Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế thị trường ngày càng phát triển, báo cáo tài chính trở thành nguồn thông tin quan trọng giúp các đối tượng liên quan như nhà quản trị, chủ sở hữu, tổ chức tín dụng và nhà đầu tư đưa ra các quyết định kinh tế chính xác. Tại Việt Nam, báo cáo tài chính được lập theo chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán do Nhà nước quy định, tạo điều kiện cho doanh nghiệp lựa chọn và vận dụng linh hoạt các chính sách kế toán nhằm phản ánh chính xác tình hình tài chính. Tuy nhiên, việc vận dụng chính sách kế toán không hợp lý có thể dẫn đến sai lệch thông tin, ảnh hưởng đến quyết định của các bên liên quan.

Công ty TNHH MTV Đầu tư Xây dựng Vạn Tường, một doanh nghiệp nhà nước thuộc Bộ Tư lệnh Quân khu 5, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực xây dựng, đã và đang đối mặt với thách thức trong việc vận dụng chính sách kế toán phù hợp nhằm đáp ứng mục tiêu quản trị lợi nhuận, tuân thủ quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2014, nhằm đánh giá thực trạng vận dụng chính sách kế toán tại công ty, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện phù hợp với đặc thù hoạt động và yêu cầu quản lý.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn và vận dụng chính sách kế toán, đánh giá mức độ tuân thủ và hiệu quả áp dụng các chính sách kế toán về hàng tồn kho, tài sản cố định, doanh thu và chi phí tại công ty. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng thông tin tài chính, hỗ trợ quản trị doanh nghiệp và tăng cường minh bạch trong báo cáo tài chính, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của công ty trong ngành xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba lý thuyết kinh điển để phân tích và giải thích việc xây dựng, lựa chọn chính sách kế toán trong doanh nghiệp:

  • Lý thuyết đại diện (Agency theory): Giải thích mối quan hệ giữa bên ủy quyền (cổ đông, chủ nợ) và bên được ủy quyền (nhà quản lý), trong đó xung đột lợi ích và chi phí ủy quyền phát sinh do sự tách rời quyền sở hữu và quản lý. Nhà quản lý có thể vận dụng chính sách kế toán để điều chỉnh lợi nhuận nhằm đạt mục tiêu cá nhân hoặc giảm chi phí chính trị.

  • Lý thuyết bất cân xứng thông tin (Asymmetric information): Mô tả tình trạng nhà quản lý nắm giữ thông tin nhiều hơn nhà đầu tư bên ngoài, dẫn đến khả năng thao túng thông tin tài chính qua chính sách kế toán nhằm tạo ra hình ảnh tài chính thuận lợi hơn thực tế.

  • Lý thuyết chi phí chính trị (Political cost): Đề cập đến chi phí mà doanh nghiệp phải chịu do áp lực từ các bên ngoài như Nhà nước, công đoàn khi lợi nhuận cao. Nhà quản lý có thể lựa chọn chính sách kế toán để giảm thiểu chi phí này bằng cách dịch chuyển lợi nhuận sang các kỳ sau.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm: chính sách kế toán, quản trị lợi nhuận, ước tính kế toán, cấu trúc vốn doanh nghiệp, quy mô doanh nghiệp và trình độ kế toán viên. Luận văn cũng phân tích các chính sách kế toán cụ thể như chính sách hàng tồn kho, tài sản cố định, ghi nhận doanh thu và chi phí trong hợp đồng xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đánh giá thực trạng vận dụng chính sách kế toán tại Công ty TNHH MTV Đầu tư Xây dựng Vạn Tường trong giai đoạn 2013-2014. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm Ban giám đốc, kế toán trưởng và các kế toán phần hành liên quan, với các cuộc phỏng vấn sâu nhằm thu thập thông tin về mục tiêu quản trị và thực tiễn áp dụng chính sách kế toán.

Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu kế toán, báo cáo tài chính, chứng từ kế toán và các tài liệu nội bộ của công ty. Phương pháp phân tích bao gồm so sánh, tổng hợp, đối chiếu số liệu thực tế với cơ sở lý luận và chuẩn mực kế toán Việt Nam. Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ tháng 1/2013 đến tháng 12/2014, đảm bảo thu thập đầy đủ dữ liệu và phân tích toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Vận dụng chính sách kế toán hàng tồn kho: Công ty áp dụng nguyên tắc giá gốc trong đo lường hàng tồn kho, với giá trị hàng tồn kho được xác định bao gồm chi phí mua và chi phí vận chuyển đến công trường. Mức dự trữ hàng tồn kho được duy trì khoảng 30% nhu cầu theo tiến độ thi công nhằm tránh ứ đọng vốn. Tuy nhiên, phương pháp tính giá hàng tồn kho chưa được tối ưu, ảnh hưởng đến giá vốn và lợi nhuận báo cáo.

  2. Chính sách kế toán tài sản cố định: Công ty lựa chọn phương pháp khấu hao đường thẳng cho phần lớn tài sản cố định, với thời gian khấu hao dựa trên ước tính chủ quan của kế toán viên. Việc trích lập dự phòng sửa chữa lớn chưa được thực hiện đầy đủ, dẫn đến biến động lợi nhuận không ổn định qua các kỳ.

  3. Ghi nhận doanh thu và chi phí hợp đồng xây dựng: Doanh thu được ghi nhận theo tiến độ kế hoạch hợp đồng, dựa trên tỷ lệ phần trăm hoàn thành công việc. Tuy nhiên, việc ước tính tỷ lệ hoàn thành còn mang tính chủ quan, có thể làm tăng hoặc giảm doanh thu và lợi nhuận trong kỳ. Chi phí liên quan được phân bổ phù hợp nhưng chưa có sự kiểm soát chặt chẽ đối với chi phí trả trước và chi phí dự phòng.

  4. Tuân thủ quy định và công bố thông tin: Công ty chưa công bố đầy đủ và chi tiết các chính sách kế toán trên thuyết minh báo cáo tài chính, gây khó khăn cho người sử dụng thông tin trong việc đánh giá chính xác tình hình tài chính. Việc vận dụng chính sách kế toán còn mang tính thói quen, chưa thực sự linh hoạt theo mục tiêu quản trị lợi nhuận.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ trình độ kế toán viên chưa đồng đều, thiếu sự cập nhật và áp dụng chuẩn mực kế toán mới, cũng như áp lực về mục tiêu tài chính và quản trị lợi nhuận của Ban lãnh đạo. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các địa phương khác, Công ty Vạn Tường có mức độ tuân thủ thấp hơn về công bố thông tin và vận dụng chính sách kế toán linh hoạt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ dự trữ hàng tồn kho theo tiến độ thi công, bảng phân tích chi phí khấu hao tài sản cố định theo từng phương pháp, và biểu đồ thể hiện sự biến động doanh thu theo tỷ lệ hoàn thành hợp đồng qua các kỳ. Những kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực kế toán và xây dựng chính sách kế toán phù hợp nhằm đảm bảo tính trung thực và hợp lý của báo cáo tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách kế toán hàng tồn kho: Áp dụng phương pháp tính giá bình quân gia quyền để phản ánh sát giá trị thực tế hàng tồn kho, giảm thiểu biến động lợi nhuận do biến động giá nguyên vật liệu. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Tài chính Kế toán chủ trì phối hợp với các đơn vị thi công.

  2. Cải tiến chính sách khấu hao tài sản cố định: Xây dựng khung thời gian khấu hao chi tiết theo từng loại tài sản, đặc biệt phân loại rõ các loại phương tiện vận tải (ô tô con, ô tô tải, ô tô bán tải nhỏ) để tính khấu hao phù hợp. Đồng thời, thiết lập quỹ dự phòng sửa chữa lớn nhằm phân bổ chi phí đều đặn, tránh biến động lợi nhuận đột ngột. Thời gian thực hiện 1 năm, do Ban Giám đốc và phòng Kế toán phối hợp thực hiện.

  3. Nâng cao tính chính xác trong ghi nhận doanh thu hợp đồng xây dựng: Áp dụng phương pháp xác định tỷ lệ hoàn thành dựa trên chi phí thực tế phát sinh và khối lượng công việc đã nghiệm thu, giảm thiểu tính chủ quan trong ước tính. Đồng thời, tăng cường kiểm soát chi phí trả trước và chi phí dự phòng để phản ánh đúng chi phí phát sinh. Thời gian thực hiện 9 tháng, do phòng Đấu thầu - Kỹ thuật thi công và phòng Tài chính Kế toán phối hợp.

