Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng tại Việt Nam đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế, chiếm khoảng 5% GDP hàng năm theo chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2012–2020. Tuy nhiên, các doanh nghiệp xây dựng niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh đã phải đối mặt với nhiều thách thức như đại dịch COVID-19, biến động lãi suất và chính sách quản lý nhà nước. Trong bối cảnh đó, việc xác định cấu trúc vốn tối ưu giúp doanh nghiệp cân bằng giữa lợi nhuận và rủi ro tài chính trở nên cấp thiết. Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu bảng gồm 35 công ty xây dựng niêm yết trong giai đoạn 2012-2021, áp dụng các mô hình hồi quy Fixed Effect và Random Effect để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc vốn, đo bằng tỷ lệ nợ trên tổng tài sản (TLEV). Mục tiêu chính là làm rõ các yếu tố đặc thù tác động đến cấu trúc vốn của doanh nghiệp xây dựng Việt Nam, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị tài chính. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý tài chính và nhà đầu tư đưa ra quyết định phù hợp, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành xây dựng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên bốn lý thuyết cấu trúc vốn chủ đạo:

  • Lý thuyết truyền thống: Đề xuất tồn tại cấu trúc vốn tối ưu cân bằng giữa chi phí vốn vay và rủi ro tài chính nhằm tối đa hóa giá trị doanh nghiệp.
  • Lý thuyết Modigliani-Miller (M&M): Trong điều kiện thị trường hoàn hảo, cấu trúc vốn không ảnh hưởng đến giá trị doanh nghiệp; tuy nhiên, khi có thuế, nợ vay tạo ra lợi ích thuế (tax shield).
  • Lý thuyết Trade-off: Doanh nghiệp cân nhắc giữa lợi ích thuế từ nợ vay và chi phí phá sản tài chính để xác định tỷ lệ nợ tối ưu.
  • Lý thuyết Pecking Order: Doanh nghiệp ưu tiên sử dụng nguồn vốn nội bộ, sau đó mới đến nợ vay và cuối cùng là phát hành cổ phiếu, do sự bất đối xứng thông tin.

Các khái niệm chính bao gồm: tỷ lệ nợ trên tổng tài sản (TLEV), quy mô doanh nghiệp (SIZE), thanh khoản (LIQ), lợi nhuận trên tài sản (ROA), tăng trưởng doanh thu (GROW), tỷ trọng tài sản cố định (TANG), tuổi và giới tính CEO (CEOAGE, GENDER).

Phương pháp nghiên cứu

Dữ liệu nghiên cứu là bảng dữ liệu thu thập từ 35 công ty xây dựng niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2012-2021, tổng cộng 350 quan sát. Dữ liệu tài chính được lấy từ báo cáo tài chính đã kiểm toán theo chuẩn mực kế toán Việt Nam. Phương pháp phân tích sử dụng mô hình hồi quy đa biến với ba mô hình: Pooled OLS, Fixed Effect Model (FEM) và Random Effect Model (REM). Các kiểm định như VIF (đa cộng tuyến), Breusch-Pagan (hiệu ứng ngẫu nhiên), Hausman (chọn mô hình FEM hay REM), Modified Wald (đồng nhất phương sai), Wooldridge (tự tương quan) được thực hiện để đảm bảo tính chính xác của mô hình. Phần mềm Stata 16 được sử dụng để xử lý dữ liệu và phân tích. Mô hình hồi quy cuối cùng được chọn là Fixed Effect Model với các biến độc lập gồm SIZE, LIQ, ROA, GROW, TANG, CEOAGE và GENDER.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô doanh nghiệp (SIZE) có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê ở mức 1% đến tỷ lệ nợ (TLEV). Cụ thể, khi quy mô doanh nghiệp tăng 1%, tỷ lệ nợ tăng trung bình 0.216 điểm phần trăm. Điều này cho thấy các doanh nghiệp xây dựng lớn có khả năng vay nợ cao hơn nhờ tài sản đảm bảo và uy tín trên thị trường.

