Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018, Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng đã thực hiện công tác quản lý và sử dụng nguồn thu phí, lệ phí với tổng số thu tăng trưởng liên tục, đạt mức dự toán và vượt kế hoạch đề ra. Cụ thể, dự toán thu phí, lệ phí năm 2018 là 35.672 triệu đồng, tăng 7.134 triệu đồng so với năm 2017, phản ánh sự phát triển kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế đúng hướng của thành phố. Tuy nhiên, công tác quản lý nguồn thu này vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN).

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý và sử dụng nguồn thu phí, lệ phí tại Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn thu này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khoản phí, lệ phí do Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng thu, gồm: phí đào tạo lái xe hạng A1, phí sát hạch lái xe cơ giới và lệ phí đăng ký cấp biển phương tiện thi công (xe máy chuyên dùng) trong giai đoạn 2014-2018.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý NSNN tại địa phương, đảm bảo nguồn thu phí, lệ phí được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời hỗ trợ phát triển hạ tầng giao thông và dịch vụ công cộng tại Hải Phòng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản lý kinh tế và quản lý ngân sách nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của việc lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách trong quản lý nguồn thu phí, lệ phí.
  • Lý thuyết về phí và lệ phí: Dựa trên Luật Phí và Lệ phí số 97/2015/QH13, phân biệt rõ khái niệm, phân loại và vai trò của phí, lệ phí trong NSNN.
  • Mô hình quản lý thu chi ngân sách: Chu trình ngân sách gồm ba khâu chính: lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán, được áp dụng để đánh giá công tác quản lý phí, lệ phí tại Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng.

Các khái niệm chính bao gồm: phí đào tạo lái xe, phí sát hạch lái xe cơ giới, lệ phí đăng ký cấp biển phương tiện, quản lý thu phí, quản lý sử dụng nguồn thu, và hiệu quả quản lý ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê thu phí, lệ phí từ năm 2014 đến 2018 tại Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng; các báo cáo quyết toán; văn bản pháp luật liên quan.
  • Phương pháp thu thập: Khảo sát thực tế tại các đơn vị trực thuộc Sở, thu thập thông tin từ cán bộ quản lý và các báo cáo tài chính.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu thu chi, so sánh dự toán và thực hiện; phương pháp tổng hợp, so sánh, phân tích định tính các quy trình quản lý; sử dụng bảng biểu và biểu đồ để minh họa kết quả.
  • Cỡ mẫu: Toàn bộ số liệu thu phí, lệ phí của Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng trong giai đoạn nghiên cứu.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2014 đến 2018, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn thu phí, lệ phí ổn định
    Tổng số thu phí, lệ phí tại Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng tăng từ khoảng 18.635 triệu đồng năm 2014 lên 35.672 triệu đồng năm 2018, đạt 118% so với năm trước. Năm 2015, số thu tăng đột biến đạt 38.359 triệu đồng, vượt 116% dự toán, chủ yếu do nhu cầu học và sát hạch lái xe tăng cao.

  2. Hiệu quả quản lý dự toán và thực hiện thu
    Tỷ lệ thực hiện thu so với dự toán luôn đạt trên 95%, trong đó năm 2014 đạt 126%, năm 2016 đạt 170%, cho thấy công tác lập và chấp hành dự toán được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả.

  3. Sử dụng nguồn thu phí, lệ phí hợp lý
    Phần lớn nguồn thu được sử dụng cho chi thường xuyên như tiền lương, chi phí quản lý, sửa chữa thiết bị và đầu tư hiện đại hóa công nghệ. Tỷ lệ trích lập quỹ khen thưởng và phúc lợi không vượt quá 3 tháng lương, đảm bảo tính minh bạch và tiết kiệm.

  4. Một số tồn tại trong quản lý
    Việc thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên dẫn đến một số trung tâm sát hạch lái xe có chất lượng đào tạo giảm sút, ảnh hưởng đến nguồn thu năm 2018. Ngoài ra, công tác phối hợp giữa các đơn vị trong quản lý thu chi còn hạn chế, gây khó khăn trong kiểm soát và quyết toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tăng trưởng nguồn thu phí, lệ phí chủ yếu do sự phát triển kinh tế xã hội của Hải Phòng, nhu cầu học và sát hạch lái xe tăng cao, đồng thời các quy định pháp luật về phí, lệ phí được thực hiện nghiêm túc. So với một số địa phương khác, Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng có tỷ lệ thu vượt dự toán cao, thể hiện hiệu quả quản lý tốt.

