Xung đột Nga - Ukraine và ảnh hưởng tới địa - chính trị Châu Âu

Nghiên cứu xung đột Nga-Ukraine và ảnh hưởng của nó tới địa chính trị Châu Âu là rất cần thiết để nắm bắt kiến thức cơ bản về cuộc xung đột toàn cầu này. Xung đột tác động đến biên giới, lãnh thổ, tài nguyên và mối quan hệ đối ngoại giữa các nước trong khu vực. Việc nghiên cứu giúp chúng ta có cái nhìn khách quan và sâu rộng hơn về vấn đề này. Theo Học viện Báo chí và Tuyên truyền, xung đột này đang làm thay đổi cấu trúc an ninh khu vực châu Âu, thậm chí cả cục diện chính trị thế giới. Cần phải hiểu rõ bản chất và tác động của nó.

Mục tiêu của nghiên cứu này là nhằm hiểu rõ nguồn gốc và diễn biến của xung đột Nga-Ukraine, một sự kiện đã gây chấn động toàn cầu. Việc nghiên cứu cần đi sâu vào căn nguyên và những điểm then chốt, những bước phát triển quan trọng của cuộc xung đột. Bên cạnh đó, việc đánh giá và phân tích tác động của xung đột đến chính trị - an ninh và kinh tế - xã hội của châu Âu là rất quan trọng. Cuộc chiến này không chỉ ảnh hưởng đến các quốc gia trực tiếp liên quan mà còn gây ra những hệ lụy sâu rộng đối với toàn bộ châu lục.

Từ điển bách khoa Britannica định nghĩa địa chính trị là “sự phân tích những ảnh hưởng của địa lý đến các mối quan hệ quyền lực trong chính trị quốc tế”. Tư tưởng địa chính trị xuất hiện từ lâu, gắn liền với việc tìm kiếm lãnh thổ, đảm bảo an ninh quốc phòng. Theo dòng lịch sử, nhiều cột mốc đánh dấu sự phát triển, như Alfred Thayer Mahan với tư tưởng về quốc gia hải đảo và Karl Haushofer với quan niệm về “miền đất trái tim”. Sự phát triển có thể chia thành năm thời kỳ, từ sự phụ thuộc vào thiên nhiên đến ảnh hưởng của khoa học kỹ thuật và cạnh tranh giữa các hệ tư tưởng.

Có nhiều xu hướng địa chính trị, bao gồm xu hướng hợp nhất (thôn tính lãnh thổ), phân mảnh (giành độc lập cho các quốc gia nhỏ), văn hóa (chia cắt vì lợi ích chính trị), tài nguyên (chiếm đoạt tài nguyên thiên nhiên), và biển đảo (khẳng định sức mạnh biển). Xu hướng địa chính trị hợp nhất có nguy cơ xung đột cao. Xu hướng địa chính trị tài nguyên là nguồn gốc của nhiều cuộc xung đột. Các quốc gia cần tôn trọng luật pháp trong nước và luật biển quốc tế để xây dựng chính sách địa chính trị biển đảo đúng đắn.

Chiến sự giữa Nga và Ukraine năm 2022 có quy mô lớn hơn so với cuộc khủng hoảng năm 2014 và được xem là cuộc xung đột lớn nhất kể từ khi Chiến tranh lạnh kết thúc. Cục diện thế giới đã thay đổi, với việc Mỹ theo đuổi chính sách “Nước Mỹ trên hết”, Trung Quốc thực hiện chiến lược “phục hưng vĩ đại dân tộc Trung Hoa”, Nga chưa có một chiến lược mang tính toàn cầu. Sự phục hồi ảnh hưởng của Nga vẫn chưa thể làm thay đổi cục diện chính trị thế giới. Nga đang cố gắng khôi phục vị thế, giành lại vị trí quan trọng trên vũ đài quốc tế.

