Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2019, Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể về số lượng doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DN NQD) với tổng số DN hoạt động tăng từ 835 lên 1.468, tương đương mức tăng khoảng 76%. Khu vực DN NQD đóng góp khoảng 50% GDP hàng năm và là nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước (NSNN). Tuy nhiên, công tác kiểm tra thuế đối với nhóm doanh nghiệp này vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh cơ chế tự khai, tự nộp thuế được áp dụng rộng rãi. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác kiểm tra thuế đối với DN NQD tại Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên, xác định những hạn chế và đề xuất các biện pháp tăng cường hiệu quả kiểm tra thuế trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các DN NQD trên địa bàn huyện Thủy Nguyên trong 5 năm từ 2015 đến 2019, với trọng tâm là công tác kiểm tra thuế và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm tra. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế, tăng thu NSNN, đồng thời hỗ trợ DN tuân thủ pháp luật thuế, tạo môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Thuế được xem là công cụ tài chính quan trọng của Nhà nước nhằm huy động nguồn lực cho NSNN, điều tiết kinh tế vĩ mô và đảm bảo công bằng xã hội. Kiểm tra thuế là một phần không thể thiếu trong quản lý thuế nhằm phát hiện và ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật thuế.

  • Mô hình kiểm tra thuế theo Quyết định 746/QĐ-TCT (2015): Quy trình kiểm tra thuế gồm các bước chuẩn bị, kiểm tra hồ sơ khai thuế tại cơ quan thuế, kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế, xử lý kết quả và giám sát sau kiểm tra. Mô hình này nhấn mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong phân tích rủi ro và lựa chọn đối tượng kiểm tra.

  • Khái niệm chính: Thuế, kiểm tra thuế, doanh nghiệp ngoài quốc doanh, hồ sơ khai thuế, rủi ro thuế, hiệu quả kiểm tra thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo tổng kết Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên giai đoạn 2015-2019, các văn bản pháp luật về thuế, tài liệu chuyên ngành và các báo cáo ngành thuế.

  • Phương pháp phân tích: So sánh thống kê số liệu thu NSNN, số lượng DN, số lượng hồ sơ khai thuế được kiểm tra; phân tích tổng hợp các kết quả kiểm tra thuế; đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến công tác kiểm tra thuế; sử dụng phương pháp chuyên gia để bổ sung ý kiến và đánh giá.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ DN ngoài quốc doanh đang hoạt động trên địa bàn huyện Thủy Nguyên trong giai đoạn nghiên cứu được xem xét, với trọng tâm phân tích các hồ sơ khai thuế và kết quả kiểm tra thuế tại Chi cục Thuế.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2015 đến năm 2019, đồng thời đề xuất các biện pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng DN và thu NSNN: Số lượng DN NQD tăng từ 835 năm 2015 lên 1.468 năm 2019, tương đương tăng 76%. Thu NSNN từ khu vực này tăng bình quân 4% mỗi năm, với tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu từ 103% đến 109% qua các năm, cao nhất là năm 2018 với 109%.

  2. Cơ cấu DN và ngành nghề: Công ty TNHH chiếm trên 55%, công ty cổ phần chiếm trên 40%, các loại hình khác chiếm khoảng 1%. Ngành thương mại chiếm tỷ trọng cao nhất, dao động từ 41% đến 45%, tiếp theo là dịch vụ chiếm khoảng 33-36%, xây dựng và sản xuất chiếm tỷ lệ thấp hơn.

  3. Hiệu quả công tác kiểm tra hồ sơ khai thuế tại cơ quan thuế: Tỷ lệ hồ sơ khai thuế được kiểm tra đạt trên 100% kế hoạch hàng năm, số hồ sơ chấp nhận chiếm khoảng 90-95%. Tỷ lệ tờ khai đúng hạn tăng từ 90,6% năm 2015 lên gần 99% năm 2019, trong khi tỷ lệ hồ sơ sai lỗi số học giảm từ 3,3% xuống còn 2,5%.

  4. Lực lượng kiểm tra thuế còn hạn chế: Đội kiểm tra thuế chiếm khoảng 21,7% tổng số cán bộ Chi cục, thấp hơn mức tối thiểu 30% theo yêu cầu. Số lượng cán bộ kiểm tra không tăng tương ứng với sự gia tăng số lượng DN và khối lượng công việc.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác kiểm tra thuế tại Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế của DN NQD và tăng thu NSNN. Việc ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là phần mềm phân tích rủi ro TPR, giúp lựa chọn đối tượng kiểm tra hiệu quả hơn, giảm thiểu sai sót trong hồ sơ khai thuế. Tuy nhiên, lực lượng cán bộ kiểm tra còn mỏng, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý hiện đại và khối lượng công việc ngày càng tăng. So với một số Chi cục Thuế khác tại Hải Phòng, như quận Ngô Quyền và Dương Kinh, Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên cần tăng cường hơn nữa về nhân lực và chất lượng công tác kiểm tra. Ngoài ra, việc quản lý và sử dụng hóa đơn vẫn còn tồn tại vi phạm, chủ yếu do nhận thức và quản lý nội bộ DN chưa chặt chẽ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng DN, biểu đồ tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu NSNN, bảng so sánh tỷ lệ hồ sơ khai thuế đúng hạn và sai sót qua các năm, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy kiểm tra thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nguồn nhân lực kiểm tra thuế: Tuyển dụng và đào tạo thêm cán bộ kiểm tra thuế để đạt tối thiểu 30% tổng số cán bộ Chi cục, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng nghiệp vụ. Thời gian thực hiện: 2020-2022. Chủ thể: Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên phối hợp với Cục Thuế TP Hải Phòng.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin sâu rộng hơn: Mở rộng sử dụng phần mềm phân tích rủi ro, tự động hóa quy trình kiểm tra hồ sơ khai thuế và giám sát sau kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả và giảm thiểu sai sót. Thời gian: 2020-2023. Chủ thể: Chi cục Thuế, Tổng cục Thuế.