Tuy nhiên, việc giảm sút chất lượng đào tạo tại một số trung tâm sát hạch lái xe phản ánh sự thiếu kiểm soát chặt chẽ trong công tác thanh tra, kiểm tra. Điều này cũng phù hợp với báo cáo của ngành về những khó khăn trong quản lý dịch vụ công tại địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu phí, lệ phí theo năm và bảng so sánh dự toán - thực hiện, giúp minh họa rõ nét hiệu quả quản lý và những biến động trong nguồn thu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ
    Thực hiện kiểm tra chất lượng đào tạo và sát hạch lái xe thường xuyên để đảm bảo chất lượng dịch vụ, từ đó duy trì và nâng cao nguồn thu phí. Thời gian thực hiện: hàng quý. Chủ thể: Sở Giao thông Vận tải phối hợp với các cơ quan chức năng.

  2. Hoàn thiện quy trình lập dự toán và quyết toán
    Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chi, xây dựng hệ thống báo cáo điện tử để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Thời gian thực hiện: trong 12 tháng tới. Chủ thể: Văn phòng Sở Giao thông Vận tải và Sở Tài chính.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng về quản lý tài chính công, pháp luật về phí, lệ phí cho cán bộ trực tiếp quản lý thu chi nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và trách nhiệm. Thời gian thực hiện: 6 tháng đầu năm. Chủ thể: Sở Giao thông Vận tải phối hợp với trường Đại học Hải Phòng.

  4. Xây dựng chính sách khuyến khích và khen thưởng hợp lý
    Thiết lập cơ chế khen thưởng dựa trên hiệu quả thu phí, lệ phí và tiết kiệm chi tiêu nhằm động viên cán bộ, nhân viên thực hiện tốt nhiệm vụ. Thời gian thực hiện: áp dụng ngay từ năm tài chính tiếp theo. Chủ thể: Ban lãnh đạo Sở Giao thông Vận tải.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý Sở Giao thông Vận tải các địa phương
    Giúp nâng cao hiệu quả quản lý thu chi phí, lệ phí, áp dụng các biện pháp quản lý hiện đại và phù hợp với quy định pháp luật.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công
    Cung cấp cơ sở thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh chính sách thu phí, lệ phí phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội địa phương.

  3. Các đơn vị đào tạo và sát hạch lái xe
    Tham khảo để cải tiến quy trình đào tạo, nâng cao chất lượng dịch vụ, đảm bảo nguồn thu ổn định và bền vững.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý kinh tế và quản lý công
    Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý ngân sách nhà nước, quản lý phí, lệ phí trong lĩnh vực giao thông vận tải.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phí và lệ phí khác nhau như thế nào?
    Phí là khoản tiền trả để bù đắp chi phí cung cấp dịch vụ công, còn lệ phí là khoản tiền ấn định trả khi được cung cấp dịch vụ hành chính, pháp lý. Ví dụ, phí đào tạo lái xe là phí, lệ phí đăng ký biển số xe là lệ phí.

  2. Tại sao phải quản lý chặt chẽ nguồn thu phí, lệ phí?
    Vì đây là nguồn thu thuộc NSNN, sử dụng cho các dịch vụ công cộng và phát triển hạ tầng, quản lý không tốt sẽ gây thất thoát, lãng phí ngân sách.

  3. Ai chịu trách nhiệm lập dự toán thu phí, lệ phí?
    Các đơn vị trực tiếp thu phí, lệ phí lập dự toán gửi Sở Giao thông Vận tải tổng hợp, sau đó gửi Sở Tài chính và các cơ quan liên quan để phê duyệt.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thu phí, lệ phí?
    Cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đào tạo cán bộ và xây dựng chính sách khen thưởng hợp lý.

  5. Nguồn thu phí, lệ phí được sử dụng vào những mục đích nào?
    Chủ yếu dùng cho chi thường xuyên như tiền lương, chi phí quản lý, sửa chữa thiết bị, đầu tư hiện đại hóa công nghệ và trích lập quỹ khen thưởng, phúc lợi.

Kết luận

  • Nguồn thu phí, lệ phí tại Sở Giao thông Vận tải Hải Phòng giai đoạn 2014-2018 tăng trưởng ổn định, vượt dự toán hàng năm, phản ánh hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế địa phương.
  • Công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán thu phí, lệ phí được thực hiện nghiêm túc, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn thu.
  • Một số tồn tại như chất lượng đào tạo lái xe giảm sút và công tác kiểm tra chưa thường xuyên cần được khắc phục.
  • Đề xuất các biện pháp tăng cường thanh tra, hoàn thiện quy trình quản lý, đào tạo cán bộ và xây dựng chính sách khen thưởng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nguồn thu.
  • Khuyến nghị các đơn vị quản lý, nhà hoạch định chính sách và các đơn vị đào tạo lái xe tham khảo để áp dụng, góp phần phát triển bền vững ngành giao thông vận tải Hải Phòng.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới để nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn thu phí, lệ phí, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp.