Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Tại tỉnh Tây Ninh, chi ngân sách Nhà nước (NSNN) cho giáo dục trung học phổ thông (THPT) đã tăng liên tục trong giai đoạn 2014-2018, phản ánh sự quan tâm đầu tư của địa phương vào sự nghiệp giáo dục. Tuy nhiên, công tác quản lý chi ngân sách tại các trường THPT trên địa bàn vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là việc phân bổ ngân sách chưa gắn kết chặt chẽ với các tiêu chí nâng cao chất lượng đào tạo, đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất. Với nguồn thu ngân sách còn hạn hẹp, việc quản lý chi ngân sách hiệu quả, tiết kiệm và khoa học trở thành yêu cầu cấp bách nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của giáo dục tỉnh nhà.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách Nhà nước tại các trường THPT tỉnh Tây Ninh giai đoạn 2014-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển giáo dục chất lượng cao. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các trường THPT công lập trên địa bàn tỉnh Tây Ninh, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách và khảo sát thực tế. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý tài chính giáo dục, đồng thời hỗ trợ địa phương trong việc cân đối và sử dụng ngân sách hiệu quả, hướng tới mục tiêu phát triển giáo dục bền vững đến năm 2025.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách Nhà nước (NSNN) trong lĩnh vực giáo dục, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách Nhà nước: NSNN được định nghĩa là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Quản lý chi NSNN là quá trình tổ chức, điều chỉnh việc sử dụng các khoản chi ngân sách theo đúng quy định pháp luật, đảm bảo hiệu quả và tiết kiệm.

  • Lý thuyết quản lý chi ngân sách cho sự nghiệp giáo dục: Chi ngân sách cho giáo dục bao gồm chi thường xuyên (tiền lương, chi nghiệp vụ chuyên môn, chi mua sắm sửa chữa) và chi đầu tư xây dựng cơ bản (xây dựng mới, nâng cấp cơ sở vật chất). Quản lý chi ngân sách giáo dục cần tuân thủ nguyên tắc dự toán, tiết kiệm, hiệu quả và minh bạch.

  • Khái niệm chính: Ngân sách Nhà nước (NSNN), chi ngân sách thường xuyên, chi đầu tư xây dựng cơ bản, quản lý dự toán, kiểm soát chi ngân sách, hiệu quả chi tiêu, tự chủ tài chính trường học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Dữ liệu thứ cấp: Bao gồm báo cáo quyết toán ngân sách tỉnh Tây Ninh giai đoạn 2014-2018, các văn bản pháp luật như Luật NSNN 2015, các nghị định, thông tư hướng dẫn quản lý ngân sách, số liệu từ Sở Tài chính, Sở Giáo dục và Đào tạo, Kho bạc Nhà nước Tây Ninh.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát, phỏng vấn các cán bộ quản lý tài chính, kế toán tại các trường THPT, Sở Tài chính và Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Tây Ninh.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê: Tổng hợp số liệu thu chi ngân sách, so sánh tỷ lệ chi thường xuyên và chi đầu tư qua các năm.

  • Phương pháp so sánh: So sánh số liệu thực hiện với dự toán, so sánh giữa các năm để đánh giá xu hướng và hiệu quả quản lý.

  • Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến chuyên gia tài chính và giáo dục để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Phân tích tỷ lệ: Đánh giá tỷ trọng chi ngân sách cho giáo dục so với tổng chi ngân sách địa phương, tỷ lệ chi thường xuyên theo cấp học.

Cỡ mẫu khảo sát gồm các cán bộ quản lý tài chính và kế toán tại hơn 20 trường THPT công lập trên địa bàn tỉnh Tây Ninh, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi ngân sách cho giáo dục THPT: Từ năm 2014 đến 2018, tổng chi ngân sách Nhà nước cho giáo dục trên địa bàn tỉnh Tây Ninh tăng trung bình khoảng 12% mỗi năm. Trong đó, chi thường xuyên chiếm khoảng 85% tổng chi ngân sách giáo dục, còn lại là chi đầu tư xây dựng cơ bản.

  2. Phân bổ ngân sách chưa gắn kết với chất lượng đào tạo: Định mức phân bổ chi ngân sách chưa phản ánh đầy đủ các tiêu chí về chất lượng đào tạo, đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất. Ví dụ, tỷ lệ chi cho mua sắm, sửa chữa trang thiết bị chỉ chiếm khoảng 5% tổng chi thường xuyên, thấp so với nhu cầu thực tế.

  3. Quản lý chi ngân sách còn nhiều hạn chế: Khoảng 30% số trường THPT được khảo sát phản ánh việc chi vượt dự toán hoặc chi không đúng thẩm quyền vẫn còn xảy ra. Công tác kiểm tra, thanh tra quyết toán chưa được thực hiện thường xuyên và chặt chẽ, dẫn đến nguy cơ thất thoát, lãng phí.

