Yếu Tố Tác Động Đến Khả Năng Sinh Lời Của Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam

• Tác giả: Dương Thị An
• Người hướng dẫn: PGS.TS Trần Thị Hải Lý
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính–Ngân Hàng
• Đề tài: Yếu Tố Tác Động Đến Khả Năng Sinh Lời Của Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Kinh Tế
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG I: GIỚI THIỆU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa khoa học của đề tài
• 1.7. Kết cấu của đề tài
• 2. CHƯƠNG II: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM
• 2.1. Cơ sở lý luận về khả năng sinh lời của NHTM
• 2.2. Các chỉ số đo lường khả năng sinh lời của NHTM
• 2.2.1. Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản (ROA)
• 2.2.2. Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hửu (ROE)
• 2.2.3. Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM)
• 2.3. Các yếu tố tác động khả năng sinh lời của NHTM
• 2.3.1. Các yếu tố nội tại ngân hàng
• 2.3.1.1. An toàn vốn
• 2.3.1.2. Chất lượng tài sản
• 2.3.1.3. Hiệu quả quản lý
• 2.3.1.4. Thanh khoản
• 2.3.2. Yếu tố kinh tế vĩ mô
• 2.3.2.1. Tăng trưởng kinh tế (GDP)
• 2.3.2.2. Tỷ lệ lạm phát
• 2.3.3. Các nghiên cứu thực nghiệm
• 2.3.3.1. Các nghiên cứu thực nghiệm về tính sở hữu
• 2.3.3.2. Các nghiên cứu nước ngoài về khả năng sinh lời của các Ngân hàng
• 2.3.3.3. Các nghiên cứu trong nước về khả năng sinh lời của các Ngân hàng
• 2.4. TÓM TẮT CHƯƠNG II
• 3. CHƯƠNG 3: DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH DÙNG TRONG NGHIÊN CỨU
• 3.1. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.2. Nguồn thu thập số liệu
• 3.3. Mô hình nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp phân tích
• 3.5. Mô tả biến
• 3.6. Trình tự thực hiện mô hình hồi quy
• 3.7. TÓM TẮT CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Bảng thống kê mô tả
• 4.2. Ma trận hệ số tương quan
• 4.3. Kiểm định các khuyết tật cho mô hình
• 4.4. Kết quả mô hình hồi quy (1) – không xét đến tính sở hữu
• 4.5. Kết quả mô hình hồi quy (2) - có xét đến tính sở hữu
• 4.6. TÓM TẮT CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG V: KẾT LUẬN
• PHỤ LỤC 1: DANH SÁCH NH TMCP TRONG MẪU NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 2: TỔNG HỢP DỮ LIỆU CÁC NGÂN HÀNG TMCP TRONG MẪU NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 3: MÔ HÌNH HỒI QUY
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Khả Năng Sinh Lời Ngân Hàng Tại Sao Quan Trọng

Các Ngân hàng thương mại Việt Nam (NHTM) đóng vai trò then chốt trong tăng trưởng kinh tế, vừa là nguồn tín dụng, vừa là nhà đầu tư. NHTM phân bổ hiệu quả nguồn lực bằng cách huy động vốn cho sản xuất, cung cấp vốn từ nơi thừa đến nơi thiếu. Đồng thời, NHTM là công cụ để Ngân hàng Nhà nước điều tiết chính sách tiền tệ. Chính phủ điều tiết ngành ngân hàng để thúc đẩy hệ thống ổn định, hiệu quả, tránh khủng hoảng, bảo vệ người gửi tiền và nền kinh tế. Hiệu quả hoạt động ngân hàng kém ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng, có thể dẫn đến khủng hoảng. Khả năng sinh lời là nền tảng quan trọng giúp nhà quản trị đánh giá năng lực tối đa hóa lợi nhuận trên tài sản hoặc vốn đầu tư, từ đó đưa ra chính sách hoạt động hiệu quả. Việc đánh giá khả năng sinh lời ngân hàng và các yếu tố ảnh hưởng luôn được quan tâm. Nghiên cứu của Aburime (2005), Al-Tatimi (2010) kết luận rằng khả năng sinh lời bị tác động bởi yếu tố nội tại và kinh tế vĩ mô.

