Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2021, công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc tại quận Hải An, thành phố Hải Phòng đã trải qua nhiều biến động do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19 và sự phát triển kinh tế xã hội địa phương. Quận Hải An có dân số khoảng 138.192 người với số lượng người cao tuổi hưởng lương hưu ngày càng tăng, tạo áp lực lớn lên công tác chi trả BHXH. Tổng giá trị sản xuất các nhóm ngành kinh tế do quận quản lý năm 2021 đạt gần 12.000 tỷ đồng, tăng 15,3% so với năm trước, cho thấy tiềm năng phát triển kinh tế và nhu cầu quản lý quỹ BHXH ngày càng cấp thiết.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng công tác quản lý chi BHXH bắt buộc tại BHXH quận Hải An, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác này đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: quản lý đối tượng hưởng, lập kế hoạch chi trả, tổ chức chi trả, công tác quyết toán và kiểm tra giám sát chi trả BHXH bắt buộc. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu thu thập từ BHXH quận Hải An trong 5 năm, đặc biệt chú trọng giai đoạn đại dịch COVID-19.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả quản lý quỹ BHXH, đảm bảo quyền lợi người lao động, góp phần ổn định an sinh xã hội và phát triển kinh tế địa phương. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan BHXH cấp quận trong việc hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH bắt buộc, đồng thời hỗ trợ xây dựng chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý công tác chi BHXH và lý thuyết an sinh xã hội. Lý thuyết quản lý công tác chi BHXH tập trung vào các khái niệm như quản lý đối tượng hưởng, lập kế hoạch chi trả, tổ chức chi trả và kiểm tra giám sát nhằm đảm bảo chi đúng, chi đủ, chi kịp thời và an toàn. Lý thuyết an sinh xã hội nhấn mạnh vai trò của BHXH trong việc bù đắp thu nhập, phân phối lại thu nhập và tạo sự đoàn kết xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • BHXH bắt buộc: Hình thức BHXH mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia theo quy định pháp luật.
  • Công tác quản lý chi BHXH: Quá trình sử dụng quỹ BHXH để chi trả các chế độ cho người thụ hưởng, đảm bảo hiệu quả và minh bạch.
  • Chế độ BHXH: Bao gồm chế độ ngắn hạn (ốm đau, thai sản, dưỡng sức) và chế độ dài hạn (hưu trí, tử tuất).
  • Quản lý đối tượng hưởng: Việc xác định, theo dõi và quản lý chính xác các đối tượng được hưởng chế độ BHXH.
  • Kiểm tra, giám sát chi trả: Hoạt động nhằm phát hiện và ngăn chặn các hành vi trục lợi, lạm dụng quỹ BHXH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật lịch sử và duy vật biện chứng để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp. Dữ liệu thu thập gồm:

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua phiếu khảo sát đối tượng thụ hưởng BHXH, cán bộ viên chức BHXH quận Hải An và các đơn vị phối hợp như Bưu điện trung tâm 3.
  • Dữ liệu thứ cấp: Khai thác từ báo cáo tài chính, hồ sơ chi trả, các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành và các nguồn tin cậy khác.

Cỡ mẫu khảo sát bao gồm toàn bộ cán bộ viên chức BHXH quận Hải An (24 người) và một số đại diện người hưởng chế độ BHXH. Phương pháp phân tích dữ liệu gồm thống kê mô tả, phân loại, hệ thống hóa lý thuyết và phân tích tổng kết kinh nghiệm. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ 2017 đến 2021, tập trung đánh giá tác động của đại dịch COVID-19 đến công tác quản lý chi BHXH.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quản lý đối tượng hưởng BHXH bắt buộc: Số lượng đối tượng hưởng chế độ BHXH bắt buộc tại quận Hải An tăng đều qua các năm, với khoảng 9.394 người hưởng chế độ dài hạn và 5.202 người hưởng chế độ một lần năm 2017. Việc quản lý đối tượng được thực hiện chặt chẽ qua phần mềm quản lý, hồ sơ lưu trữ đầy đủ, đảm bảo tính chính xác và minh bạch.

  2. Lập kế hoạch chi trả BHXH: BHXH quận Hải An lập dự toán chi trả hàng tháng và hàng năm dựa trên số liệu thực tế và dự báo tăng giảm đối tượng hưởng. Kế hoạch chi trả được gửi về BHXH thành phố đúng hạn, đảm bảo nguồn kinh phí chi trả kịp thời, không để xảy ra tình trạng thiếu hụt quỹ.

  3. Tổ chức chi trả BHXH: Ba hình thức chi trả chính gồm chi qua tài khoản ATM, chi qua hệ thống bưu điện và chi tiền mặt trực tiếp tại cơ quan BHXH. Năm 2021, số tiền chi trả qua tài khoản ATM đạt khoảng 97,633 triệu đồng, chi trả qua bưu điện là 398,545 triệu đồng. Hình thức chi trả qua ATM được khuyến khích nhằm giảm tiếp xúc trong đại dịch, tuy nhiên vẫn gặp khó khăn do đối tượng thụ hưởng chủ yếu là người cao tuổi.

  4. Công tác kiểm tra, giám sát và quyết toán: BHXH quận Hải An phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để kiểm tra, giám sát việc chi trả, phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp trục lợi quỹ BHXH. Công tác quyết toán chi phí quản lý BHXH được thực hiện đúng quy định, đảm bảo minh bạch tài chính.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý chi BHXH bắt buộc tại quận Hải An đã đạt được nhiều thành tựu, góp phần đảm bảo quyền lợi người lao động và ổn định an sinh xã hội. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý đối tượng và chi trả qua tài khoản ATM đã nâng cao hiệu quả và giảm thiểu rủi ro thất thoát quỹ. Tuy nhiên, khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ của người cao tuổi và hạn chế về cơ sở vật chất của một số điểm chi trả vẫn là thách thức cần giải quyết.

