Các Biện Pháp Ngăn Chặn Đối Với Người Chưa Thành Niên Phạm Tội: Nghiên Cứu Tại Hải Dương

Theo Điều 68 BLHS 1999, người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự. Pháp luật hình sự quy định độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên là 14 tuổi vì ở độ tuổi này, người chưa thành niên phát triển nhanh về tâm sinh lý, họ đã ý thức được hành vi của mình, tự ý thức được đâu là đúng, là sai cũng như ý thức được được phần nào việc gì là đúng pháp luật, việc gì là sai trái, bị pháp luật cấm. Do đó, họ có nghĩa vụ phải chịu trách nhiệm về chính hành vi sai trái do mình thực hiện. Người chưa thành niên phạm tội là người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi, có năng lực trách nhiệm hình sự chưa đầy đủ do sự hạn chế bởi các đặc điểm về tâm, sinh lý và đã có lỗi trong việc thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội bị luật hình sự cấm.

Người chưa thành niên là những người còn non nớt về thể chất và tinh thần, song họ chính là chủ nhân tương lai của đất nước nên cần được quan tâm chăm sóc đặc biệt. Trong lứa tuổi của mình, việc phạm sai lầm của những người chưa thành niên là hoàn toàn dễ hiểu vì họ chưa phát triển đầy đủ cả về thể chất và nhân cách, cho nên việc đấu tranh phòng chống tội phạm ở người chưa thành niên cũng cần có căn cứ trên cơ sở đặc điểm tâm lý người chưa thành niên. Theo Điều 12 BLHS 1999 có sự phân hóa trách nhiệm hình sự trong lứa tuổi người chưa thành niên phạm tội, quy định: “Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng”.

Thực tiễn áp dụng biện pháp bắt người đối với người chưa thành niên phạm tội tại tỉnh Hải Dương cho thấy số lượng đối tượng bị áp dụng biện pháp này có sự biến động qua các năm. Bảng 2.1 (trong tài liệu gốc) thể hiện số liệu cụ thể về số đối tượng áp dụng biện pháp bắt tại tỉnh Hải Dương từ năm 2009 đến 2013. Việc phân tích số liệu này giúp đánh giá xu hướng và hiệu quả của việc sử dụng biện pháp bắt người trong công tác phòng ngừa và xử lý tội phạm do người chưa thành niên gây ra. Cần xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến sự thay đổi về số lượng đối tượng bị bắt giữ, như tình hình tội phạm nói chung, chính sách hình sự, và năng lực của các cơ quan thực thi pháp luật.

Biện pháp tạm giữ là một trong những biện pháp ngăn chặn quan trọng trong TTHS. Tình hình áp dụng biện pháp tạm giữ đối với người chưa thành niên phạm tội trên địa bàn tỉnh Hải Dương được thể hiện qua số liệu thống kê từ năm 2009 đến 2013 (Bảng 2.2 trong tài liệu gốc). Việc phân tích số liệu này giúp đánh giá mức độ sử dụng biện pháp tạm giữ đối với người chưa thành niên, cũng như hiệu quả của biện pháp này trong việc ngăn chặn tội phạm và đảm bảo quá trình điều tra, truy tố, xét xử được thực hiện đúng pháp luật. Cần xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng biện pháp tạm giữ, như tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, khả năng bỏ trốn hoặc gây cản trở cho quá trình điều tra.

Pháp luật quy định về biện pháp ngăn chặn liên quan đến người chưa thành niên phạm tội cần được hoàn thiện để đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của người chưa thành niên. Cần rà soát các quy định hiện hành để phát hiện những bất cập, thiếu sót và sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Đặc biệt, cần chú trọng đến việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên trong quá trình áp dụng các biện pháp ngăn chặn. Việc hoàn thiện pháp luật cần dựa trên các tiêu chí quốc tế về quyền con người và quyền trẻ em.

Đội ngũ cán bộ có thẩm quyền áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với người chưa thành niên phạm tội cần được nâng cao chất lượng và kỹ năng thực tiễn. Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng để trang bị cho cán bộ những kiến thức chuyên sâu về pháp luật hình sự, tố tụng hình sự, tâm lý học lứa tuổi, và kỹ năng giao tiếp, ứng xử với người chưa thành niên. Đồng thời, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để đảm bảo cán bộ thực hiện đúng quy định của pháp luật và đạo đức nghề nghiệp. Cần có cơ chế xử lý nghiêm minh đối với những cán bộ có hành vi vi phạm pháp luật hoặc xâm phạm quyền lợi của người chưa thành niên.

Giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên là một biện pháp quan trọng để nâng cao nhận thức về pháp luật và phòng ngừa tội phạm. Cần đưa nội dung giáo dục pháp luật vào chương trình học chính khóa và các hoạt động ngoại khóa. Đồng thời, cần tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo, diễn đàn về pháp luật để thu hút sự quan tâm của thanh thiếu niên. Cần sử dụng các phương pháp giáo dục pháp luật phù hợp với đặc điểm tâm lý của thanh thiếu niên, như sử dụng hình ảnh, video, trò chơi, và các tình huống thực tế.

Sau khi chấp hành xong hình phạt hoặc các biện pháp tư pháp, người chưa thành niên cần được hỗ trợ để tái hòa nhập cộng đồng. Cần có các chương trình, hoạt động hỗ trợ người chưa thành niên tìm kiếm việc làm, học nghề, và ổn định cuộc sống. Đồng thời, cần tạo điều kiện cho người chưa thành niên tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao, và các hoạt động xã hội khác. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, gia đình và cộng đồng trong việc hỗ trợ người chưa thành niên tái hòa nhập cộng đồng.

Tư pháp thân thiện với trẻ em là một yêu cầu quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người chưa thành niên trong quá trình tố tụng. Cần xây dựng một hệ thống tư pháp mà ở đó, người chưa thành niên được đối xử một cách tôn trọng, nhân ái và phù hợp với đặc điểm tâm lý của mình. Cần có các quy định về việc sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu, hình ảnh trực quan, và các phương tiện hỗ trợ khác để giúp người chưa thành niên hiểu rõ về quyền và nghĩa vụ của mình. Cần có các phòng xử án thân thiện với trẻ em, với không gian thoải mái, an toàn và không gây áp lực cho người chưa thành niên.

Quyền bào chữa là một trong những quyền cơ bản của người chưa thành niên trong quá trình tố tụng. Cần đảm bảo rằng người chưa thành niên được tiếp cận với người bào chữa ngay từ giai đoạn đầu của quá trình điều tra. Cần tạo điều kiện cho người bào chữa tham gia đầy đủ vào các hoạt động tố tụng, như lấy lời khai, đối chất, và xét hỏi. Cần có cơ chế hỗ trợ pháp lý miễn phí cho người chưa thành niên không có khả năng thuê luật sư. Cần nâng cao chất lượng của đội ngũ luật sư bào chữa cho người chưa thành niên, bằng cách tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng về pháp luật hình sự, tố tụng hình sự, và tâm lý học lứa tuổi.