Yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên: Nghiên cứu trường hợp Giải thưởng Euréka

• Tác giả: Nguyen Thi Ai Truc
• Người hướng dẫn: Prof. Tran Ha Minh Quan 1
• Trường học: University of Economics Ho Chi Minh City
• Chuyên ngành: Master of Business Administration
• Đề tài: Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Hoạt Động Nghiên Cứu Khoa Học Của Sinh Viên: Nghiên Cứu Trường Hợp Giải Thưởng Nghiên Cứu Khoa Học Sinh Viên Euréka
• Loại tài liệu: Thesis
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Ho Chi Minh City

• APPENDIX
• SUPERVISOR’S REPORT ON THE FINAL THESIS SUBMITTED FOR THE DEGREE OF MASTER of BUSINESS ADMINISTRATION
• Executive summary
• 1.1. Center of Science and Technology development for Youth
• 1.2. Euréka Student Scientific Research Award
• 1.3. Problem Finding Process
• 1.3.1. Initial Identification of Problem
• 1.3.2. The Existence problem
• 1.3.3. Final Cause-Effect Map
• 1.3.4. Solution for Solving Problem

I. Giới thiệu về Giải thưởng Nghiên cứu Khoa học Sinh viên Euréka

Giải thưởng Nghiên cứu Khoa học Sinh viên Euréka được thành lập vào năm 1999 nhằm khuyến khích và phát triển phong trào nghiên cứu khoa học trong sinh viên. Giải thưởng này đã thu hút sự tham gia của gần 50 trường đại học, cao đẳng và viện nghiên cứu tại TP.HCM. Mặc dù có sự tham gia đông đảo, nhưng mức độ tham gia của nhiều trường vẫn còn hạn chế. Điều này đặt ra câu hỏi về yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên. Nghiên cứu này sẽ phân tích các yếu tố này và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hoạt động nghiên cứu trong sinh viên.

1.1. Mục tiêu của Giải thưởng

Mục tiêu chính của Giải thưởng Euréka là phát hiện và nuôi dưỡng những ý tưởng sáng tạo của sinh viên, đồng thời thúc đẩy phong trào nghiên cứu khoa học trong các trường đại học. Giải thưởng không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo mà còn khuyến khích sinh viên phát triển tiềm năng trong nghiên cứu và đổi mới. Theo số liệu từ 1999 đến 2019, số lượng trường tham gia và số lượng đề tài nghiên cứu đã tăng lên đáng kể, cho thấy sự phát triển của phong trào này.

II. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nghiên cứu khoa học

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên. Đầu tiên, sự tham gia của sinh viên vào các hoạt động nghiên cứu phụ thuộc vào động lực nghiên cứu và kỹ năng nghiên cứu của họ. Nhiều sinh viên cảm thấy áp lực từ việc học tập và tốt nghiệp, dẫn đến việc họ không tham gia vào các hoạt động nghiên cứu. Thứ hai, chất lượng nghiên cứu và cơ hội hỗ trợ nghiên cứu từ giảng viên cũng đóng vai trò quan trọng. Giảng viên không chỉ là người hướng dẫn mà còn là nguồn động viên cho sinh viên tham gia vào nghiên cứu.

2.1. Động lực và kỹ năng nghiên cứu

Động lực tham gia nghiên cứu của sinh viên thường bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như áp lực học tập, sự hỗ trợ từ giảng viên và môi trường nghiên cứu tại trường. Nhiều sinh viên cho rằng việc tham gia nghiên cứu sẽ ảnh hưởng đến kết quả học tập của họ. Hơn nữa, kỹ năng nghiên cứu của sinh viên cũng cần được phát triển thông qua các chương trình đào tạo và hướng dẫn từ giảng viên. Việc thiếu hụt kỹ năng này có thể dẫn đến sự tự ti và hạn chế trong việc tham gia nghiên cứu.

III. Thách thức trong hoạt động nghiên cứu khoa học

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng có nhiều thách thức trong hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên. Một trong những thách thức lớn nhất là thiếu kinh phí cho các dự án nghiên cứu. Nhiều sinh viên không có đủ nguồn lực tài chính để thực hiện các nghiên cứu yêu cầu chi phí cao. Thêm vào đó, sự thiếu hụt trong hỗ trợ từ trường học và cơ hội hợp tác với các tổ chức bên ngoài cũng làm giảm khả năng tham gia nghiên cứu của sinh viên.