So sánh với kinh nghiệm của các địa phương khác như huyện Lộc Bình (Lạng Sơn) và tỉnh Yên Bái, BHXH quận Hải An cần tăng cường phối hợp với các đơn vị liên quan, nâng cao nhận thức người lao động và cải tiến thủ tục hành chính để nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH. Việc tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi trục lợi quỹ là yếu tố then chốt để bảo vệ nguồn quỹ BHXH.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ biến động số lượng người hưởng BHXH và số tiền chi trả qua các hình thức khác nhau, cũng như bảng tổng hợp kết quả chi trả các chế độ BHXH giai đoạn 2017-2021 để minh họa rõ nét hơn về xu hướng và hiệu quả công tác quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về công tác chi BHXH bắt buộc: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức cho người lao động và doanh nghiệp về quyền lợi và nghĩa vụ tham gia BHXH, đặc biệt tập trung vào nhóm người cao tuổi và các doanh nghiệp nhỏ. Mục tiêu tăng tỷ lệ tham gia BHXH lên khoảng 90% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: BHXH quận phối hợp với UBND quận và các tổ chức xã hội.

  2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực BHXH quận Hải An: Đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ quản lý chi BHXH, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ viên chức. Mục tiêu hoàn thành đào tạo cho 100% cán bộ trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: BHXH thành phố phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin: Đẩy mạnh số hóa hồ sơ, triển khai hệ thống quản lý chi trả trực tuyến, giảm thời gian giải quyết thủ tục xuống dưới 7 ngày làm việc. Mục tiêu hoàn thành trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: BHXH quận phối hợp với BHXH thành phố và các đơn vị công nghệ.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và phối hợp liên ngành: Thiết lập các đoàn kiểm tra liên ngành thường xuyên, áp dụng công nghệ giám sát và xác minh thụ hưởng chế độ BHXH để ngăn chặn trục lợi quỹ. Mục tiêu giảm thiểu sai phạm xuống dưới 1% tổng số hồ sơ chi trả trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: BHXH quận phối hợp với phòng Lao động Thương binh và Xã hội, Bưu điện và các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc thù địa phương, từ đó cải thiện công tác chi trả và quản lý quỹ.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng, điều chỉnh chính sách BHXH, đảm bảo tính khả thi và phù hợp với thực tế phát triển kinh tế xã hội.

  3. Doanh nghiệp và người lao động: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ trong tham gia BHXH bắt buộc, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và hưởng lợi chính đáng từ các chế độ BHXH.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, chính sách xã hội: Tài liệu tham khảo quý giá về công tác quản lý chi BHXH bắt buộc, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý chi BHXH bắt buộc tại quận Hải An có những khó khăn gì?
    Khó khăn chính là việc tiếp cận công nghệ của người cao tuổi, hạn chế cơ sở vật chất tại một số điểm chi trả và tình trạng trục lợi quỹ BHXH. Ví dụ, nhiều người cao tuổi không nhớ mật khẩu tài khoản ATM gây khó khăn trong chi trả qua tài khoản.

  2. Các hình thức chi trả BHXH hiện được áp dụng như thế nào?
    Ba hình thức chính gồm chi qua tài khoản ATM, chi qua hệ thống bưu điện và chi tiền mặt trực tiếp tại cơ quan BHXH. Chi qua tài khoản ATM được khuyến khích trong đại dịch để giảm tiếp xúc, chi qua bưu điện đảm bảo an toàn cho người già yếu.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quản lý chi BHXH?
    Cần nâng cao nhận thức người lao động, cải tiến thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra giám sát. Ví dụ, số hóa hồ sơ và triển khai chi trả trực tuyến giúp giảm thời gian và sai sót.

  4. BHXH quận Hải An đã áp dụng những giải pháp gì để chống trục lợi quỹ?
    BHXH phối hợp với các cơ quan liên ngành thành lập đoàn kiểm tra, thực hiện hậu kiểm và xác minh đối tượng hưởng chế độ, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm nhằm bảo vệ quỹ BHXH.

  5. Tác động của đại dịch COVID-19 đến công tác chi BHXH tại quận Hải An ra sao?
    Dịch bệnh thúc đẩy việc mở rộng chi trả qua tài khoản ATM để hạn chế tiếp xúc, đồng thời gây áp lực lên công tác quản lý do thay đổi về số lượng người hưởng và điều kiện chi trả. Tuy nhiên, BHXH quận đã kịp thời điều chỉnh kế hoạch chi trả để đảm bảo quyền lợi người lao động.

Kết luận

  • Công tác quản lý chi BHXH bắt buộc tại BHXH quận Hải An đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong giai đoạn 2017-2021, góp phần đảm bảo quyền lợi người lao động và ổn định an sinh xã hội.
  • Việc áp dụng công nghệ thông tin và đa dạng hóa hình thức chi trả đã nâng cao hiệu quả và giảm thiểu rủi ro thất thoát quỹ.
  • Những khó khăn như hạn chế về cơ sở vật chất, trình độ tiếp cận công nghệ của người cao tuổi và tình trạng trục lợi quỹ vẫn cần được khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức, đào tạo nguồn nhân lực, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường kiểm tra giám sát là cần thiết để hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cơ quan BHXH cấp quận và các nhà hoạch định chính sách trong việc phát triển hệ thống BHXH bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo quyền lợi người lao động và sự phát triển ổn định của quỹ BHXH.