  2. Thanh khoản (LIQ) có mối quan hệ âm và có ý nghĩa thống kê ở mức 1% với tỷ lệ nợ. Khi tỷ lệ tài sản ngắn hạn trên nợ ngắn hạn tăng 1%, tỷ lệ nợ giảm trung bình 0.026 điểm phần trăm. Doanh nghiệp có thanh khoản cao thường ít phụ thuộc vào nguồn vốn vay bên ngoài.

  3. Lợi nhuận trên tài sản (ROA) cũng có ảnh hưởng âm và ý nghĩa ở mức 5%. Tăng 1% ROA làm giảm tỷ lệ nợ trung bình 0.232 điểm phần trăm, phản ánh doanh nghiệp hiệu quả tài chính có xu hướng sử dụng ít nợ hơn.

  4. Tỷ trọng tài sản cố định (TANG) có ảnh hưởng âm và ý nghĩa ở mức 10%. Tăng 1% tỷ trọng tài sản cố định làm giảm tỷ lệ nợ 0.148 điểm phần trăm, cho thấy các doanh nghiệp xây dựng có nhiều tài sản cố định thường vay nợ ít hơn, có thể do khả năng tự tài trợ cao hoặc hạn chế rủi ro tài chính.

  5. Tuổi CEO (CEOAGE) có ảnh hưởng âm và ý nghĩa ở mức 1%. Mỗi năm tăng tuổi CEO làm giảm tỷ lệ nợ trung bình, phản ánh các CEO lớn tuổi có xu hướng quản lý rủi ro tài chính thận trọng hơn.

  6. Tăng trưởng doanh thu (GROW) không có ảnh hưởng đáng kể đến tỷ lệ nợ trong mẫu nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy các yếu tố nội tại như quy mô, thanh khoản, lợi nhuận và đặc điểm lãnh đạo có vai trò quan trọng trong quyết định cấu trúc vốn của doanh nghiệp xây dựng Việt Nam. Mối quan hệ tích cực giữa quy mô và tỷ lệ nợ phù hợp với lý thuyết trade-off, khi doanh nghiệp lớn có khả năng vay vốn với chi phí thấp hơn. Mối quan hệ âm giữa thanh khoản, lợi nhuận và tỷ lệ nợ phản ánh nguyên tắc của lý thuyết pecking order, doanh nghiệp ưu tiên sử dụng vốn tự có khi có khả năng tài chính tốt. Đặc biệt, ảnh hưởng của tuổi CEO cho thấy yếu tố con người trong quản trị tài chính là nhân tố không thể bỏ qua. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với các nghiên cứu tại các nước đang phát triển, đồng thời bổ sung góc nhìn về tác động của đặc điểm lãnh đạo trong bối cảnh Việt Nam. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện hệ số hồi quy và mức ý nghĩa của từng biến, giúp minh họa rõ ràng ảnh hưởng tương đối của các yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tận dụng quy mô để huy động vốn vay hiệu quả: Doanh nghiệp xây dựng cần khai thác lợi thế quy mô để tiếp cận nguồn vốn vay với chi phí thấp hơn, đồng thời cân nhắc phát hành trái phiếu doanh nghiệp và cổ phiếu nhằm đa dạng hóa nguồn vốn trong vòng 1-2 năm tới. Chủ thể thực hiện là ban lãnh đạo và phòng tài chính doanh nghiệp.

  2. Cân bằng giữa tài sản ngắn hạn và nợ ngắn hạn: Để duy trì thanh khoản và giảm rủi ro tài chính, doanh nghiệp cần thiết lập tỷ lệ hợp lý giữa tài sản và nợ ngắn hạn, đồng thời tăng tỷ trọng nợ dài hạn trong tổng nợ trong 1 năm tới. Phòng kế toán và quản lý rủi ro chịu trách nhiệm triển khai.

  3. Nâng cao hiệu quả kinh doanh: Tăng cường quản lý chi phí, tối ưu hóa lợi nhuận nhằm giảm sự phụ thuộc vào vốn vay bên ngoài. Đề xuất xây dựng kế hoạch cải thiện hiệu quả hoạt động trong 6-12 tháng tới, do ban điều hành và phòng kế hoạch chiến lược thực hiện.

  4. Đầu tư công nghệ và tài sản cố định hiện đại: Nâng cấp thiết bị, áp dụng công nghệ mới giúp tăng năng suất và giảm chi phí, từ đó giảm nhu cầu vay nợ. Kế hoạch đầu tư nên được triển khai trong 2-3 năm, do phòng đầu tư và kỹ thuật đảm nhiệm.

