Tổng quan nghiên cứu

Công tác bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục, đặc biệt là ở cấp Trung học cơ sở (THCS), luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo của Đảng, Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo. Theo báo cáo năm học 2017-2018, Quận 2, TP. Hồ Chí Minh có 8 trường THCS công lập với đội ngũ Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng và giáo viên đông đảo, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, khảo sát thực trạng cho thấy nhiều Phó Hiệu trưởng còn hạn chế về kỹ năng quản lý, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của nhà trường.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho Phó Hiệu trưởng các trường THCS tại Quận 2, TP. Hồ Chí Minh, góp phần nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 8/2017 đến tháng 5/2018, tập trung khảo sát tại 8 trường THCS trên địa bàn Quận 2. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số quản lý nhà trường, nâng cao chất lượng giáo dục và chuẩn bị nguồn nhân lực quản lý kế cận có năng lực, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong bối cảnh hội nhập và đổi mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba mô hình lý thuyết chính về kỹ năng quản lý:

  1. Mô hình kỹ năng lãnh đạo của Robert Katz phân chia kỹ năng quản lý thành ba loại: kỹ năng kỹ thuật, kỹ năng nhân sự và kỹ năng tư duy tổng thể. Mô hình nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển đồng bộ các kỹ năng này tùy theo cấp quản lý.

  2. Mô hình của Mumford và đồng nghiệp tập trung vào mối quan hệ giữa thuộc tính cá nhân, năng lực, kinh nghiệm nghề nghiệp và môi trường tác động đến hiệu quả lãnh đạo. Mô hình này giúp hiểu rõ cách thức kỹ năng quản lý ảnh hưởng đến thành quả công việc.

  3. Mô hình phát triển kỹ năng của Warren Blank phân loại kỹ năng lãnh đạo thành kỹ năng cơ sở, kỹ năng định hướng và kỹ năng ảnh hưởng đến người khác, nhấn mạnh quá trình phát triển kỹ năng qua tự nhận thức và rèn luyện.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: bồi dưỡng, kỹ năng, quản lý, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, và giải pháp bồi dưỡng kỹ năng quản lý. Nghiên cứu cũng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến bồi dưỡng kỹ năng quản lý, bao gồm yếu tố chủ thể bồi dưỡng, yếu tố Phó Hiệu trưởng và môi trường bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 8 trường THCS tại Quận 2, TP. Hồ Chí Minh, với đối tượng khảo sát gồm 8 Hiệu trưởng, 8 Phó Hiệu trưởng và 30 giáo viên. Dữ liệu được thu thập qua phiếu hỏi và phỏng vấn sâu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, kết hợp phân tích định tính từ phỏng vấn nhằm làm rõ nguyên nhân và bối cảnh thực trạng bồi dưỡng kỹ năng quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Tiến hành từ tháng 8/2017 đến tháng 5/2018, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có chủ đích nhằm đảm bảo thu thập được thông tin phản ánh đúng thực trạng kỹ năng quản lý và công tác bồi dưỡng tại các trường THCS Quận 2.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kỹ năng quản lý của Phó Hiệu trưởng: Khoảng 65% Phó Hiệu trưởng được khảo sát cho thấy kỹ năng quản lý còn hạn chế, đặc biệt là kỹ năng ra quyết định, kỹ năng lãnh đạo và kỹ năng truyền thông. So với mức kỳ vọng, kỹ năng này thấp hơn khoảng 20%.

  2. Công tác bồi dưỡng kỹ năng quản lý: Chỉ khoảng 50% Phó Hiệu trưởng tham gia các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về kỹ năng quản lý trong vòng 3 năm gần nhất. Nội dung chương trình bồi dưỡng hiện tại chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tiễn, với tỷ lệ 60% người tham gia đánh giá chưa phù hợp.

  3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung truyền đạt lý thuyết, ít áp dụng phương pháp tương tác, thực hành. Khoảng 70% người được khảo sát mong muốn đổi mới phương pháp bồi dưỡng theo hướng tăng cường thực hành và thảo luận nhóm.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng: Các yếu tố chủ quan như ý thức tự học, động lực phát triển kỹ năng của Phó Hiệu trưởng chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 55%. Yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, thiết bị và nguồn lực tài chính chiếm khoảng 45%, trong đó cơ sở vật chất còn thiếu thốn tại một số trường.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy kỹ năng quản lý của Phó Hiệu trưởng tại Quận 2 còn nhiều hạn chế, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về năng lực quản lý của cán bộ quản lý giáo dục. Nguyên nhân chủ yếu do chương trình bồi dưỡng chưa thực sự phù hợp với yêu cầu thực tiễn, phương pháp giảng dạy còn truyền thống, thiếu tính tương tác và thực hành.

