Luận án tiến sĩ: Biến đổi văn hóa mưu sinh của cư dân xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội trong bối cảnh phát triển du lịch

Các nghiên cứu nước ngoài tập trung vào lý thuyết về biến đổi văn hóa và sự tương tác giữa các nền văn hóa. Các tác giả như E.Morgan và David Popenoe đã đề cập đến sự thay đổi văn hóa trong quá trình hiện đại hóa, đặc biệt là sự giao thoa văn hóa giữa các cộng đồng. Nghiên cứu của Pamela Balls Organista và cộng sự cũng nhấn mạnh vai trò của biến đổi văn hóa trong việc hình thành hành vi và thái độ của các cá nhân khi tiếp xúc với nền văn hóa mới.

Trong nước, các nghiên cứu về biến đổi văn hóa tập trung vào sự thay đổi của làng xã và nông thôn trong quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa. Các tác giả như Tô Duy Hợp và Nguyễn Thị Phương Châm đã phân tích sự biến đổi của văn hóa truyền thống dưới tác động của kinh tế thị trường và du lịch. Các nghiên cứu này cung cấp cơ sở lý luận quan trọng để hiểu rõ hơn về biến đổi văn hóa mưu sinh trong bối cảnh phát triển du lịch tại Hương Sơn.

Cư dân Hương Sơn có cách ứng xử hài hòa với các nguồn lực tự nhiên như đất đai, sông nước, và rừng. Các hoạt động mưu sinh được thực hiện dựa trên nguyên tắc bảo vệ môi trường và duy trì sự cân bằng sinh thái. Các nghi lễ như cúng tế thần linh, cầu mưa, và cầu mùa màng bội thu là một phần không thể thiếu trong văn hóa mưu sinh truyền thống.

Các hoạt động mưu sinh như trồng lúa, đánh bắt cá, và làm nghề thủ công được thực hiện theo phương thức truyền thống, dựa trên kinh nghiệm và kiến thức được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Các giá trị văn hóa như tinh thần cộng đồng, sự đoàn kết, và tôn trọng thiên nhiên được thể hiện rõ nét trong các hoạt động này.

Sự phát triển của du lịch đã làm thay đổi cách ứng xử của cư dân với các nguồn lực tự nhiên. Các hoạt động khai thác tài nguyên phục vụ du lịch đã dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường và suy thoái tài nguyên. Các nghi lễ truyền thống gắn liền với mưu sinh cũng dần bị mai một do sự thay đổi trong cách thức sinh kế.

Các hoạt động mưu sinh truyền thống như trồng lúa và đánh bắt cá đã được thay thế bằng các dịch vụ du lịch. Cư dân Hương Sơn đã chuyển sang làm hướng dẫn viên, bán hàng lưu niệm, và cung cấp dịch vụ ăn uống cho khách du lịch. Sự biến đổi này đã mang lại thu nhập cao hơn nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc bảo tồn văn hóa truyền thống.

Sự phát triển của du lịch là yếu tố chính dẫn đến biến đổi văn hóa mưu sinh tại Hương Sơn. Các chính sách quản lý và đầu tư vào cơ sở hạ tầng du lịch cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự thay đổi này. Ngoài ra, sự thay đổi trong nhận thức của cộng đồng về giá trị của du lịch và văn hóa truyền thống cũng là yếu tố không thể bỏ qua.

Xu hướng chính của biến đổi văn hóa mưu sinh là sự chuyển dịch từ các hoạt động truyền thống sang các dịch vụ du lịch. Tuy nhiên, sự biến đổi này cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc bảo tồn văn hóa truyền thống và phát triển du lịch bền vững. Các giải pháp cần được đề xuất để cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo tồn văn hóa.