhấn mạnh vai trò của quy trình và phương pháp luận Lean trong việc tối ưu hóa toàn bộ chuỗi giá trị quản lý vật liệu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh thời gian thực hiện các bước trong quy trình cũ và quy trình cải tiến, cũng như bảng phân tích tỷ lệ thời gian VA và NVA, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của giải pháp đề xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai áp dụng quy trình quản lý vật liệu theo mô hình VSM: Các công ty xây dựng cần xây dựng và chuẩn hóa quy trình quản lý vật liệu dựa trên sơ đồ chuỗi giá trị, tập trung loại bỏ các hoạt động không tạo giá trị nhằm giảm thời gian và chi phí. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Ban quản lý dự án và phòng vật tư.

  2. Đào tạo nhân sự về Lean và VSM: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý và nhân viên liên quan để nâng cao nhận thức và kỹ năng áp dụng Lean trong quản lý vật liệu. Thời gian: 3-6 tháng. Chủ thể: Phòng nhân sự và đào tạo.

  3. Ứng dụng công nghệ hỗ trợ quản lý: Sử dụng phần mềm thiết kế như Revit để tính toán khối lượng vật liệu chính xác, kết hợp phần mềm kế toán AMIS để quản lý nhập xuất vật tư minh bạch, giảm sai sót và tăng tính chuyên nghiệp. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Phòng kỹ thuật và kế toán.

  4. Tăng cường kiểm soát và giám sát vật liệu tại công trường: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ từ khâu nhận vật liệu đến lưu kho, hạn chế thất thoát, hư hỏng và lãng phí. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Quản lý công trường và bộ phận kho bãi.

  5. Xây dựng hệ thống báo cáo và đánh giá hiệu quả: Thiết lập các chỉ số KPI về thời gian, chi phí, tỷ lệ lãng phí vật liệu để theo dõi và cải tiến liên tục quy trình quản lý. Thời gian: 3 tháng để thiết lập, đánh giá định kỳ hàng quý. Chủ thể: Ban quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý dự án xây dựng: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý vật liệu, từ đó đưa ra quyết định cải tiến quy trình nhằm giảm chi phí và nâng cao hiệu quả dự án.

  2. Nhân viên phòng vật tư và kho bãi: Nắm bắt quy trình quản lý vật liệu chuẩn hóa, áp dụng công cụ Lean và phần mềm hỗ trợ để thực hiện công việc chính xác, tiết kiệm thời gian.

  3. Chuyên gia tư vấn và giám sát xây dựng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để đánh giá và đề xuất giải pháp quản lý vật liệu phù hợp cho các dự án, góp phần nâng cao chất lượng và tiến độ thi công.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý xây dựng: Tham khảo phương pháp luận Lean và VSM trong quản lý vật liệu, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. VSM là gì và tại sao lại quan trọng trong quản lý vật liệu xây dựng?
    VSM (Value Stream Mapping) là công cụ phân tích dòng chảy vật liệu và thông tin trong quy trình, giúp nhận diện các hoạt động tạo và không tạo giá trị. Trong quản lý vật liệu xây dựng, VSM giúp phát hiện lãng phí, tối ưu hóa quy trình, giảm thời gian và chi phí.

  2. Lean có thể áp dụng như thế nào trong ngành xây dựng?
    Lean tập trung vào việc loại bỏ các hoạt động không cần thiết, tăng cường hiệu quả và chất lượng. Trong xây dựng, Lean giúp cải tiến quy trình quản lý vật liệu, giảm lãng phí, nâng cao năng suất và đáp ứng tốt hơn yêu cầu khách hàng.

  3. Phần mềm Revit và AMIS hỗ trợ quản lý vật liệu ra sao?
    Revit giúp tính toán khối lượng vật liệu chính xác dựa trên mô hình 3D, giảm sai sót thủ công. AMIS hỗ trợ quản lý kế toán vật tư, theo dõi nhập xuất, kiểm soát tồn kho minh bạch và chuyên nghiệp.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu lãng phí vật liệu tại công trường?
    Cần chuẩn hóa quy trình quản lý, áp dụng Lean và VSM để nhận diện và loại bỏ các hoạt động không tạo giá trị, đồng thời tăng cường giám sát, đào tạo nhân sự và sử dụng công nghệ hỗ trợ.

  5. Tại sao tỷ lệ thời gian gia tăng giá trị (VA) quan trọng trong quản lý vật liệu?
    Tỷ lệ thời gian VA phản ánh phần thời gian dành cho các hoạt động thực sự tạo ra giá trị cho quy trình. Tỷ lệ cao cho thấy quy trình hiệu quả, ít lãng phí, giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao năng suất.

Kết luận

  • Việc quản lý vật liệu xây dựng hiện nay tại Việt Nam còn tồn tại nhiều lãng phí, ảnh hưởng tiêu cực đến chi phí, tiến độ và chất lượng dự án.
  • Áp dụng Lean và công cụ VSM giúp giảm 16,9% tổng thời gian quản lý vật liệu, đồng thời tăng tỷ lệ thời gian gia tăng giá trị lên 50,6%.
  • Sử dụng phần mềm Revit và AMIS hỗ trợ nâng cao độ chính xác và chuyên nghiệp trong quản lý vật liệu.
  • Quy trình quản lý vật liệu tinh gọn giúp giảm chi phí, lãng phí và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực, tăng tính linh hoạt trong đáp ứng nhu cầu khách hàng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng quy trình mới, đào tạo nhân sự, ứng dụng công nghệ và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả nhằm duy trì cải tiến liên tục.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp Lean và VSM trong quản lý vật liệu để nâng cao hiệu quả dự án xây dựng của bạn ngay hôm nay!