Sau Chiến tranh lạnh, căng thẳng leo thang trong quan hệ giữa Mỹ và Nga. Mối quan hệ cạnh tranh nhiều hơn hợp tác chi phối mạnh mẽ việc tập hợp lực lượng mới, tác động không nhỏ đến chiều hướng hợp tác quốc phòng - an ninh trên thế giới. Quan hệ giữa Nga và NATO cũng lâm vào khủng hoảng. Nga coi việc “NATO Đông tiến” là đường lối lâu dài, là thách thức từ trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng Ukraine, đào sâu sự mất cân bằng chiến lược Nga - NATO. Các hoạt động quân sự được Nga và NATO triển khai ở mức mạnh nhất, càng khoét sâu thêm căng thẳng giữa hai bên. Hai bên đều xem nhau như mối đe dọa đầu tiên và thi hành các biện pháp thích hợp.

Vị trí địa lý của Ukraine có ý nghĩa quan trọng đối với an ninh và kinh tế của Nga. Ukraine là cầu nối quan trọng giữa Nga và Châu Âu, đồng thời là tuyến đường vận chuyển khí đốt quan trọng. Việc Nga kiểm soát hoặc gây ảnh hưởng đến Ukraine có thể giúp Nga tăng cường vị thế địa chính trị và kiểm soát nguồn cung năng lượng cho châu Âu. Bán đảo Crimea, với cảng Sevastopol, có vai trò chiến lược quan trọng đối với Hạm đội Biển Đen của Nga.

Mối liên hệ lịch sử giữa Nga và Ukraine kéo dài qua nhiều thế kỷ, với nhiều giai đoạn hợp tác và xung đột. Hai quốc gia có chung nhiều yếu tố văn hóa, tôn giáo và ngôn ngữ. Nga coi Ukraine là một phần quan trọng của không gian ảnh hưởng truyền thống. Tuy nhiên, Ukraine cũng có lịch sử đấu tranh giành độc lập và chủ quyền từ Nga, đặc biệt là trong thế kỷ 20.

Liên minh Châu Âu (EU) và các nước thành viên đã thực hiện nhiều biện pháp để đối phó với xung đột Nga-Ukraine. Các biện pháp này bao gồm áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế đối với Nga, cung cấp viện trợ tài chính và quân sự cho Ukraine, và tăng cường hợp tác quốc phòng. NATO cũng tăng cường sự hiện diện quân sự ở Đông Âu để trấn an các đồng minh và răn đe Nga.

Nga có nhiều biện pháp để đáp trả và ứng phó với các lệnh trừng phạt của Châu Âu và các biện pháp khác. Nga có thể sử dụng các biện pháp trả đũa kinh tế, chẳng hạn như hạn chế nguồn cung năng lượng cho châu Âu. Nga cũng có thể tăng cường hợp tác với các nước khác, như Trung Quốc, để giảm thiểu tác động của các lệnh trừng phạt. Ngoài ra, Nga có thể sử dụng các biện pháp quân sự để bảo vệ lợi ích của mình ở Ukraine.

Cuộc xung đột đã gây ra một cuộc khủng hoảng tị nạn lớn, với hàng triệu người Ukraine phải rời bỏ nhà cửa để lánh nạn ở các nước châu Âu. Điều này đã tạo ra áp lực lớn lên hệ thống tiếp nhận tị nạn của các nước này. Xung đột cũng gây ra những thay đổi trong cấu trúc lao động và thị trường nhà ở ở châu Âu.

Cuộc xung đột Nga - Ukraine đã làm thay đổi cấu trúc quyền lực tại Châu Âu. Sự đoàn kết giữa các nước EU và NATO được củng cố. Các nước Châu Âu tăng cường chi tiêu quốc phòng. Các nước Châu Âu xem xét lại quan hệ với Nga. Vai trò của Mỹ ở Châu Âu tăng lên. Cần phải có một chính sách đối ngoại chung của EU mạnh mẽ hơn.