I. Khái niệm và đặc điểm người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự
Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự được hiểu là những cá nhân thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của pháp luật nhằm giải quyết các vụ việc dân sự. Theo Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, các chủ thể này bao gồm Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Viện trưởng Viện kiểm sát, Kiểm sát viên và Kiểm tra viên. Đặc điểm nổi bật của người tiến hành tố tụng là họ thực hiện quyền lực Nhà nước để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự. Họ có trách nhiệm chủ động trong việc thu thập chứng cứ, tổ chức phiên tòa và ra quyết định. Điều này thể hiện sự độc lập và tính chủ động trong hoạt động tố tụng, đồng thời cũng phải tuân thủ các quy định của pháp luật. Theo đó, người tiến hành tố tụng không chỉ là người thực hiện quyền lực Nhà nước mà còn là người phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về các quyết định của mình.
II. Vai trò của người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự
Vai trò của người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự là rất quan trọng. Họ không chỉ thực hiện các nhiệm vụ theo quy định mà còn đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong quá trình xét xử. Người tiến hành tố tụng có trách nhiệm lắng nghe ý kiến của các bên đương sự, tạo điều kiện cho họ trình bày quan điểm và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Qua đó, họ góp phần nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa, bảo đảm rằng mọi quyết định được đưa ra đều dựa trên cơ sở pháp lý vững chắc. Hơn nữa, họ còn có vai trò trong việc giám sát việc thực hiện pháp luật, bảo vệ quyền lợi của Nhà nước và công dân. Như vậy, vai trò của người tiến hành tố tụng không chỉ dừng lại ở việc giải quyết vụ việc mà còn mở rộng ra các hoạt động nhằm đảm bảo sự nghiêm minh của pháp luật.
III. Quy định của pháp luật hiện hành về người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự
Pháp luật hiện hành đã quy định rõ ràng về người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự. Theo Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, các quy định liên quan đến quyền hạn và trách nhiệm của từng loại hình người tiến hành tố tụng được nêu cụ thể. Chẳng hạn, Thẩm phán có quyền ra quyết định tạm hoãn phiên tòa, trong khi Viện trưởng Viện kiểm sát có trách nhiệm kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong quá trình tố tụng. Những quy định này không chỉ đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động tố tụng mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên đương sự. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng vẫn còn nhiều hạn chế, như việc thiếu sự thống nhất trong cách hiểu và thực hiện các quy định này, dẫn đến những khó khăn trong quá trình giải quyết vụ việc. Do đó, cần có những nghiên cứu và kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về người tiến hành tố tụng.
IV. Thực tiễn và một số kiến nghị nhằm hoàn thiện và bảo đảm thực hiện pháp luật về người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự
Thực tiễn cho thấy, việc thực hiện pháp luật về người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự còn gặp nhiều khó khăn. Một số hạn chế được ghi nhận như sự thiếu đồng bộ trong việc áp dụng quy định pháp luật, dẫn đến tình trạng thiếu công bằng trong quá trình xét xử. Để khắc phục tình trạng này, cần có những kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật. Đầu tiên, cần tăng cường đào tạo và bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho người tiến hành tố tụng để họ có thể thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của mình. Thứ hai, cần xây dựng hệ thống giám sát hiệu quả đối với hoạt động của người tiến hành tố tụng nhằm đảm bảo tính minh bạch và công bằng. Cuối cùng, việc điều chỉnh các quy định pháp luật sao cho phù hợp với thực tiễn cũng là một yêu cầu cấp thiết để nâng cao hiệu quả của tố tụng dân sự.
