Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi số ngành y tế, việc áp dụng bệnh án điện tử (Electronic Medical Record - EMR) đã trở thành xu hướng tất yếu nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe. Tại Việt Nam, theo Thông tư số 46/2018/TT-BYT của Bộ Y tế, lộ trình triển khai bệnh án điện tử được chia làm hai giai đoạn: giai đoạn 1 từ 2019 đến 2023 và giai đoạn 2 từ 2024 đến 2028, với mục tiêu hoàn thiện hệ thống bệnh án điện tử tại các bệnh viện hạng I trở lên. Tuy nhiên, việc triển khai còn gặp nhiều thách thức về chi phí, công nghệ, con người và pháp lý. Nghiên cứu này tập trung khảo sát các yếu tố tác động đến sự hài lòng và ý định tiếp tục sử dụng bệnh án điện tử của các bác sĩ tại Thành phố Hồ Chí Minh, với dữ liệu thu thập từ 264 bác sĩ tại các bệnh viện lớn như Thủ Đức, Nguyễn Tri Phương, Từ Dũ và Chợ Rẫy trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2023.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm nhận diện và đo lường tác động của các yếu tố như chính sách của chính phủ, tính tương thích của hệ thống, sự hỗ trợ của lãnh đạo, chất lượng hệ thống thông tin, nhận thức về sự hữu ích và dễ sử dụng bệnh án điện tử đến sự hài lòng và ý định tiếp tục sử dụng của bác sĩ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp quản trị nhằm nâng cao hiệu quả triển khai bệnh án điện tử, góp phần phát triển bệnh viện thông minh tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên sự kết hợp của các lý thuyết và mô hình nghiên cứu sau:

  • Lý thuyết hành động hợp lý (TRA): Giải thích ý định hành vi dựa trên thái độ và chuẩn chủ quan, trong đó ý định hành vi là yếu tố quyết định hành vi thực tế.
  • Lý thuyết hành vi dự định (TPB): Mở rộng TRA bằng cách bổ sung nhận thức kiểm soát hành vi, ảnh hưởng đến ý định thực hiện hành vi.
  • Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM): Tập trung vào hai yếu tố chính là nhận thức tính hữu ích và nhận thức dễ sử dụng để dự đoán sự chấp nhận công nghệ.
  • Mô hình xác nhận kỳ vọng (ECM): Mô hình này nhấn mạnh vai trò của sự xác nhận kỳ vọng và sự hài lòng trong việc duy trì ý định tiếp tục sử dụng công nghệ.
  • Lý thuyết hợp nhất về chấp nhận và sử dụng công nghệ (UTAUT): Kết hợp các yếu tố như nỗ lực kỳ vọng, hiệu suất mong đợi, ảnh hưởng xã hội và điều kiện thuận lợi để giải thích hành vi sử dụng công nghệ.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: chính sách của chính phủ, tính tương thích, sự hỗ trợ của lãnh đạo, chất lượng hệ thống thông tin, sự xác nhận, nhận thức hữu ích, nhận thức dễ sử dụng, sự hài lòng và ý định tiếp tục sử dụng bệnh án điện tử.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu khảo sát gồm 264 bác sĩ tại các bệnh viện đã triển khai bệnh án điện tử ở Thành phố Hồ Chí Minh. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện được áp dụng để thu thập dữ liệu thông qua bảng câu hỏi gồm 33 câu, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ.

Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 20 và AMOS 20. Các bước phân tích bao gồm:

  • Kiểm tra độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để đánh giá tính đơn hướng và giá trị hội tụ của các thang đo.
  • Phân tích nhân tố khẳng định (CFA) để kiểm định mô hình đo lường.
  • Phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu và mối quan hệ giữa các biến.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2023, đảm bảo tính khoa học và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của chính sách của chính phủ: Kết quả cho thấy chính sách của chính phủ có tác động tích cực và đáng kể đến nhận thức về sự hữu ích của bệnh án điện tử. Các bác sĩ đánh giá cao sự phù hợp và hỗ trợ từ chính sách trong việc triển khai EMR, với mức trung bình điểm thang đo chính sách đạt trên 7,7/10.