  5. Tăng cường năng lực quản lý tài chính: Đào tạo, nâng cao trình độ cho các nhà quản lý tài chính, áp dụng các mô hình quản trị rủi ro hiện đại nhằm đưa ra quyết định vốn chính xác hơn. Thực hiện liên tục, do bộ phận nhân sự và phòng tài chính phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến cấu trúc vốn, từ đó xây dựng chiến lược tài chính phù hợp nhằm tối ưu hóa chi phí vốn và giảm thiểu rủi ro.

  2. Nhà đầu tư và phân tích tài chính: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích chuyên sâu để đánh giá hiệu quả tài chính và rủi ro đầu tư vào các công ty xây dựng niêm yết tại Việt Nam.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý: Hỗ trợ xây dựng chính sách tài chính và quản lý thị trường vốn phù hợp với đặc thù ngành xây dựng, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành Tài chính – Kế toán: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng các lý thuyết cấu trúc vốn trong bối cảnh doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong ngành xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cấu trúc vốn là gì và tại sao quan trọng với doanh nghiệp xây dựng?
    Cấu trúc vốn là tỷ lệ giữa nợ và vốn chủ sở hữu trong tổng nguồn vốn của doanh nghiệp. Nó ảnh hưởng đến chi phí vốn, rủi ro tài chính và khả năng phát triển bền vững của doanh nghiệp xây dựng.

  2. Tại sao quy mô doanh nghiệp lại ảnh hưởng tích cực đến tỷ lệ nợ?
    Doanh nghiệp lớn có tài sản đảm bảo và uy tín cao hơn, dễ dàng tiếp cận nguồn vốn vay với chi phí thấp, từ đó tăng tỷ lệ nợ trong cấu trúc vốn.

  3. Lợi nhuận và thanh khoản ảnh hưởng thế nào đến quyết định vay nợ?
    Doanh nghiệp có lợi nhuận và thanh khoản cao thường ưu tiên sử dụng vốn tự có, giảm nhu cầu vay nợ để tránh rủi ro tài chính.

  4. Tại sao tuổi của CEO lại tác động đến cấu trúc vốn?
    CEO lớn tuổi thường có kinh nghiệm và thận trọng hơn trong quản lý rủi ro tài chính, dẫn đến xu hướng sử dụng ít nợ hơn.

  5. Các doanh nghiệp xây dựng nên làm gì để tối ưu cấu trúc vốn trong bối cảnh hiện nay?
    Cần cân bằng giữa các nguồn vốn, nâng cao hiệu quả kinh doanh, đầu tư công nghệ hiện đại và tăng cường năng lực quản lý tài chính để giảm chi phí vốn và rủi ro.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định các yếu tố chính ảnh hưởng đến cấu trúc vốn của doanh nghiệp xây dựng niêm yết tại Việt Nam gồm quy mô, thanh khoản, lợi nhuận, tỷ trọng tài sản cố định và tuổi CEO.
  • Quy mô doanh nghiệp và thanh khoản có ảnh hưởng tích cực và tiêu cực rõ ràng đến tỷ lệ nợ, phù hợp với các lý thuyết tài chính hiện đại.
  • Tuổi CEO là yếu tố quản trị quan trọng, ảnh hưởng đến quyết định sử dụng nợ của doanh nghiệp.
  • Tăng trưởng doanh thu không có ảnh hưởng đáng kể trong mẫu nghiên cứu giai đoạn 2012-2021, đặc biệt trong bối cảnh COVID-19.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tận dụng quy mô, cân bằng tài sản và nợ, nâng cao hiệu quả kinh doanh, đầu tư công nghệ và phát triển năng lực quản lý tài chính.

Tiếp theo, các doanh nghiệp và nhà quản lý nên áp dụng các khuyến nghị này trong vòng 1-3 năm tới để nâng cao hiệu quả tài chính. Độc giả quan tâm có thể liên hệ để nhận bản đầy đủ luận văn và tư vấn chuyên sâu về quản trị cấu trúc vốn trong ngành xây dựng.