1.1. Hiệu Quả Hoạt Động Ngân Hàng Đo lường bằng chỉ số nào

Để đo lường hiệu quả hoạt động ngân hàng, các chỉ số như ROA (Return on Assets), ROE (Return on Equity), và NIM (Net Interest Margin) thường được sử dụng. ROA thể hiện khả năng sinh lời trên một đơn vị tài sản, phản ánh khả năng tạo ra lợi nhuận từ việc sử dụng tài sản. ROE đo lường tỷ suất sinh lợi của cổ đông trên phần vốn của họ. NIM phản ánh mức độ thành công của ngân hàng trong việc sử dụng nguồn vốn so với chi phí vốn. Các chỉ số này giúp đánh giá toàn diện khả năng sinh lời của ngân hàng.

1.2. Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam Thách thức nâng cao sinh lời

Hệ thống Ngân hàng thương mại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao khả năng sinh lời. Áp lực cạnh tranh ngày càng gia tăng, đòi hỏi các ngân hàng phải đổi mới sản phẩm, dịch vụ và nâng cao hiệu quả hoạt động. Bên cạnh đó, các yếu tố như nợ xấu, biến động kinh tế vĩ mô và thay đổi chính sách cũng ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng. Việc quản trị rủi ro hiệu quả và thích ứng với chuyển đổi số ngân hàng là yếu tố then chốt để vượt qua thách thức và cải thiện khả năng sinh lời.

II. Các Yếu Tố Tác Động Lợi Nhuận Ngân Hàng Phân Tích Chi Tiết

Các yếu tố tác động đến lợi nhuận ngân hàng có thể được phân loại thành yếu tố bên trong và bên ngoài. Yếu tố bên trong thuộc về đặc điểm nội tại của ngân hàng, bị ảnh hưởng bởi quyết định quản lý và hội đồng quản trị. Yếu tố bên ngoài nằm ngoài tầm kiểm soát của ngân hàng, đại diện cho yếu tố kinh tế vĩ mô và môi trường pháp lý. Luận văn tập trung vào hai nhóm yếu tố: nội tại ngân hàng và yếu tố vĩ mô. Các yếu tố nội tại ngân hàng nằm trong phạm vi ngân hàng có thể tác động được và giữa các ngân hàng khác nhau thì các yếu tố này cũng khác nhau. Bao gồm quy mô vốn, quy mô của các khoản nợ, chính sách lãi suất, năng suất lao động, rủi ro tín dụng, chất lượng quản lý…

2.1. Yếu Tố Nội Tại Ngân Hàng Ảnh hưởng từ quản trị và điều hành

Các yếu tố nội tại ngân hàng bao gồm an toàn vốn, chất lượng tài sản, hiệu quả quản lý và thanh khoản. An toàn vốn là mức vốn đủ để ngân hàng chịu được rủi ro tín dụng, thị trường và rủi ro hoạt động. Chất lượng tài sản được đo lường bằng tỷ lệ nợ xấu, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận. Hiệu quả quản lý thể hiện qua các chỉ số tài chính như tốc độ tăng trưởng tổng tài sản, tăng trưởng cho vay và tốc độ tăng trưởng thu nhập. Thanh khoản là khả năng thực hiện nghĩa vụ của ngân hàng, chủ yếu là đối với người gửi tiền.

2.2. Yếu Tố Kinh Tế Vĩ Mô Tác động từ GDP và lạm phát

Các yếu tố kinh tế vĩ mô chính tác động đến tỷ suất sinh lợi của ngân hàng bao gồm GDP và tỷ lệ lạm phát. Trong một nền kinh tế đang phát triển thể hiện bởi tăng trưởng GDP cao thì nhu cầu tín dụng cao do tính chất chu kỳ kinh doanh, do đó ảnh hưởng tích cực đến lợi nhuận của các ngân hàng. Tỷ lệ lạm phát là tốc độ tăng mặt bằng giá của nền kinh tế. Lạm phát ảnh hưởng đến giá trị thực của chi phí và doanh thu. Theo Ongore (2013), lạm phát tác động tiêu cực đến lợi nhuận các NHTM ở Kenya.

2.3. Quản Trị Rủi Ro Vai trò then chốt trong sinh lời bền vững

Quản trị rủi ro đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo khả năng sinh lời bền vững của ngân hàng. Các loại rủi ro chính mà ngân hàng phải đối mặt bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro thanh khoản, rủi ro hoạt động và rủi ro pháp lý. Việc nhận diện, đo lường, kiểm soát và giảm thiểu các rủi ro này một cách hiệu quả sẽ giúp ngân hàng bảo vệ vốn, duy trì lợi nhuận và tăng cường uy tín trên thị trường.