  2. Tính tương thích của hệ thống: Tính tương thích được xác định là yếu tố quan trọng ảnh hưởng tích cực đến sự xác nhận, nhận thức hữu ích và nhận thức dễ sử dụng bệnh án điện tử. Các biến quan sát về tính tương thích có hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0,795, cho thấy độ tin cậy cao.

  3. Sự hỗ trợ của lãnh đạo: Sự hỗ trợ từ ban lãnh đạo bệnh viện có ảnh hưởng tích cực đến nhận thức về sự hữu ích và dễ sử dụng của hệ thống. Các bác sĩ nhận thấy sự đầu tư cơ sở hạ tầng và khuyến khích sử dụng từ lãnh đạo là động lực quan trọng trong việc chấp nhận EMR.

  4. Chất lượng hệ thống thông tin: Chất lượng thông tin được cung cấp bởi hệ thống bệnh án điện tử ảnh hưởng tích cực đến sự xác nhận, nhận thức hữu ích và nhận thức dễ sử dụng. Các chỉ số về độ chính xác, tính đầy đủ và bảo mật thông tin được đánh giá cao với hệ số Cronbach’s Alpha 0,863.

  5. Sự xác nhận và sự hài lòng: Sự xác nhận kỳ vọng của bác sĩ về bệnh án điện tử có tác động tích cực đến sự hài lòng, nhận thức hữu ích và nhận thức dễ sử dụng. Sự hài lòng của bác sĩ là yếu tố then chốt thúc đẩy ý định tiếp tục sử dụng EMR, với hệ số ảnh hưởng thống kê có ý nghĩa (p < 0,05).

  6. Ý định tiếp tục sử dụng: Sự hài lòng, nhận thức hữu ích và nhận thức dễ sử dụng đều có ảnh hưởng tích cực đến ý định tiếp tục sử dụng bệnh án điện tử. Kết quả cho thấy bác sĩ có xu hướng tiếp tục sử dụng EMR nếu hệ thống đáp ứng được kỳ vọng và dễ dàng sử dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các lý thuyết TAM và ECM khi nhấn mạnh vai trò của nhận thức hữu ích và sự hài lòng trong việc duy trì sử dụng công nghệ. Sự hỗ trợ của lãnh đạo và chính sách của chính phủ được xem là các yếu tố môi trường và tổ chức quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng EMR. Tính tương thích của hệ thống với nhu cầu công việc của bác sĩ giúp giảm thiểu rào cản trong quá trình sử dụng, từ đó nâng cao sự hài lòng.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này củng cố quan điểm rằng yếu tố con người và tổ chức đóng vai trò quyết định trong thành công của các hệ thống công nghệ y tế. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ phân phối điểm trung bình các yếu tố và bảng hệ số hồi quy chuẩn hóa giúp minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chính sách hỗ trợ từ chính phủ: Cần tiếp tục hoàn thiện và phổ biến các chính sách về bệnh án điện tử, đảm bảo tính khả thi và phù hợp với thực tế tại các cơ sở y tế. Thời gian thực hiện: ngay trong giai đoạn 2024-2028. Chủ thể thực hiện: Bộ Y tế phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước.

  2. Nâng cao tính tương thích của hệ thống: Phát triển và tùy chỉnh hệ thống EMR phù hợp với đặc thù công việc của bác sĩ và quy trình khám chữa bệnh tại từng bệnh viện. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: Nhà cung cấp phần mềm và ban lãnh đạo bệnh viện.

  3. Tăng cường sự hỗ trợ của lãnh đạo bệnh viện: Ban lãnh đạo cần chủ động đầu tư cơ sở hạ tầng, tổ chức đào tạo và khuyến khích bác sĩ sử dụng EMR hiệu quả. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban giám đốc bệnh viện.

