I. Khái niệm đặc điểm và ý nghĩa của xác minh trong thi hành án dân sự
Luận văn bắt đầu bằng việc tìm hiểu khái niệm "xác minh", định nghĩa chung là làm rõ sự thật bằng chứng cứ cụ thể. Trong lĩnh vực thi hành án dân sự (THADS), xác minh được hiểu là hoạt động thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ để làm rõ điều kiện thi hành án của người phải thi hành án và các thông tin liên quan, làm cơ sở cho việc tổ chức thi hành bản án, quyết định dân sự. Luận văn nhấn mạnh vai trò của xác minh điều kiện thi hành án (XMĐKTHA) như tiền đề quan trọng để đảm bảo hiệu quả THADS. Nếu người phải thi hành án không có điều kiện thi hành án thì mục đích THADS không đạt được. Chủ thể thực hiện xác minh trong THADS bao gồm Chấp hành viên, Thừa phát lại và người được thi hành án. Luận văn nêu rõ: "Xác minh trong thi hành án dân sự là hoạt động do Chấp hành viên, Thừa phát lại, người được thi hành án thực hiện... nhằm tìm thập, xác định các thông tin về tài sản, thu nhập, điều kiện thi hành án, địa chỉ của người phải thi hành án... làm cơ sở cho việc tổ chức thi hành án dân sự." Đặc điểm nổi bật của xác minh trong THADS là sự đa dạng về chủ thể tiến hành và nội dung xác minh tập trung chủ yếu vào điều kiện thi hành án của người phải thi hành án. Việc xác minh đòi hỏi phải kịp thời, chính xác, thường xuyên, liên tục và tuân thủ đúng trình tự, thủ tục pháp luật.
II. Cơ sở pháp lý và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả xác minh
Luận văn tiếp tục phân tích cơ sở pháp lý của xác minh trong THADS, xuất phát từ yêu cầu trong tổ chức thi hành án, yêu cầu bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp, ý nghĩa của xác minh trong tổ chức THADS và yêu cầu cải cách tư pháp. Việc xác minh cung cấp căn cứ cho Thủ trưởng cơ quan THADS ra quyết định thi hành án, cung cấp thông tin cho Chấp hành viên, Thừa phát lại về điều kiện thi hành án và giúp Thủ trưởng cơ quan THADS giải quyết khiếu nại, tố cáo. Luận văn cũng chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xác minh, bao gồm nội dung điều chỉnh của pháp luật (chủ thể xác minh, nội dung, thời gian và hình thức xác minh, trình tự, thủ tục và phương pháp xác minh) và các yếu tố khách quan như sự phối hợp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, tính chất của thông tin sự việc cần xác minh. "Pháp luật có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục THA nhằm đảm bảo hiệu quả THADS. Xác minh trong THADS là một khâu rất quan trọng... Việc XMĐKTHA phải được thực hiện một cách đầy đủ, chính xác theo đúng trình tự, thủ tục mà pháp luật quy định... để tránh những việc áp dụng một cách tùy tiện." Qua đó, luận văn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ đúng quy định pháp luật trong quá trình xác minh.
III. Thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện xác minh
Chương này phân tích thực trạng áp dụng pháp luật về xác minh trong THADS, bao gồm các quy định về chủ thể xác minh (người được thi hành án, Chấp hành viên, Thừa phát lại), nội dung, hình thức và thời gian xác minh, trình tự, thủ tục và phương pháp xác minh, cũng như sự phối hợp trong quá trình xác minh. Luận văn chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong thực tiễn áp dụng pháp luật, từ đó đưa ra nguyên nhân của những hạn chế đó. Một số nguyên nhân được đề cập đến bao gồm: Một số quy định của pháp luật về xác minh còn hạn chế, chưa đồng bộ, thông nhất và thấu đáo; sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân với Chấp hành viên và Thừa phát lại chưa chặt chẽ; một số vấn đề về hành chính xã hội liên quan đến xác minh còn bất cập. "Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề liên quan đến xác minh trong THADS chưa được pháp luật THADS hiện hành quy định cụ thể do đó việc tổ chức THADS... trên thực tế đã gặp không ít những khó khăn, bất cập, làm ảnh hưởng đến hiệu quả công tác tổ chức THADS." Qua phân tích thực trạng, luận văn cho thấy sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện các quy định về xác minh trong THADS.
IV. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả xác minh
Dựa trên những phân tích về thực trạng pháp luật và thực tiễn, luận văn đưa ra các kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả xác minh trong THADS. Các kiến nghị bao gồm hoàn thiện các quy định của pháp luật về xác minh và nâng cao hiệu quả thực hiện các quy định này. Cụ thể, luận văn đề xuất cần bổ sung, sửa đổi những quy định còn chưa rõ ràng, mâu thuẫn, đồng thời tăng cường công tác phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan. Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực chuyên môn cho Chấp hành viên, Thừa phát lại, cũng như đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về THADS để người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình. "Chính vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứu tìm ra các giải pháp hoàn thiện và thực hiện các quy định của pháp luật THADS về xác minh trong THADS đảm bảo vận hành cơ chế THADS có hiệu quả là yêu cầu cần thiết trong giai đoạn hiện nay." Luận văn khẳng định việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả xác minh trong THADS là yếu tố quan trọng để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan, góp phần nâng cao hiệu quả công tác THADS, phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