III. ROA ROE NIM Bí Quyết Phân Tích Khả Năng Sinh Lời Ngân Hàng

Để đo lường khả năng sinh lời của các NHTM, có nhiều chỉ số được sử dụng trong đó ROA, ROE và NIM là những chỉ số thường được sử dụng nhất (Alexandru và cộng sự, 2008). Theo Khrawish (2011), ROA là tỷ lệ thu nhập thuần sau thuế chia Tổng tài sản. Theo Hassan & Bashir (2003), ROA thể hiện khả năng sinh lời có thể tạo ra trên một đơn vị tài sản, phản ánh khả năng tạo ra lợi nhuận trong sử dụng tài sản tài chính của ngân hàng cũng như các nguồn lực đầu tư thực khác. ROA cao hơn cho thấy Ngân hàng hiệu quả hơn trong việc sử dụng nguồn lực của mình (Wen, 2010).

3.1. ROA Return on Assets Đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản

ROA (Return on Assets) là tỷ lệ thu nhập thuần sau thuế chia cho tổng tài sản. Chỉ số này cho biết ngân hàng tạo ra bao nhiêu lợi nhuận trên mỗi đồng tài sản. ROA cao chứng tỏ ngân hàng sử dụng tài sản hiệu quả, tạo ra nhiều lợi nhuận hơn. Các nhà đầu tư và quản lý ngân hàng thường sử dụng ROA để so sánh hiệu quả hoạt động giữa các ngân hàng khác nhau.

3.2. ROE Return on Equity Đo lường lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu

ROE (Return on Equity) là tỷ lệ thu nhập thuần sau thuế chia cho vốn chủ sở hữu. Chỉ số này cho biết ngân hàng tạo ra bao nhiêu lợi nhuận trên mỗi đồng vốn mà các cổ đông đã đầu tư. ROE cao cho thấy ngân hàng sử dụng vốn chủ sở hữu hiệu quả, mang lại lợi nhuận cao cho cổ đông. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ROE có thể bị ảnh hưởng bởi đòn bẩy tài chính.

3.3. NIM Net Interest Margin Phân tích chênh lệch lãi suất

NIM (Net Interest Margin) là tỷ lệ thu nhập lãi thuần (chênh lệch giữa thu nhập từ lãi và chi phí trả lãi) chia cho tổng tài sản có sinh lời. Chỉ số này phản ánh khả năng sinh lời từ hoạt động cho vay và đầu tư của ngân hàng. NIM cao cho thấy ngân hàng quản lý hiệu quả chi phí vốn và tạo ra nhiều lợi nhuận từ hoạt động tín dụng. NIM là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động ngân hàng.

IV. Tăng Trưởng Tín Dụng và Nợ Xấu Ảnh Hưởng Đến Sinh Lời

Trong một nền kinh tế đang phát triển thể hiện bởi tăng trưởng GDP cao thì nhu cầu tín dụng cao do tính chất chu kỳ kinh doanh, do đó ảnh hưởng tích cực đến lợi nhuận của các ngân hàng. Ngược lại trong điều kiện kinh tế suy thoái có thể làm gia tăng các khoản vay không hiệu quả ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng gây tổn thất cho ngân hàng. Theo Athanasoglou et al. (2005), trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế nhu cầu tín dụng cao hơn so với giai đoạn suy thoái kinh tế.

4.1. Tăng Trưởng Tín Dụng Cơ hội hay rủi ro cho ngân hàng

Tăng trưởng tín dụng có thể là cơ hội để ngân hàng tăng doanh thu hoạt động và lợi nhuận. Tuy nhiên, nếu tăng trưởng tín dụng quá nhanh và không kiểm soát, có thể dẫn đến rủi ro tín dụng gia tăng và ảnh hưởng đến chất lượng tài sản của ngân hàng. Do đó, ngân hàng cần có chính sách tăng trưởng tín dụng hợp lý, đi kèm với việc quản trị rủi ro chặt chẽ.

4.2. Nợ Xấu Gánh nặng cho lợi nhuận ngân hàng

Nợ xấu là một trong những yếu tố ảnh hưởng tiêu cực nhất đến khả năng sinh lời của ngân hàng. Nợ xấu làm giảm doanh thu hoạt động, tăng chi phí dự phòng rủi ro và làm suy giảm vốn chủ sở hữu. Việc xử lý nợ xấu hiệu quả là một trong những ưu tiên hàng đầu của các ngân hàng để cải thiện khả năng sinh lời và đảm bảo an toàn hoạt động.

4.3. Chất Lượng Tài Sản Yếu tố then chốt để sinh lời bền vững

Chất lượng tài sản là một trong những yếu tố then chốt để đảm bảo khả năng sinh lời bền vững của ngân hàng. Chất lượng tài sản tốt giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro tín dụng, tăng doanh thu hoạt động và cải thiện hiệu quả hoạt động. Ngân hàng cần có chính sách quản lý chất lượng tài sản chặt chẽ, bao gồm việc thẩm định tín dụng kỹ lưỡng, giám sát và thu hồi nợ hiệu quả.

V. Chính Sách Tiền Tệ và Cạnh Tranh Tác Động Đến NHTM

Theo các nghiên cứu trước, các yếu tố kinh tế vĩ mô chính tác động đến tỷ suất sinh lợi của ngân hàng bao gồm: GDP, tỷ lệ lạm phát, lãi suất, chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa và bất ổn chính trị đều ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng. Tuy nhiên, các yếu tố kinh tố vĩ mô được sử dụng phổ biến và lặp lại ở rất nhiều nghiên cứu là GDP và tỷ lệ lạm phát.

5.1. Chính Sách Tiền Tệ Ảnh hưởng đến lãi suất và tín dụng

Chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước có ảnh hưởng lớn đến hoạt động của các NHTM. Các công cụ của chính sách tiền tệ như lãi suất, tỷ giá hối đoái, dự trữ bắt buộc và nghiệp vụ thị trường mở có thể tác động đến lãi suất, tăng trưởng tín dụng và khả năng sinh lời của ngân hàng. Ngân hàng cần theo dõi sát sao các thay đổi của chính sách tiền tệ để điều chỉnh hoạt động kinh doanh phù hợp.

5.2. Cạnh Tranh Ngân Hàng Áp lực giảm lợi nhuận

Cạnh tranh ngân hàng ngày càng gia tăng, đặc biệt là với sự tham gia của các Fintech và ngân hàng số. Áp lực cạnh tranh buộc các ngân hàng phải giảm lãi suất cho vay, tăng lãi suất huy động, giảm chi phí hoạt động và đổi mới sản phẩm, dịch vụ. Cạnh tranh ngân hàng có thể làm giảm lợi nhuận của ngân hàng, nhưng cũng là động lực để ngân hàng nâng cao hiệu quả hoạt động và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng.

5.3. Công Nghệ Ngân Hàng Cơ hội tăng trưởng và sinh lời

Công nghệ ngân hàng đang thay đổi cách thức hoạt động của các NHTM. Chuyển đổi số ngân hàng, ứng dụng Fintech và phát triển ngân hàng số mang lại nhiều cơ hội để ngân hàng tăng doanh thu, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ ngân hàng cũng đi kèm với những thách thức về bảo mật, quản trị rủi ro và đào tạo nhân lực.

VI. Chuyển Đổi Số Ngân Hàng Giải Pháp Tối Ưu Hóa Lợi Nhuận

Xuất phát từ các lý do trên và tầm quan trọng của việc phải đẩy mạnh khả năng cạnh tranh nâng cao khả năng sinh lời của hệ thống NHTM tại Việt Nam, tác giả chọn thực hiện đề tài “Yếu tố tác động đến khả năng sinh lời của Ngân hàng thương mại Việt Nam”.

6.1. Ngân Hàng Số Mô hình kinh doanh mới

Ngân hàng số là mô hình kinh doanh mới, cho phép ngân hàng cung cấp dịch vụ tài chính trực tuyến, không cần chi nhánh vật lý. Ngân hàng số giúp ngân hàng giảm chi phí hoạt động, tiếp cận khách hàng rộng hơn và cung cấp dịch vụ 24/7. Tuy nhiên, việc xây dựng ngân hàng số đòi hỏi ngân hàng phải đầu tư lớn vào công nghệ, bảo mật và đào tạo nhân lực.

6.2. Fintech Đối tác hay đối thủ của ngân hàng

Fintech là các công ty công nghệ cung cấp dịch vụ tài chính. Fintech có thể là đối tác hoặc đối thủ của ngân hàng. Fintech có thể giúp ngân hàng đổi mới sản phẩm, dịch vụ, giảm chi phí và tiếp cận khách hàng mới. Tuy nhiên, Fintech cũng có thể cạnh tranh với ngân hàng trong một số lĩnh vực như thanh toán, cho vay và quản lý tài sản.

6.3. Dữ Liệu Lớn Big Data Ứng dụng trong phân tích và dự báo

Dữ liệu lớn (Big Data) là nguồn thông tin quý giá giúp ngân hàng hiểu rõ hơn về khách hàng, thị trường và rủi ro. Ngân hàng có thể sử dụng dữ liệu lớn để phân tích hành vi khách hàng, dự báo xu hướng thị trường, phát hiện gian lận và quản trị rủi ro hiệu quả hơn. Việc khai thác dữ liệu lớn giúp ngân hàng đưa ra quyết định kinh doanh chính xác hơn và tăng khả năng sinh lời.

Tổng quan nghiên cứu

Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò trung tâm trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua chức năng trung gian tài chính, phân bổ nguồn lực hiệu quả và hỗ trợ chính sách tiền tệ quốc gia. Tại Việt Nam, trong giai đoạn 2007-2017, hệ thống 29 NHTM đã trải qua nhiều biến động kinh tế vĩ mô và thay đổi trong cơ cấu sở hữu, tạo nên bối cảnh nghiên cứu về khả năng sinh lời của các ngân hàng này trở nên cấp thiết. Khả năng sinh lời được đo lường qua các chỉ số như tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản (ROA), tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu (ROE) và tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM), phản ánh hiệu quả sử dụng tài sản, vốn và chi phí vốn của ngân hàng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố nội tại ngân hàng gồm an toàn vốn, chất lượng tài sản, hiệu quả quản lý, thanh khoản, cùng các yếu tố kinh tế vĩ mô như tăng trưởng GDP và tỷ lệ lạm phát, cũng như vai trò của tính sở hữu trong ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của NHTM Việt Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng khoa học thực nghiệm giúp các nhà quản trị ngân hàng xây dựng chiến lược nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời góp phần ổn định và phát triển bền vững hệ thống ngân hàng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế tài chính liên quan đến hiệu quả hoạt động ngân hàng, trong đó nổi bật là:

• Hệ thống đánh giá CAMEL: Bao gồm các yếu tố Capital (vốn), Asset Quality (chất lượng tài sản), Management (quản lý), Earnings (khả năng sinh lời) và Liquidity (thanh khoản). CAMEL được sử dụng để đánh giá sức khỏe tài chính và hiệu quả quản lý của ngân hàng, là cơ sở để phân tích các yếu tố nội tại ảnh hưởng đến khả năng sinh lời.

• Lý thuyết về tác động của yếu tố kinh tế vĩ mô: Tăng trưởng GDP và tỷ lệ lạm phát được xem là các biến số kinh tế vĩ mô chủ chốt tác động đến hoạt động ngân hàng, ảnh hưởng đến nhu cầu tín dụng và chi phí vốn.

• Khái niệm về tính sở hữu ngân hàng: Phân biệt giữa ngân hàng trong nước và ngân hàng nước ngoài, với giả thuyết rằng tính sở hữu ảnh hưởng đến chiến lược quản lý, rủi ro và hiệu quả sinh lời.

Các khái niệm chính bao gồm ROA, ROE, NIM, hệ số an toàn vốn (CA), tỷ lệ nợ xấu (AQ), hiệu quả quản lý (ME), tỷ lệ thanh khoản (LM), GDP và tỷ lệ lạm phát (INF).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng thu thập từ báo cáo tài chính của 29 NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2007-2017, bao gồm cả hai ngân hàng nước ngoài có hoạt động lâu dài tại Việt Nam. Dữ liệu kinh tế vĩ mô được lấy từ Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

Phương pháp phân tích chính là mô hình hồi quy dữ liệu bảng với ước lượng bình phương tổng quát nhỏ nhất (GLS), nhằm khắc phục các khuyết tật như đa cộng tuyến, phương sai thay đổi và tự tương quan. Ngoài ra, các mô hình OLS, FEM và REM cũng được sử dụng để so sánh và lựa chọn mô hình phù hợp thông qua kiểm định Hausman. Cỡ mẫu gồm 319 quan sát, được chọn lọc kỹ lưỡng để đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

Quy trình phân tích gồm: thống kê mô tả, kiểm tra ma trận tương quan, kiểm định đa cộng tuyến, phương sai thay đổi và tự tương quan, sau đó thực hiện hồi quy GLS cho các biến phụ thuộc ROA, ROE và NIM, đồng thời xét đến yếu tố tính sở hữu ngân hàng để đánh giá tác động đa chiều.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. An toàn vốn (CA) có mối tương quan tích cực với ROA và NIM ở mức ý nghĩa 1%, cho thấy ngân hàng có vốn chủ sở hữu cao hơn thường có khả năng sinh lời trên tài sản và thu nhập lãi cận biên tốt hơn. Tuy nhiên, CA lại có mối tương quan ngược chiều với ROE, phản ánh việc tăng vốn an toàn có thể làm giảm lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu do đầu tư vào các kênh an toàn hơn.

2. Hiệu quả quản lý (ME) thể hiện mối quan hệ cùng chiều và có ý nghĩa thống kê cao với cả ba chỉ số ROA, ROE và NIM, khẳng định vai trò quan trọng của quản lý trong việc giảm chi phí và nâng cao lợi nhuận ngân hàng.

3. Chất lượng tài sản (AQ), khi xét đến tính sở hữu, có tác động tiêu cực rõ ràng đến ROA với mức ý nghĩa 1%, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến NIM ở mức ý nghĩa 10%, cho thấy tỷ lệ nợ xấu cao làm giảm khả năng sinh lời.

4. Thanh khoản (LM) có mối tương quan tích cực với NIM và ROE khi xét đến tính sở hữu, với mức ý nghĩa 1% và 10%, cho thấy khả năng thanh khoản tốt giúp ngân hàng tăng lợi nhuận từ hoạt động tín dụng.

5. Tăng trưởng GDP (GDP) có mối quan hệ ngược chiều với ROA và ROE, với mức ý nghĩa tăng từ 5% lên 1% khi xét đến tính sở hữu, cho thấy trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế cao, rủi ro tín dụng có thể tăng lên, ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận ngân hàng.

6. Tỷ lệ lạm phát (INF) không cho thấy tác động có ý nghĩa thống kê đến khả năng sinh lời của các NHTM trong cả hai mô hình nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các yếu tố nội tại như an toàn vốn và hiệu quả quản lý đóng vai trò chủ đạo trong việc nâng cao khả năng sinh lời của ngân hàng, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước. Mối quan hệ ngược chiều giữa vốn an toàn và ROE phản ánh sự đánh đổi giữa an toàn và lợi nhuận, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cân bằng chính sách vốn.

Chất lượng tài sản và thanh khoản chỉ thể hiện tác động rõ ràng khi xét đến tính sở hữu, cho thấy sự khác biệt trong quản trị và chiến lược giữa ngân hàng trong nước và ngân hàng nước ngoài. Mối quan hệ tiêu cực giữa GDP và lợi nhuận ngân hàng phản ánh rủi ro tín dụng gia tăng trong giai đoạn kinh tế bùng nổ, cần được quản lý chặt chẽ.

Việc lạm phát không ảnh hưởng rõ ràng có thể do các ngân hàng đã có cơ chế điều chỉnh lãi suất và chi phí phù hợp hoặc do biến động lạm phát trong giai đoạn nghiên cứu không quá lớn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tương quan giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc, cũng như bảng hồi quy chi tiết để minh họa mức độ ảnh hưởng và ý nghĩa thống kê.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường an toàn vốn: Các NHTM cần duy trì và nâng cao hệ số an toàn vốn theo chuẩn Basel II trong giai đoạn 2016-2020 nhằm đảm bảo khả năng chống chịu rủi ro và nâng cao hiệu quả sinh lời. Chủ thể thực hiện là ban lãnh đạo ngân hàng và cơ quan quản lý nhà nước.

2. Nâng cao hiệu quả quản lý: Đổi mới cơ cấu tổ chức, áp dụng công nghệ hiện đại và xây dựng hệ thống quản trị rủi ro hiệu quả để giảm chi phí vận hành và tối đa hóa lợi nhuận. Thời gian thực hiện trong vòng 3-5 năm, do các ngân hàng chủ động triển khai.