  4. Cải thiện chất lượng hệ thống thông tin: Đảm bảo hệ thống cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ, bảo mật và dễ sử dụng. Thời gian: 6-12 tháng. Chủ thể: Bộ phận IT và nhà cung cấp dịch vụ công nghệ.

  5. Tổ chức đào tạo nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng: Đào tạo thường xuyên giúp bác sĩ nâng cao nhận thức về lợi ích và cách sử dụng EMR dễ dàng hơn. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể: Bệnh viện và các trung tâm đào tạo y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý bệnh viện: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến việc triển khai bệnh án điện tử, từ đó xây dựng chiến lược phát triển công nghệ thông tin y tế hiệu quả.

  2. Các nhà hoạch định chính sách y tế: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách hỗ trợ chuyển đổi số trong ngành y tế, đặc biệt là về bệnh án điện tử.

  3. Nhà cung cấp phần mềm y tế: Tham khảo để phát triển các giải pháp công nghệ phù hợp với nhu cầu và đặc thù công việc của bác sĩ, nâng cao tính tương thích và dễ sử dụng.

  4. Các bác sĩ và nhân viên y tế: Nâng cao nhận thức về lợi ích và cách sử dụng bệnh án điện tử, từ đó tăng cường sự hài lòng và ý định tiếp tục sử dụng hệ thống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bệnh án điện tử có lợi ích gì đối với bác sĩ?
    Bệnh án điện tử giúp bác sĩ truy cập nhanh chóng thông tin bệnh nhân, giảm thời gian ghi chép và tránh sai sót trong chẩn đoán, đồng thời hỗ trợ phối hợp điều trị hiệu quả hơn.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến sự hài lòng của bác sĩ khi sử dụng EMR?
    Sự xác nhận kỳ vọng và nhận thức về tính hữu ích của hệ thống là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến sự hài lòng của bác sĩ.

  3. Làm thế nào để nâng cao ý định tiếp tục sử dụng bệnh án điện tử?
    Cải thiện chất lượng hệ thống, tăng cường đào tạo và sự hỗ trợ từ lãnh đạo bệnh viện giúp bác sĩ cảm thấy dễ sử dụng và hữu ích, từ đó tăng ý định tiếp tục sử dụng.

  4. Chính sách của chính phủ ảnh hưởng thế nào đến việc áp dụng EMR?
    Chính sách rõ ràng và hỗ trợ từ chính phủ tạo điều kiện thuận lợi cho các bệnh viện đầu tư và triển khai hệ thống bệnh án điện tử hiệu quả.

  5. Các khó khăn phổ biến khi triển khai bệnh án điện tử là gì?
    Bao gồm chi phí đầu tư lớn, thiếu kỹ năng công nghệ của nhân viên, vấn đề bảo mật dữ liệu và sự không tương thích của hệ thống với quy trình làm việc hiện tại.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định các yếu tố chính tác động đến sự hài lòng và ý định tiếp tục sử dụng bệnh án điện tử của bác sĩ, bao gồm chính sách của chính phủ, tính tương thích, sự hỗ trợ của lãnh đạo, chất lượng hệ thống thông tin, sự xác nhận, nhận thức hữu ích và dễ sử dụng.
  • Kết quả phân tích SEM cho thấy các yếu tố này đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến sự hài lòng và ý định tiếp tục sử dụng.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản trị cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả triển khai bệnh án điện tử tại các bệnh viện ở Việt Nam.
  • Thời gian tiếp theo nên tập trung vào việc hoàn thiện chính sách, nâng cao chất lượng hệ thống và đào tạo người dùng trong giai đoạn 2024-2028.
  • Khuyến khích các nhà quản lý, nhà cung cấp công nghệ và bác sĩ tham khảo kết quả nghiên cứu để thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành y tế hiệu quả hơn.

Hành động tiếp theo là áp dụng các giải pháp đề xuất và tiếp tục nghiên cứu mở rộng để đánh giá hiệu quả lâu dài của bệnh án điện tử trong thực tế.