So sánh với mô hình kim tự tháp kỹ năng quản lý của Huber S. và Katz, Phó Hiệu trưởng cần được bồi dưỡng đồng bộ các kỹ năng kỹ thuật, nhân sự và tư duy tổng thể để đáp ứng yêu cầu quản lý đa dạng và phức tạp hiện nay. Việc tăng cường các phương pháp bồi dưỡng hiện đại như học tập dự án, thảo luận tình huống sẽ giúp nâng cao hiệu quả đào tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ kỹ năng quản lý đạt chuẩn trước và sau bồi dưỡng, bảng so sánh mức độ hài lòng về nội dung và phương pháp bồi dưỡng, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng nội dung chương trình bồi dưỡng theo hướng tăng kỹ năng thực hành: Tập trung vào các kỹ năng ra quyết định, lãnh đạo, giao tiếp và truyền thông, đảm bảo phù hợp với đặc thù quản lý trường THCS. Thời gian thực hiện: 6 tháng đầu năm học, chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức giảng dạy: Áp dụng phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm, học tập dự án, mô phỏng tình huống thực tế nhằm tăng cường sự tham gia chủ động của Phó Hiệu trưởng. Thời gian triển khai: từ năm học tiếp theo, do các giảng viên tại cơ sở bồi dưỡng thực hiện.

  3. Tăng cường tích cực hóa hoạt động học tập của Phó Hiệu trưởng: Khuyến khích tự học, tự nghiên cứu, xây dựng kế hoạch tự bồi dưỡng cá nhân và tổ chức các buổi chia sẻ kinh nghiệm giữa các Phó Hiệu trưởng. Chủ thể thực hiện là các trường THCS và Phòng Giáo dục Quận 2, thời gian liên tục trong năm học.

  4. Tăng cường các nguồn lực hỗ trợ công tác bồi dưỡng: Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại phục vụ đào tạo, đồng thời tăng ngân sách cho công tác bồi dưỡng kỹ năng quản lý. Thời gian thực hiện: kế hoạch 3 năm, do UBND Quận 2 phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo.

Các giải pháp trên đã được khảo nghiệm về tính cần thiết và khả thi, nếu áp dụng đồng bộ sẽ nâng cao hiệu quả kỹ năng quản lý cho Phó Hiệu trưởng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại Quận 2.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ về nhu cầu và phương pháp bồi dưỡng kỹ năng quản lý, từ đó nâng cao năng lực quản lý nhà trường.

  2. Giảng viên và chuyên gia đào tạo cán bộ quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để thiết kế chương trình, phương pháp đào tạo phù hợp với đặc thù quản lý trường THCS.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định về công tác bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

  4. Phó Hiệu trưởng và Hiệu trưởng các trường THCS: Nắm bắt được thực trạng kỹ năng quản lý và các giải pháp bồi dưỡng, từ đó chủ động nâng cao năng lực cá nhân và tổ chức công tác bồi dưỡng tại đơn vị.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho Phó Hiệu trưởng?
    Bồi dưỡng giúp Phó Hiệu trưởng nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, tham mưu hiệu quả cho Hiệu trưởng và chuẩn bị cho vai trò lãnh đạo trong tương lai.

  2. Nội dung bồi dưỡng kỹ năng quản lý bao gồm những gì?
    Bao gồm kiến thức về quản lý giáo dục, kỹ năng ra quyết định, lãnh đạo, giao tiếp, truyền thông, tổ chức và điều hành công việc, phù hợp với đặc thù trường THCS.

  3. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất?
    Phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, học tập dự án, mô phỏng tình huống thực tế được đánh giá cao vì tăng cường sự tham gia và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả bồi dưỡng?
    Ý thức tự học và động lực phát triển kỹ năng của Phó Hiệu trưởng là yếu tố chủ quan quan trọng, bên cạnh đó cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính cũng ảnh hưởng đáng kể.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả công tác bồi dưỡng?
    Thông qua các hình thức kiểm tra viết, báo cáo chuyên đề, phỏng vấn, quan sát thực tế và đánh giá sự thay đổi trong hiệu quả quản lý tại trường sau bồi dưỡng.

Kết luận

  • Phó Hiệu trưởng trường THCS tại Quận 2 còn nhiều hạn chế về kỹ năng quản lý, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động nhà trường.
  • Công tác bồi dưỡng kỹ năng quản lý hiện nay chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tiễn, cần đổi mới nội dung và phương pháp.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về chương trình, phương pháp, động viên tự học và tăng cường nguồn lực nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng.
  • Nghiên cứu có tính thực tiễn cao, góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục tại Quận 2, đồng thời chuẩn bị nguồn nhân lực quản lý kế cận.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thí điểm các giải pháp, đánh giá hiệu quả và nhân rộng mô hình trong các quận, huyện khác.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan quản lý giáo dục và các trường THCS cần phối hợp triển khai các giải pháp bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho Phó Hiệu trưởng để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.