  3. Tăng cường công tác phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan thuế với công an, quản lý thị trường, thanh tra và các cơ quan liên quan để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm thuế. Thời gian: 2020-2025. Chủ thể: Chi cục Thuế, các cơ quan liên quan.

  4. Nâng cao công tác tuyên truyền, hỗ trợ DN: Tổ chức các chương trình đào tạo, hướng dẫn DN về quản lý và sử dụng hóa đơn, kê khai thuế đúng quy định nhằm giảm thiểu vi phạm. Thời gian: liên tục từ 2020. Chủ thể: Đội tuyên truyền hỗ trợ NNT thuộc Chi cục Thuế.

  5. Hoàn thiện quy trình kiểm tra thuế: Rà soát, cập nhật quy trình kiểm tra thuế phù hợp với thực tiễn, đảm bảo tính minh bạch, khách quan và kịp thời trong xử lý kết quả kiểm tra. Thời gian: 2020-2021. Chủ thể: Chi cục Thuế, Cục Thuế TP Hải Phòng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức ngành thuế: Nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp và thực trạng kiểm tra thuế đối với DN NQD, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý thuế.

  2. Nhà quản lý doanh nghiệp ngoài quốc doanh: Hiểu rõ các quy định về thuế và kiểm tra thuế, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế, giảm thiểu rủi ro vi phạm và bị xử phạt.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu kinh tế và quản lý thuế: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về công tác kiểm tra thuế, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý thuế và chính sách thuế.

  4. Cơ quan hoạch định chính sách và quản lý nhà nước: Tham khảo để xây dựng, điều chỉnh chính sách thuế và các biện pháp quản lý thuế phù hợp với thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả thu NSNN.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh là gì?
    Kiểm tra thuế là hoạt động của cơ quan thuế nhằm xem xét tính chính xác, trung thực của hồ sơ khai thuế và việc thực hiện nghĩa vụ thuế của DN ngoài quốc doanh, nhằm phát hiện sai phạm và đảm bảo thu đúng, thu đủ thuế.

  2. Tại sao công tác kiểm tra thuế lại quan trọng đối với DN ngoài quốc doanh?
    Công tác kiểm tra giúp phát hiện kịp thời các hành vi gian lận, trốn thuế, góp phần bảo vệ nguồn thu NSNN và tạo môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch cho DN.

  3. Những khó khăn chính trong công tác kiểm tra thuế tại Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên là gì?
    Khó khăn gồm lực lượng cán bộ kiểm tra còn mỏng, số lượng DN tăng nhanh, đa dạng ngành nghề, vi phạm về hóa đơn và hồ sơ khai thuế còn tồn tại, cùng với yêu cầu áp dụng công nghệ thông tin ngày càng cao.

  4. Công nghệ thông tin được ứng dụng như thế nào trong kiểm tra thuế?
    Công nghệ được sử dụng để phân tích rủi ro hồ sơ khai thuế, lựa chọn đối tượng kiểm tra, kiểm tra hồ sơ khai thuế điện tử, lưu trữ và xử lý dữ liệu nhanh chóng, giúp nâng cao hiệu quả và giảm sai sót.

  5. Làm thế nào để DN ngoài quốc doanh tuân thủ tốt hơn quy định thuế?
    DN cần nâng cao nhận thức về pháp luật thuế, thực hiện kê khai, nộp thuế đúng hạn, quản lý và sử dụng hóa đơn hợp pháp, đồng thời phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế khi được kiểm tra.

Kết luận

  • Công tác kiểm tra thuế đối với DN ngoài quốc doanh tại Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên đã đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần tăng thu NSNN và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.
  • Số lượng DN NQD tăng nhanh, cơ cấu ngành nghề đa dạng, tạo áp lực lớn cho công tác kiểm tra thuế.
  • Lực lượng cán bộ kiểm tra còn hạn chế về số lượng và trình độ, cần được tăng cường và đào tạo bài bản.
  • Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra thuế đã giúp nâng cao hiệu quả, nhưng cần mở rộng và hoàn thiện hơn nữa.
  • Đề xuất các biện pháp tăng cường nguồn nhân lực, ứng dụng CNTT, phối hợp liên ngành và nâng cao tuyên truyền hỗ trợ DN là cần thiết để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thuế trong giai đoạn 2020-2025.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý thuế cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế và quản lý thuế hiện đại.