Các Tội Cố Ý Gây Thương Tích và Tổn Hại Sức Khỏe Trong Luật Hình Sự Việt Nam

TS Phạm Văn Beo cho rằng: "Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi cố ý gây tổn hại cho sức khỏe người khác dưới dạng thương tích hoặc tổn thương khác" [1]. Trên cơ sở phân tích, đánh giá các định nghĩa khác nhau về tội cố ý gây thương tích, có thể đưa ra khái niệm mới như sau: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi cố ý gây ra thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác một cách trái pháp luật, do người có năng lực TNHS thực hiện và đủ tuổi chịu TNHS theo quy định của BLHS.

Để cấu thành tội cố ý gây thương tích, cần chứng minh hành vi gây thương tích, tỉ lệ thương tật (nếu có), và mối quan hệ giữa người phạm tội và người bị hại. Mặt chủ quan thể hiện ở lỗi cố ý, tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình có thể gây ra hậu quả thương tích nhưng vẫn thực hiện. Động cơ phạm tội và mục đích phạm tội cũng là những yếu tố cần xem xét để đánh giá tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi.

Hậu quả của hành vi cố ý gây thương tích được xác định dựa trên tỉ lệ thương tật do cơ quan giám định pháp y kết luận. Tỉ lệ này ảnh hưởng trực tiếp đến khung hình phạt áp dụng. Ngoài ra, cần xem xét các yếu tố khác như phương tiện gây án, vị trí tấn công, và các hành vi đi kèm như sử dụng hung khí nguy hiểm hoặc tấn công vào vùng trọng yếu của cơ thể.

Trước khi có Bộ luật Hình sự năm 1985, việc xử lý các vụ cố ý gây thương tích dựa trên Sắc luật 03/SL-76 với các điều khoản còn khá chung chung. BLHS năm 1985 đánh dấu bước tiến quan trọng, cụ thể hóa các hành vi phạm tội và khung hình phạt, tạo cơ sở pháp lý vững chắc hơn cho công tác xét xử.

BLHS năm 1999 tiếp tục được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội. Điểm đáng chú ý là việc tách tội cố ý gây thương tích thành nhiều tội danh khác nhau, tương ứng với các tình tiết tăng nặng. Đồng thời, khung hình phạt cũng được mở rộng, tăng tính răn đe.

Để đảm bảo áp dụng pháp luật một cách thống nhất, TANDTC đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thi hành BLHS, giải thích các điều khoản còn chưa rõ ràng. Các văn bản này đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn các tòa án cấp dưới xử lý các vụ án cố ý gây thương tích.

So sánh quy định trong ba điều luật trên với quy định tương ứng trong BLHS năm 1999 của nước ta cho thấy, mức hình phạt đối với tội này trong BLHS Liên bang Nga thấp hơn mức hình phạt được quy định trong BLHS năm 1999 của nước ta.

Bộ luật hình sự của nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa bao gồm hai phần: Phần chung và phần các tội phạm.

Điều 204 BLHS Nhật bản quy định về tội cố ý gây thương tích như sau: "Người nào gây thương tích cho người khác thì bị phạt tù có lao động bắt buộc đến 10 năm hoặc bị phạt tiền đến ba trăm ngàn Yên hoặc bị phạt tiền về tội hình sự nhỏ" [12]. Theo quy định này, một người nào đó cứ có hành vi gây thương tích cho người khác không kể tỷ lệ thương tật đã gây ra là bao nhiêu thì sẽ bị phạt tù có lao động bắt buộc hoặc là bị phạt tiền mà mức cao nhất có thể đến 300 ngàn Yên ) Điều 205 BLHS Nhật Bản quy định về tội cố ý gây thương tích dẫn đến chết người: 1. Điều 208 BLHS Nhật Bản quy định về việc dùng vũ lực và biện pháp xử lý: " Người nào dùng vũ lực đối với người khác mà không gây thương tích cho họ thì bị phạt tù có lao động bắt buộc đến hai năm hoặc bị phạt tiền đến ba trăm ngàn Yên , bị phạt giam hình sự hoặc bị phạt tiền về tội hình sự nhỏ" [12].