3.1. Thiếu kinh phí và hỗ trợ

Thiếu kinh phí là một trong những rào cản lớn nhất đối với sinh viên trong việc thực hiện các dự án nghiên cứu. Nhiều sinh viên phải tự chi trả cho các chi phí liên quan đến nghiên cứu, điều này có thể dẫn đến việc họ từ bỏ ý tưởng nghiên cứu. Hơn nữa, sự hỗ trợ từ trường học cũng rất quan trọng. Nếu trường không có chính sách hỗ trợ rõ ràng cho sinh viên tham gia nghiên cứu, sinh viên sẽ khó có thể tìm thấy động lực để tham gia.

IV. Kết luận và khuyến nghị

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên, từ động lực cá nhân đến sự hỗ trợ từ trường học. Để nâng cao hoạt động nghiên cứu, cần có những chính sách hỗ trợ rõ ràng từ các trường đại học, bao gồm việc cung cấp kinh phí, tạo cơ hội hợp tác và phát triển kỹ năng nghiên cứu cho sinh viên. Việc khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao chất lượng đào tạo mà còn góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.

4.1. Đề xuất giải pháp

Các trường đại học cần xây dựng các chương trình hỗ trợ nghiên cứu cho sinh viên, bao gồm việc cung cấp kinh phí, tổ chức các buổi hội thảo và tạo cơ hội cho sinh viên tham gia vào các dự án nghiên cứu thực tế. Hơn nữa, việc tăng cường sự hỗ trợ từ giảng viên và tạo ra một môi trường nghiên cứu tích cực sẽ giúp sinh viên cảm thấy tự tin hơn khi tham gia vào các hoạt động nghiên cứu.

Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên đại học tại Việt Nam, đặc biệt là tại Thành phố Hồ Chí Minh, ngày càng được quan tâm nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực sáng tạo của sinh viên. Theo số liệu từ Giải thưởng Nghiên cứu Khoa học Sinh viên Euréka giai đoạn 1999-2019, số lượng đề tài và trường tham gia có xu hướng tăng, với gần 50 trường đại học, cao đẳng và viện nghiên cứu tại TP.HCM tham gia. Tuy nhiên, sự tham gia của các trường còn phân hóa rõ rệt, với khoảng 40% số đề tài đến từ 4 trường đại học lớn, trong khi hơn 60% trường còn lại có số lượng đề tài thấp hơn mức trung bình (dưới 13 đề tài/năm). Năm 2016, khi giải thưởng mở rộng ra toàn quốc, số lượng đề tài tại TP.HCM giảm đáng kể từ 648 xuống còn 493, phản ánh những khó khăn trong việc triển khai và truyền thông.

Luận văn tập trung phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên thông qua trường hợp nghiên cứu Giải thưởng Euréka, nhằm làm rõ nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp thúc đẩy phong trào nghiên cứu tại các trường đại học TP.HCM. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu từ năm 2014 đến 2019, kết hợp khảo sát, phỏng vấn sâu với sinh viên, cán bộ quản lý và giảng viên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, cải thiện cơ chế hỗ trợ và phát triển năng lực nghiên cứu cho sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đổi mới sáng tạo trong giáo dục đại học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết về động lực học hành vi và quản lý giáo dục để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên. Cụ thể:

• Lý thuyết Kỳ vọng (Expectancy Theory): Giải thích hành vi con người dựa trên sự hấp dẫn của phần thưởng, bao gồm giá trị phần thưởng, khả năng đạt được phần thưởng và nỗ lực cần thiết để đạt được kết quả mong muốn. Lý thuyết này giúp hiểu động lực tham gia nghiên cứu của sinh viên dựa trên kỳ vọng về lợi ích và phần thưởng.

• Lý thuyết Công bằng (Equity Theory): Nhấn mạnh vai trò của sự công bằng trong việc thúc đẩy hành vi, trong đó sinh viên sẽ so sánh sự đóng góp và phần thưởng nhận được để quyết định mức độ tham gia nghiên cứu.

• Lý thuyết Tự hiệu quả (Self-efficacy Theory) của Bandura: Định nghĩa tự hiệu quả là niềm tin của cá nhân vào khả năng hoàn thành nhiệm vụ. Tự hiệu quả cao giúp sinh viên kiên trì và nỗ lực hơn trong nghiên cứu khoa học.

Các khái niệm chính bao gồm: động lực nghiên cứu, hỗ trợ từ nhà trường và giảng viên, nhận thức về lợi ích nghiên cứu, cơ chế khen thưởng và khuyến khích, và hạn chế cá nhân của sinh viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định lượng và định tính:

• Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ Giải thưởng Euréka giai đoạn 2014-2019; khảo sát trực tuyến với 100 sinh viên tham gia giải thưởng năm 2018; phỏng vấn sâu với 8 đối tượng gồm cán bộ quản lý Trung tâm Phát triển Khoa học và Công nghệ Trẻ, giảng viên, sinh viên đạt giải và đại diện các trường đại học.

• Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khảo sát được chọn ngẫu nhiên từ danh sách thí sinh tham gia Euréka năm 2017-2018, đảm bảo tính đại diện cho các trường và lĩnh vực khác nhau. Phỏng vấn sâu được thực hiện theo phương pháp chọn mẫu theo mục đích nhằm khai thác sâu các quan điểm chuyên môn.

• Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ tham gia, sử dụng biểu đồ và bảng số liệu để minh họa sự phân bố đề tài theo trường và lĩnh vực. Phân tích nội dung phỏng vấn nhằm xác định các nguyên nhân, khó khăn và đề xuất giải pháp.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 9/2018 đến tháng 12/2019; phân tích và viết báo cáo từ tháng 1/2020 đến tháng 6/2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Sự phân hóa rõ rệt trong hoạt động nghiên cứu giữa các trường: Bốn trường đại học lớn chiếm khoảng 40-46% tổng số đề tài tham gia Euréka từ 2014 đến 2019, trong khi 67% trường còn lại có số đề tài thấp hơn mức trung bình 13 đề tài/năm. Ví dụ, năm 2019, tổng số đề tài là 649, trong đó 33 trường có dưới 13 đề tài.

2. Thiếu hiệu quả trong truyền thông và triển khai thông tin giải thưởng: Chỉ 7% sinh viên biết về giải thưởng qua website, 60% biết qua triển khai của nhà trường, còn lại chủ yếu qua các kênh truyền thống như email, giấy tờ. Việc sử dụng mạng xã hội và các phương tiện truyền thông hiện đại còn hạn chế, dẫn đến nhận thức về giải thưởng thấp, đặc biệt ở các trường ngoài TP.HCM.

3. Hạn chế về nguồn lực và cơ chế hỗ trợ từ nhà trường và giảng viên: Giảng viên thường thiếu thời gian và động lực hướng dẫn sinh viên nghiên cứu do áp lực giảng dạy. Cơ chế khen thưởng cho giảng viên và sinh viên tham gia nghiên cứu còn yếu, chưa có chính sách đổi giờ giảng hoặc thưởng xứng đáng. Nguồn kinh phí hỗ trợ nghiên cứu sinh viên còn hạn chế, đặc biệt với các đề tài cần thí nghiệm.

4. Ý thức và năng lực nghiên cứu của sinh viên còn thấp: Sinh viên thường xem nghiên cứu khoa học là tốn thời gian, ảnh hưởng đến học tập chính khóa. Thiếu nhận thức về lợi ích nghiên cứu và tự hiệu quả thấp khiến nhiều sinh viên không chủ động tham gia. Ví dụ, sinh viên tham gia giải thưởng cho biết khó khăn lớn nhất là cân bằng thời gian và kinh phí thực hiện đề tài.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự phát triển không đồng đều của phong trào nghiên cứu khoa học sinh viên tại TP.HCM, phản ánh qua số lượng đề tài và mức độ tham gia của các trường. Việc truyền thông kém hiệu quả làm giảm nhận thức và động lực tham gia, nhất là ở các trường nhỏ và vùng ngoại thành. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò quan trọng của truyền thông và hỗ trợ tổ chức trong thúc đẩy hoạt động nghiên cứu.

Hạn chế về nguồn lực giảng viên và cơ chế khen thưởng cũng là nguyên nhân chính khiến sinh viên thiếu sự hướng dẫn và động viên cần thiết. Lý thuyết kỳ vọng và tự hiệu quả giải thích rõ việc sinh viên không tham gia khi không thấy rõ lợi ích và không tin vào khả năng của bản thân. Việc áp dụng các chính sách khen thưởng, đổi giờ giảng và tăng cường đào tạo giảng viên có thể cải thiện tình hình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đề tài theo trường, biểu đồ tròn phân bố nguồn thông tin về giải thưởng, và bảng so sánh số lượng đề tài theo năm và lĩnh vực. Các kết quả này giúp minh họa rõ ràng sự phân hóa và các yếu tố ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông đa kênh và nâng cao nhận thức sinh viên

   • Triển khai chiến dịch truyền thông qua mạng xã hội, website, và các kênh trực tuyến phổ biến.
   • Tổ chức các buổi hội thảo, tập huấn về nghiên cứu khoa học và giải thưởng tại các trường.
   • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: Trung tâm Phát triển Khoa học và Công nghệ Trẻ phối hợp với các trường.

2. Xây dựng cơ chế khen thưởng và khuyến khích rõ ràng cho sinh viên và giảng viên

   • Áp dụng chính sách cộng điểm học tập, ưu tiên xét học bổng cho sinh viên có đề tài nghiên cứu.
   • Đổi giờ giảng cho giảng viên hướng dẫn nghiên cứu, khen thưởng theo thành tích nghiên cứu của sinh viên.
   • Thời gian thực hiện: 1 năm, chủ thể: Ban Giám hiệu các trường đại học.

