Tổng quan nghiên cứu

Quảng Nam là một tỉnh miền Trung Việt Nam nổi tiếng với bề dày truyền thống văn hóa và đa dạng các di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có 6 di sản được công nhận cấp quốc gia như nghệ thuật bài chòi, múa tâng tung da dá, dệt thổ cẩm Cơ Tu, lễ rước cộ Bà Chợ Được, nghệ thuật hát bả trạo và nghi lễ truyền thống của người Co. Từ tháng 06/2017 đến 06/2018, báo chí Quảng Nam đã thực hiện nhiều tác phẩm tuyên truyền về bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa phi vật thể, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị văn hóa địa phương. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy báo chí còn tồn tại nhiều hạn chế trong việc khai thác và truyền tải các giá trị này một cách hiệu quả, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thông tin và giải trí của công chúng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng hoạt động báo chí Quảng Nam trong công tác bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa phi vật thể, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả truyền thông trong lĩnh vực này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các cơ quan báo chí chủ lực như Báo Quảng Nam, Tạp chí Văn hóa Quảng Nam và Đài Phát thanh - Truyền hình Quảng Nam trong giai đoạn 2017-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương thông qua việc khai thác giá trị văn hóa phi vật thể.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về báo chí học và văn hóa học, trong đó:

  • Lý thuyết truyền thông đại chúng: Báo chí được xem là phương tiện truyền đạt thông tin rộng rãi, có vai trò định hướng dư luận, giáo dục chính trị - tư tưởng và phát huy giá trị văn hóa trong xã hội.
  • Lý thuyết bảo tồn văn hóa phi vật thể: Nhấn mạnh việc giữ gìn, truyền dạy và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể thông qua các hình thức truyền miệng, trình diễn và các hoạt động cộng đồng.
  • Khái niệm di sản văn hóa phi vật thể: Bao gồm các giá trị tinh thần như lễ hội, nghệ thuật trình diễn, phong tục tập quán, tri thức dân gian, được lưu truyền qua các thế hệ.
  • Mô hình tương tác báo chí - công chúng: Phân tích mối quan hệ giữa nội dung báo chí và nhu cầu, phản hồi của công chúng nhằm nâng cao chất lượng truyền thông.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu ứng dụng kết hợp đa ngành, bao gồm:

  • Phân tích - tổng hợp: Đối chiếu lý luận với thực tiễn hoạt động báo chí Quảng Nam trong bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa phi vật thể.
  • Điều tra xã hội học định lượng: Thu thập ý kiến của 600 mẫu công chúng qua bảng hỏi về mức độ hài lòng, nhu cầu và sự thu hút của các sản phẩm báo chí liên quan đến di sản văn hóa phi vật thể.
  • Phỏng vấn sâu định tính: Thực hiện với các nhà nghiên cứu văn hóa, lãnh đạo và phóng viên các cơ quan báo chí để đánh giá ưu - nhược điểm và đề xuất giải pháp.
  • Nghiên cứu liên ngành: Kết hợp kiến thức báo chí học, văn hóa học, xã hội học và lịch sử để phân tích toàn diện vấn đề.
  • Chọn mẫu: Mẫu được chọn ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng công chúng khác nhau tại Quảng Nam.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nội dung để đánh giá thực trạng và hiệu quả truyền thông.

Thời gian nghiên cứu chính thức từ tháng 06/2017 đến 06/2018, có bổ sung số liệu lịch sử để đảm bảo tính hệ thống và kế thừa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ quan tâm của công chúng đến di sản văn hóa phi vật thể trên báo chí Quảng Nam đạt khoảng 75% theo khảo sát, cho thấy sự quan tâm khá cao nhưng vẫn còn khoảng 25% công chúng chưa được đáp ứng đầy đủ nhu cầu thông tin.

  2. Nội dung báo chí về di sản văn hóa phi vật thể chiếm khoảng 12% tổng số tác phẩm tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông địa phương trong giai đoạn khảo sát, thể hiện sự đầu tư chưa tương xứng với tầm quan trọng của di sản.

  3. Hình thức truyền tải chủ yếu là bài viết báo in và phóng sự truyền hình, chiếm trên 80% tổng số tác phẩm, trong khi các hình thức tương tác đa phương tiện, mạng xã hội còn hạn chế, chưa khai thác hiệu quả.

  4. Ý kiến công chúng cho thấy 60% mong muốn báo chí cải thiện hình thức trình bày và tăng cường các chuyên mục chuyên sâu về di sản văn hóa phi vật thể, đồng thời 55% đề xuất tăng cường các chương trình phát thanh, truyền hình có tính giải trí kết hợp giáo dục.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đồng đều của các cơ quan báo chí về vai trò chiến lược của việc bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa phi vật thể. So với một số nghiên cứu trong nước và quốc tế, báo chí Quảng Nam còn thiếu sự đa dạng về hình thức truyền thông và chưa tận dụng tối đa công nghệ số để thu hút công chúng trẻ.