Tỷ lệ thương tật: Là tỷ lệ mất sức lao động vĩnh viễn dựa trên kết quả của giám định pháp y , nhưng trong trường hợp cần thiết có thể dựa trên kết luận của bác sỹ điều trị khi tiếp nhận bệnh nhân.

Theo nghị quyết số 02/2003/NQ - HĐTP của Hội đồng thẩm phán TANDTC thì " gây cố tật nhẹ cho nạn nhân ’’ được hiểu là hậu quả của hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân gây nên trạng thái bất thường không thể chữa được cho một bộ phận cơ thể của nạn nhân với tỷ lệ thương tật dưới 11% khi thuộc một trong các trường hợp : làm mất một bộ phận cơ thể nạn nhân ; làm mất chức năng một bộ phận cơ thể của nạn nhân ; làm giảm chức năng hoạt động của một bộ phận cơ thể của nạn nhân hoặc làm ảnh hưởng đến thẩm mỹ của nạn nhân .

Nghị quyết số 01/2006/NQ - HĐTP ngày 12/5/2006 của Hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLHS hướng dẫn rõ tình tiết " phạm tội nhiều lần đối với cùng một người hoặc đối với nhiều người " quy định tại điểm c khoản 1 Điều 104 BLHS năm 1999: a) Phạm tội nhiều lần đối với cùng một người hoặc đối với nhiều người " được hiểu là trường hợp cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của một người từ hai lần trở lên hoặc của hai người trở lên ( có thể một lần , có thể nhiều lần đối với mỗi người ) và trong các lần đó chưa có lần nào bị xử lý hành chính , xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự và chưa hết thời hiệu xử lý hành chính , xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Phạm tội đối với trẻ em, phụ nữ đang có thai, người già yếu ốm đau hoặc người khác không có khả năng tự bảo vệ Trẻ em trong trường hợp này cần được hiểu là người chưa đủ 16 tuổi ( căn cứ vào giấy khai sinh ), đây là tình tiết định khung tăng nặng mới được quy định bổ sung trong BLHS, quy định này không những giúp nghiêm trị những kẻ có hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của trẻ em , mà còn đảm bảo thực hiện các quy định của Công ước của liên hiệp quốc về quyền trẻ em ngày 20/11/1989 mà Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam phê chuẩn ngày 20/2/1990 về bảo vệ và chăm sóc trẻ em .

Việc gây thương tích cho phụ nữ có thai hoặc người già yếu được xem là hành vi đặc biệt nghiêm trọng do tính chất tàn nhẫn và sự yếu thế của nạn nhân. Điều này được phản ánh trong việc áp dụng các tình tiết tăng nặng khi xét xử.

Theo hướng dẫn tại Nghị quyết số 01/2006/NQ - HĐTP ngày 12/5/2006 của Hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLHS thì tình tiết " đối với thầy giáo , cô giáo của mình " quy định tại điểm đ : a) Chỉ áp dụng tình tiết " đối với thầy giáo , cô giáo của mình " quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 104 của Bộ luật hình sự để xét xử bị cáo theo khoản 1 Điều 104 của Bộ luật hình sự khi có đầy đủ các điều kiện sau đây : a.

Ngành Tòa án gặp nhiều khó khăn trong công tác xét xử do thiếu nhân lực, cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả xét xử các vụ án cố ý gây thương tích.

Việc nâng cao năng lực cán bộ tòa án, đặc biệt là thẩm phán, là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo xét xử đúng pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ.

Cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan điều tra, viện kiểm sát và tòa án trong quá trình giải quyết các vụ án cố ý gây thương tích. Sự phối hợp chặt chẽ sẽ giúp thu thập chứng cứ đầy đủ, khách quan, đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội.