I. Tổng quan nghiên cứu
Nghiên cứu tập trung vào ảnh hưởng của lãnh đạo tư lợi đến kiệt sức tinh thần của nhân viên, với sự hoài nghi đóng vai trò trung gian. Lãnh đạo tư lợi được định nghĩa là hành vi lãnh đạo vì lợi ích cá nhân, gây ra những tác động tiêu cực đến tinh thần làm việc của nhân viên. Kiệt sức tinh thần là hậu quả của việc chịu đựng căng thẳng kéo dài, dẫn đến giảm hiệu suất và sự gắn kết với tổ chức. Sự hoài nghi được xem là yếu tố trung gian, làm gia tăng mối quan hệ giữa lãnh đạo tư lợi và kiệt sức tinh thần. Nghiên cứu này được thực hiện trong bối cảnh các doanh nghiệp TP.HCM, nơi có môi trường làm việc cạnh tranh và áp lực cao.
1.1. Sự cần thiết của đề tài
Lãnh đạo tư lợi và kiệt sức tinh thần là những vấn đề nghiêm trọng trong quản lý doanh nghiệp. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng lãnh đạo tư lợi gây ra sự hoài nghi và kiệt sức tinh thần, nhưng chưa được kiểm định trong bối cảnh Việt Nam. TP.HCM, với sự phát triển kinh tế nhanh chóng, là môi trường lý tưởng để nghiên cứu vấn đề này. Nghiên cứu này nhằm cung cấp bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa các yếu tố trên, đồng thời đề xuất giải pháp quản lý hiệu quả.
1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước và thế giới
Trên thế giới, các nghiên cứu về lãnh đạo tư lợi, sự hoài nghi và kiệt sức tinh thần đã được thực hiện từ những thập niên trước. Tuy nhiên, tại Việt Nam, các nghiên cứu này còn hạn chế. Nghiên cứu của Gkorezis và cộng sự (2015) đã chỉ ra mối quan hệ giữa lãnh đạo tư lợi và kiệt sức tinh thần, với sự hoài nghi đóng vai trò trung gian. Tại Việt Nam, các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào stress công việc và hội chứng cạn kiệt sức lực, nhưng chưa đi sâu vào kiệt sức tinh thần.
II. Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu
Nghiên cứu dựa trên thuyết duy trì nguồn lực (COR), giải thích cách các nguồn lực tâm lý bị cạn kiệt do tác động của lãnh đạo tư lợi. Lãnh đạo tư lợi được đo lường thông qua các đặc điểm như sự thao túng và vị kỷ. Kiệt sức tinh thần được đánh giá qua các biểu hiện như mệt mỏi, chán nản và giảm động lực làm việc. Sự hoài nghi được xem xét qua thái độ tiêu cực của nhân viên đối với tổ chức. Mô hình nghiên cứu đề xuất rằng lãnh đạo tư lợi ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến kiệt sức tinh thần thông qua sự hoài nghi.
2.1. Thuyết duy trì nguồn lực
Thuyết duy trì nguồn lực (COR) là nền tảng lý thuyết chính của nghiên cứu. Theo thuyết này, nhân viên cố gắng bảo vệ và duy trì các nguồn lực tâm lý của mình. Khi các nguồn lực này bị cạn kiệt do tác động của lãnh đạo tư lợi, nhân viên dễ rơi vào trạng thái kiệt sức tinh thần. Sự hoài nghi đóng vai trò trung gian, làm gia tăng mức độ cạn kiệt nguồn lực.
2.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất
Mô hình nghiên cứu đề xuất mối quan hệ giữa lãnh đạo tư lợi, sự hoài nghi và kiệt sức tinh thần. Lãnh đạo tư lợi ảnh hưởng trực tiếp đến kiệt sức tinh thần và gián tiếp thông qua sự hoài nghi. Mô hình này được kiểm định bằng phương pháp SEM (Mô hình cấu trúc tuyến tính), sử dụng phần mềm AMOS để phân tích dữ liệu.
III. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu khảo sát gồm 336 nhân viên đang làm việc tại các doanh nghiệp TP.HCM. Dữ liệu được thu thập thông qua bảng câu hỏi và phân tích bằng phần mềm SPSS và AMOS. Các thang đo được xây dựng dựa trên các nghiên cứu trước đây, bao gồm thang đo lãnh đạo tư lợi, sự hoài nghi và kiệt sức tinh thần. Nghiên cứu sơ bộ được thực hiện để điều chỉnh thang đo trước khi tiến hành nghiên cứu chính thức.
3.1. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp lấy mẫu thuận tiện để thu thập dữ liệu từ 336 nhân viên tại TP.HCM. Các thang đo được xây dựng dựa trên các nghiên cứu trước đây, bao gồm thang đo lãnh đạo tư lợi (Machiavellian Leadership Scale), sự hoài nghi (Organizational Cynicism Scale) và kiệt sức tinh thần (Emotional Exhaustion Scale). Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS và AMOS.
3.2. Quy trình nghiên cứu
Quy trình nghiên cứu bao gồm các bước: xây dựng thang đo, thảo luận cặp đôi để điều chỉnh thang đo, nghiên cứu sơ bộ định lượng, và nghiên cứu định lượng chính thức. Kết quả nghiên cứu sơ bộ cho thấy các thang đo đạt độ tin cậy và giá trị hội tụ cao, đảm bảo tính chính xác của nghiên cứu chính thức.
IV. Phân tích kết quả và thảo luận
Kết quả nghiên cứu cho thấy lãnh đạo tư lợi có ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến kiệt sức tinh thần thông qua sự hoài nghi. Phân tích SEM xác nhận mô hình nghiên cứu phù hợp với dữ liệu thực tế. Các hệ số hồi quy cho thấy mối quan hệ mạnh mẽ giữa các yếu tố. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng sự hoài nghi đóng vai trò trung gian quan trọng, làm gia tăng mức độ kiệt sức tinh thần của nhân viên.
4.1. Phân tích mẫu và thống kê mô tả
Mẫu nghiên cứu gồm 336 nhân viên tại các doanh nghiệp TP.HCM, với đặc điểm nhân khẩu học đa dạng. Thống kê mô tả cho thấy phần lớn nhân viên cảm nhận được sự tác động của lãnh đạo tư lợi và sự hoài nghi trong công việc. Các biến quan sát đều đạt giá trị chuẩn hóa cao, đảm bảo độ tin cậy của dữ liệu.
4.2. Kiểm định mô hình lý thuyết
Phân tích SEM xác nhận mô hình nghiên cứu phù hợp với dữ liệu thực tế. Các chỉ số đánh giá mô hình như CFI, TLI và RMSEA đều đạt tiêu chuẩn. Kết quả cho thấy lãnh đạo tư lợi có ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến kiệt sức tinh thần, với sự hoài nghi đóng vai trò trung gian. Các hệ số hồi quy đều có ý nghĩa thống kê, khẳng định tính chính xác của mô hình.
V. Kết luận và hàm ý quản trị
Nghiên cứu kết luận rằng lãnh đạo tư lợi có ảnh hưởng tiêu cực đến kiệt sức tinh thần của nhân viên, với sự hoài nghi đóng vai trò trung gian. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây trên thế giới. Nghiên cứu cũng đề xuất các hàm ý quản trị, bao gồm việc cải thiện phong cách lãnh đạo, giảm thiểu sự hoài nghi và hỗ trợ nhân viên trong việc quản lý căng thẳng. Các giới hạn của nghiên cứu và hướng nghiên cứu trong tương lai cũng được thảo luận.
5.1. Kết quả chính của nghiên cứu
Nghiên cứu khẳng định mối quan hệ giữa lãnh đạo tư lợi, sự hoài nghi và kiệt sức tinh thần. Kết quả cho thấy lãnh đạo tư lợi ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến kiệt sức tinh thần, với sự hoài nghi đóng vai trò trung gian. Điều này cung cấp bằng chứng thực nghiệm quan trọng cho các nghiên cứu trong tương lai.
5.2. Hàm ý quản trị
Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả, bao gồm việc đào tạo lãnh đạo để giảm thiểu hành vi tư lợi, xây dựng văn hóa tổ chức tích cực để giảm sự hoài nghi, và hỗ trợ nhân viên trong việc quản lý căng thẳng. Các giải pháp này nhằm cải thiện tinh thần làm việc và hiệu suất của nhân viên trong các doanh nghiệp TP.HCM.