Biểu đồ mức độ quan tâm của công chúng và bảng phân bố thể loại tác phẩm báo chí minh họa rõ sự chênh lệch giữa nhu cầu và cung cấp thông tin. Việc tập trung chủ yếu vào báo in và truyền hình truyền thống khiến thông tin chưa lan tỏa rộng rãi, đặc biệt trong bối cảnh xu hướng sử dụng báo mạng và mạng xã hội ngày càng tăng.

Tuy nhiên, báo chí Quảng Nam đã có những đóng góp tích cực trong việc tuyên truyền chính sách bảo tồn của Đảng, Nhà nước và địa phương, đồng thời phản ánh các hoạt động văn hóa, lễ hội truyền thống, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng. Điều này phù hợp với quan điểm của Đảng về vai trò của báo chí trong xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức và năng lực cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên về di sản văn hóa phi vật thể nhằm nâng cao chất lượng nội dung và khả năng khai thác các giá trị văn hóa đặc thù của Quảng Nam. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các cơ quan báo chí.

  2. Đa dạng hóa hình thức truyền thông, phát triển các chuyên mục, chương trình tương tác trên nền tảng số và mạng xã hội để thu hút giới trẻ và mở rộng phạm vi tiếp cận. Thời gian: 12 tháng, chủ thể: Báo Quảng Nam, Đài PT-TH Quảng Nam.

  3. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan báo chí với các tổ chức văn hóa, nghệ nhân và cộng đồng địa phương để xây dựng các nội dung chuyên sâu, chân thực, sinh động về di sản văn hóa phi vật thể. Thời gian: liên tục, chủ thể: Ban biên tập các cơ quan báo chí và Sở Văn hóa.

  4. Xây dựng chiến lược quảng bá di sản văn hóa phi vật thể đồng bộ, có kế hoạch dài hạn, kết hợp với phát triển du lịch văn hóa nhằm tạo sức lan tỏa mạnh mẽ và bền vững. Thời gian: 2-3 năm, chủ thể: UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Sở Du lịch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý văn hóa và truyền thông địa phương: Giúp hiểu rõ vai trò và thực trạng báo chí trong bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

  2. Phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo chí Quảng Nam: Nâng cao nhận thức và kỹ năng khai thác, truyền tải các giá trị văn hóa phi vật thể một cách hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu văn hóa và xã hội học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về mối quan hệ giữa báo chí và bảo tồn văn hóa.

  4. Các tổ chức, cộng đồng dân cư địa phương: Hiểu được tầm quan trọng của việc phối hợp với báo chí trong việc bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa, từ đó chủ động tham gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Báo chí Quảng Nam đã đóng góp gì trong việc bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể?
    Báo chí đã tuyên truyền chính sách, phản ánh các hoạt động văn hóa, giới thiệu các lễ hội truyền thống và nghệ thuật dân gian, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị di sản.

  2. Những hạn chế chính của báo chí Quảng Nam trong lĩnh vực này là gì?
    Chủ yếu là thiếu đa dạng hình thức truyền thông, nội dung chưa chuyên sâu, chưa tận dụng hiệu quả công nghệ số và mạng xã hội để tiếp cận công chúng trẻ.

  3. Công chúng Quảng Nam mong muốn gì từ báo chí về di sản văn hóa phi vật thể?
    Họ mong muốn có nhiều chuyên mục chuyên sâu, hình thức trình bày hấp dẫn, tăng cường các chương trình phát thanh, truyền hình kết hợp giải trí và giáo dục.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả truyền thông về di sản văn hóa phi vật thể?
    Cần đào tạo nâng cao năng lực phóng viên, đa dạng hóa hình thức truyền thông, phối hợp chặt chẽ với cộng đồng và xây dựng chiến lược quảng bá đồng bộ.

  5. Vai trò của công nghệ số trong quảng bá di sản văn hóa phi vật thể là gì?
    Công nghệ số giúp mở rộng phạm vi tiếp cận, tạo các kênh tương tác đa chiều, thu hút giới trẻ và nâng cao hiệu quả truyền tải thông tin về di sản văn hóa.

Kết luận

  • Báo chí Quảng Nam đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa phi vật thể, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương.
  • Mức độ quan tâm của công chúng khá cao nhưng nội dung và hình thức truyền thông còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ báo chí, đa dạng hóa hình thức truyền thông và xây dựng chiến lược quảng bá đồng bộ.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn và lý luận, hỗ trợ các cơ quan báo chí và quản lý văn hóa địa phương phát triển công tác truyền thông hiệu quả hơn.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, phát triển nội dung số và tăng cường phối hợp cộng đồng nhằm nâng cao chất lượng bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa phi vật thể tại Quảng Nam.

Hãy tiếp tục đồng hành cùng nghiên cứu để góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể, giữ gìn bản sắc dân tộc trong thời kỳ hội nhập và phát triển bền vững.