  4. Nguồn thu ngân sách hạn chế: Tây Ninh là tỉnh có điểm xuất phát thấp với nguồn thu ngân sách hạn hẹp, do đó việc quản lý chi ngân sách phải đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả cao nhất. Tỷ trọng chi ngân sách cho giáo dục so với tổng chi ngân sách địa phương duy trì ở mức khoảng 20%, tương đương mức trung bình quốc gia.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý chi ngân sách giáo dục tại Tây Ninh bao gồm: cơ chế phân bổ ngân sách còn dàn trải, chưa thực sự dựa trên các tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo; năng lực quản lý tài chính của cán bộ tại các trường còn hạn chế; hệ thống kiểm soát, thanh tra chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan liên quan.

So sánh với một số địa phương khác như Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Tây Ninh còn chưa phát huy hết tiềm năng trong việc huy động các nguồn vốn ngoài ngân sách Nhà nước cho giáo dục. Các tỉnh này đã áp dụng cơ chế phân bổ ngân sách gắn với kết quả đào tạo và tăng cường kiểm soát chi tiêu, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng chi ngân sách, bảng phân bổ chi theo nhóm mục chi và biểu đồ tỷ lệ chi vượt dự toán sẽ giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và xu hướng quản lý chi ngân sách tại các trường THPT tỉnh Tây Ninh.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trung học phổ thông, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế lập và phân bổ dự toán chi ngân sách: Cần xây dựng định mức phân bổ ngân sách dựa trên các tiêu chí chất lượng đào tạo, số lượng và trình độ đội ngũ giáo viên, cũng như nhu cầu đầu tư cơ sở vật chất. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính phối hợp Sở Giáo dục và Đào tạo.

  2. Nâng cao năng lực quản lý tài chính cho cán bộ các trường THPT: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng về quản lý ngân sách, kế toán và kiểm soát chi tiêu cho đội ngũ cán bộ quản lý tài chính tại các trường. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ có chứng chỉ quản lý tài chính lên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra và quyết toán chi ngân sách: Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ, phối hợp chặt chẽ giữa Kho bạc Nhà nước, Sở Tài chính và Sở Giáo dục để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi vượt dự toán xuống dưới 5% trong 3 năm tới.

  4. Huy động các nguồn vốn ngoài ngân sách Nhà nước: Khuyến khích các trường THPT chủ động vận động tài trợ, hợp tác với doanh nghiệp và cộng đồng để bổ sung nguồn lực đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng giáo dục. Thời gian triển khai: từ 2022 trở đi. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, Sở Giáo dục và Đào tạo.

  5. Xây dựng hệ thống quản lý tài chính minh bạch, ứng dụng công nghệ thông tin: Áp dụng phần mềm quản lý ngân sách và kế toán hiện đại để theo dõi, báo cáo và kiểm soát chi tiêu ngân sách một cách chính xác và kịp thời. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính, Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường THPT. Thời gian: 2023-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các trường THPT: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, từ đó cải thiện công tác lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và quyết toán.

  2. Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Tài chính tỉnh Tây Ninh: Tài liệu tham khảo quan trọng để xây dựng chính sách, quy trình quản lý ngân sách phù hợp với điều kiện thực tế địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Luận văn cung cấp một nghiên cứu điển hình về quản lý chi ngân sách Nhà nước trong lĩnh vực giáo dục, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan kiểm toán, thanh tra ngân sách: Tham khảo để hiểu rõ hơn về thực trạng quản lý chi ngân sách giáo dục, từ đó đề xuất các biện pháp kiểm soát, giám sát hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý chi ngân sách Nhà nước cho giáo dục lại quan trọng?
    Quản lý chi ngân sách đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả, tiết kiệm, đúng mục đích, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển nguồn nhân lực cho xã hội.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý chi ngân sách tại các trường THPT Tây Ninh là gì?
    Bao gồm phân bổ ngân sách chưa gắn kết với chất lượng đào tạo, năng lực quản lý tài chính hạn chế, công tác kiểm tra, thanh tra chưa chặt chẽ và nguồn thu ngân sách hạn hẹp.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách giáo dục?
    Cần hoàn thiện cơ chế phân bổ dự toán, nâng cao năng lực cán bộ quản lý, tăng cường kiểm tra, huy động nguồn vốn ngoài ngân sách và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  4. Nguồn dữ liệu nghiên cứu được thu thập như thế nào?
    Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách và văn bản pháp luật, kết hợp với dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý tài chính tại các trường và sở ngành liên quan.

  5. Giải pháp nào giúp các trường THPT huy động thêm nguồn vốn ngoài ngân sách Nhà nước?
    Khuyến khích hợp tác với doanh nghiệp, vận động tài trợ từ cộng đồng, tổ chức các hoạt động dịch vụ giáo dục hợp pháp và xây dựng chính sách thu học phí phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội địa phương.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách Nhà nước tại các trường THPT tỉnh Tây Ninh giai đoạn 2014-2018, chỉ ra những hạn chế về cơ chế phân bổ, năng lực quản lý và kiểm soát chi tiêu.
  • Nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý chi ngân sách hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển nguồn nhân lực địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện cơ chế lập dự toán, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra, huy động nguồn vốn ngoài ngân sách và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở khoa học cho các chính sách quản lý tài chính giáo dục tại Tây Ninh và các địa phương tương tự.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của giáo dục trung học phổ thông tỉnh Tây Ninh.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách giáo dục, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai tỉnh nhà!