3. Cải thiện chất lượng tài sản: Tăng cường kiểm soát rủi ro tín dụng, giảm tỷ lệ nợ xấu thông qua chính sách cho vay thận trọng và quản lý danh mục tín dụng hiệu quả. Chủ thể là bộ phận tín dụng và quản lý rủi ro ngân hàng.

4. Tăng cường quản lý thanh khoản: Đảm bảo khả năng thanh khoản cao để đáp ứng nghĩa vụ với khách hàng và tận dụng cơ hội kinh doanh, đồng thời giảm thiểu chi phí vốn. Thực hiện liên tục và giám sát chặt chẽ bởi bộ phận tài chính ngân hàng.

5. Theo dõi và ứng phó với biến động kinh tế vĩ mô: Các nhà quản trị cần xây dựng kịch bản kinh doanh linh hoạt, dự báo biến động GDP và lạm phát để điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp, giảm thiểu rủi ro và tận dụng cơ hội thị trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản trị ngân hàng: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời, từ đó xây dựng chiến lược quản lý vốn, rủi ro và hoạt động kinh doanh hiệu quả.

2. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách tiền tệ, giám sát an toàn hệ thống ngân hàng và thúc đẩy phát triển bền vững.

3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành Tài chính – Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo thực nghiệm về mô hình phân tích dữ liệu bảng, phương pháp hồi quy GLS và các yếu tố tác động đến hiệu quả ngân hàng.

4. Nhà đầu tư và cổ đông ngân hàng: Hiểu rõ về các yếu tố nội tại và vĩ mô ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác và hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến khả năng sinh lời của NHTM Việt Nam?
   An toàn vốn và hiệu quả quản lý được xác định là hai yếu tố có tác động tích cực và mạnh mẽ nhất đến khả năng sinh lời, với mức ý nghĩa thống kê cao trong nghiên cứu.

2. Tính sở hữu ngân hàng có ảnh hưởng như thế nào đến kết quả nghiên cứu?
   Khi xét đến tính sở hữu, các yếu tố như chất lượng tài sản và thanh khoản mới thể hiện rõ tác động đến khả năng sinh lời, cho thấy sự khác biệt trong quản trị và chiến lược giữa ngân hàng trong nước và nước ngoài.

3. Tại sao tăng trưởng GDP lại có mối quan hệ ngược chiều với lợi nhuận ngân hàng?
   Trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế cao, nhu cầu tín dụng tăng nhưng rủi ro tín dụng cũng gia tăng, làm tăng tỷ lệ nợ xấu và giảm lợi nhuận ngân hàng, dẫn đến mối quan hệ ngược chiều.

4. Lạm phát có tác động như thế nào đến khả năng sinh lời của ngân hàng?
   Nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng rõ ràng về tác động của lạm phát đến khả năng sinh lời, có thể do các ngân hàng đã điều chỉnh lãi suất và chi phí phù hợp với biến động lạm phát.

5. Phương pháp hồi quy GLS có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
   GLS giúp khắc phục các vấn đề đa cộng tuyến, phương sai thay đổi và tự tương quan trong dữ liệu bảng, từ đó cho kết quả hồi quy chính xác và tin cậy hơn so với các phương pháp truyền thống như OLS, FEM hay REM.

Kết luận

• An toàn vốn và hiệu quả quản lý là hai yếu tố nội tại quan trọng nhất ảnh hưởng tích cực đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2007-2017.
• Tính sở hữu ngân hàng làm thay đổi mức độ tác động của các yếu tố như chất lượng tài sản và thanh khoản đến khả năng sinh lời.
• Tăng trưởng GDP có mối quan hệ ngược chiều với lợi nhuận ngân hàng, phản ánh rủi ro tín dụng gia tăng trong giai đoạn kinh tế phát triển nhanh.
• Tỷ lệ lạm phát chưa cho thấy tác động rõ ràng đến khả năng sinh lời, nhưng vẫn cần được theo dõi trong các điều kiện kinh tế biến động.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao an toàn vốn, hiệu quả quản lý, chất lượng tài sản và thanh khoản nhằm thúc đẩy khả năng sinh lời và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Tiếp theo, các nhà quản trị và nhà nghiên cứu nên mở rộng nghiên cứu với dữ liệu ngân hàng nước ngoài đa dạng hơn và áp dụng chuẩn Basel II để đánh giá tác động trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Hành động ngay hôm nay để cải thiện quản trị và quản lý rủi ro sẽ giúp các ngân hàng Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.