  4. Tăng cường công bố và minh bạch chính sách kế toán: Cập nhật và công bố đầy đủ các chính sách kế toán áp dụng trên thuyết minh báo cáo tài chính, đảm bảo tuân thủ quy định của Nhà nước và nâng cao độ tin cậy thông tin cho các bên liên quan. Thời gian thực hiện 3 tháng, do phòng Tài chính Kế toán chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ vai trò và tác động của chính sách kế toán đến quản trị lợi nhuận và hiệu quả tài chính, từ đó xây dựng chiến lược tài chính phù hợp.

  2. Nhân viên kế toán và kiểm toán nội bộ: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về vận dụng chính sách kế toán, nâng cao năng lực thực hiện và kiểm soát các nghiệp vụ kế toán phức tạp trong ngành xây dựng.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn vận dụng chính sách kế toán trong doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức tín dụng: Hỗ trợ đánh giá chính sách kế toán và báo cáo tài chính của doanh nghiệp xây dựng, từ đó đưa ra các quyết định quản lý, hỗ trợ tài chính và giám sát hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách kế toán là gì và tại sao nó quan trọng đối với doanh nghiệp xây dựng?
    Chính sách kế toán là các nguyên tắc, phương pháp kế toán mà doanh nghiệp áp dụng để lập và trình bày báo cáo tài chính. Nó quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến tính trung thực, hợp lý của thông tin tài chính, giúp nhà quản trị và các bên liên quan đưa ra quyết định chính xác.

  2. Làm thế nào để lựa chọn phương pháp tính giá hàng tồn kho phù hợp?
    Phương pháp lựa chọn phụ thuộc vào đặc điểm hàng tồn kho, biến động giá cả và mục tiêu quản trị lợi nhuận. Ví dụ, phương pháp bình quân gia quyền giúp ổn định giá vốn, trong khi phương pháp nhập trước xuất trước có thể làm tăng lợi nhuận khi giá nguyên liệu tăng.

  3. Tại sao việc xác định tỷ lệ hoàn thành hợp đồng xây dựng lại có thể gây sai lệch doanh thu?
    Do tỷ lệ hoàn thành thường dựa trên ước tính và nhận định chủ quan, nếu không chính xác có thể làm doanh thu và lợi nhuận báo cáo bị tăng hoặc giảm không phản ánh đúng thực tế, ảnh hưởng đến đánh giá hiệu quả kinh doanh.

  4. Chính sách khấu hao tài sản cố định ảnh hưởng thế nào đến lợi nhuận doanh nghiệp?
    Phương pháp và thời gian khấu hao quyết định mức chi phí khấu hao hàng năm, từ đó ảnh hưởng đến lợi nhuận trong kỳ. Khấu hao nhanh làm giảm lợi nhuận hiện tại, trong khi khấu hao chậm làm lợi nhuận tăng lên.

  5. Làm sao để nâng cao tính minh bạch trong công bố chính sách kế toán?
    Doanh nghiệp cần công bố đầy đủ, chi tiết các chính sách kế toán áp dụng trong thuyết minh báo cáo tài chính, tuân thủ quy định pháp luật và chuẩn mực kế toán, đồng thời cập nhật kịp thời khi có thay đổi để người sử dụng thông tin dễ dàng đánh giá.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng vận dụng chính sách kế toán tại Công ty TNHH MTV Đầu tư Xây dựng Vạn Tường trong giai đoạn 2013-2014, tập trung vào các chính sách hàng tồn kho, tài sản cố định, doanh thu và chi phí hợp đồng xây dựng.
  • Kết quả nghiên cứu chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong việc áp dụng chính sách kế toán, ảnh hưởng đến tính chính xác và minh bạch của báo cáo tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản trị lợi nhuận, tuân thủ quy định pháp luật và đáp ứng đặc thù ngành xây dựng.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho công tác quản lý tài chính kế toán tại doanh nghiệp xây dựng, đồng thời là tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu và thực hành trong lĩnh vực kế toán doanh nghiệp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất, đào tạo nâng cao trình độ kế toán viên và cập nhật chính sách kế toán theo chuẩn mực mới nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của công ty.

Hành động ngay: Các nhà quản lý và kế toán tại doanh nghiệp xây dựng nên xem xét áp dụng các giải pháp hoàn thiện chính sách kế toán để nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và hiệu quả quản trị doanh nghiệp.