3. Tăng cường hỗ trợ tài chính và cơ sở vật chất cho nghiên cứu sinh viên

   • Thành lập quỹ hỗ trợ nghiên cứu sinh viên với ngân sách từ nhà trường và tài trợ bên ngoài.
   • Ưu tiên cấp kinh phí cho các đề tài có tính ứng dụng cao và cần thí nghiệm.
   • Thời gian thực hiện: 1-2 năm, chủ thể: Nhà trường, Trung tâm Phát triển Khoa học và Công nghệ Trẻ.

4. Nâng cao năng lực và vai trò của giảng viên trong hướng dẫn nghiên cứu

   • Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng hướng dẫn nghiên cứu cho giảng viên.
   • Khuyến khích giảng viên xây dựng đề tài nghiên cứu lớn và phân chia thành các đề tài nhỏ cho sinh viên.
   • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: Ban Đào tạo các trường đại học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban Giám hiệu và phòng quản lý khoa học các trường đại học

   • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến phong trào nghiên cứu sinh viên, từ đó xây dựng chính sách phù hợp để thúc đẩy hoạt động nghiên cứu.

2. Giảng viên và cán bộ hướng dẫn nghiên cứu sinh viên

   • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp và vai trò trong việc hỗ trợ, truyền cảm hứng và hướng dẫn sinh viên nghiên cứu khoa học hiệu quả.

3. Sinh viên đại học, đặc biệt là sinh viên các ngành khoa học và công nghệ

   • Lợi ích: Nhận thức rõ hơn về lợi ích và cơ hội khi tham gia nghiên cứu khoa học, từ đó nâng cao động lực và kỹ năng nghiên cứu.

4. Các tổ chức, đơn vị quản lý và phát triển khoa học công nghệ thanh niên

   • Lợi ích: Có cơ sở để thiết kế các chương trình, giải thưởng và hoạt động hỗ trợ phù hợp nhằm phát triển phong trào nghiên cứu khoa học trong sinh viên.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao số lượng đề tài nghiên cứu sinh viên tại TP.HCM lại phân hóa mạnh giữa các trường?
   Sự phân hóa do khác biệt về cơ chế hỗ trợ, truyền thông, nguồn lực giảng viên và nhận thức sinh viên. Các trường lớn có hệ thống hỗ trợ tốt hơn nên thu hút nhiều đề tài hơn.

2. Làm thế nào để sinh viên biết đến Giải thưởng Euréka?
   Hiện nay, phần lớn sinh viên biết qua triển khai của nhà trường, còn kênh trực tuyến và mạng xã hội chưa được khai thác hiệu quả. Cần tăng cường truyền thông đa kênh để nâng cao nhận thức.

3. Giảng viên có vai trò như thế nào trong việc thúc đẩy nghiên cứu khoa học của sinh viên?
   Giảng viên đóng vai trò hướng dẫn, truyền cảm hứng, phân chia đề tài và đánh giá tiến độ. Họ cũng cần được hỗ trợ về thời gian và chính sách để tập trung vào công tác này.

4. Những khó khăn lớn nhất sinh viên gặp phải khi tham gia nghiên cứu khoa học là gì?
   Bao gồm thiếu thời gian do học tập chính khóa, hạn chế về kinh phí, thiếu hướng dẫn chuyên môn và nhận thức chưa đầy đủ về lợi ích nghiên cứu.

5. Các trường đại học có thể làm gì để khuyến khích sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học?
   Xây dựng cơ chế khen thưởng, cộng điểm học tập, tổ chức các hoạt động nghiên cứu, hỗ trợ tài chính và nâng cao năng lực giảng viên hướng dẫn.

Kết luận

• Hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên tại TP.HCM phát triển nhưng còn phân hóa và chưa đồng đều giữa các trường.
• Truyền thông kém hiệu quả và thiếu cơ chế hỗ trợ là nguyên nhân chính hạn chế sự tham gia của sinh viên.
• Giảng viên đóng vai trò then chốt trong việc hướng dẫn và truyền cảm hứng nghiên cứu cho sinh viên.
• Cần xây dựng chính sách khen thưởng, hỗ trợ tài chính và nâng cao năng lực giảng viên để thúc đẩy phong trào nghiên cứu.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp truyền thông đa kênh, hoàn thiện cơ chế khuyến khích và tổ chức đào tạo giảng viên trong vòng 1-2 năm tới.

Hành động ngay hôm nay: Các trường đại học và Trung tâm Phát triển Khoa học và Công nghệ Trẻ cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng và số lượng nghiên cứu khoa học của sinh viên, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.