Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam ngày càng chú trọng đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực sinh viên, việc ứng dụng phương pháp dạy học dự án (DHDA) trở thành một hướng đi quan trọng. Theo nghị quyết 29 năm 2013 của Ban chấp hành Trung ương, đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, trong đó đổi mới phương pháp dạy học là một trong những nội dung trọng tâm. Ngành Công nghệ Điện ảnh Truyền hình (CNĐATH) tại Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội là một lĩnh vực đào tạo đặc thù, đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức lý thuyết và kỹ năng thực hành sáng tạo. Tuy nhiên, thực trạng giảng dạy hiện nay chủ yếu dựa trên phương pháp truyền thống, thiếu sự chủ động và tích cực của sinh viên trong học tập.

Mục tiêu nghiên cứu là ứng dụng phương pháp dạy học dự án trong giảng dạy ngành CNĐATH tại Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội nhằm tích cực hóa hoạt động học tập, nâng cao kết quả học tập và phát triển kỹ năng chuyên môn cho sinh viên. Nghiên cứu tập trung vào các học phần kỹ thuật audio video và xử lý màu sắc video số, thực hiện trong năm học 2023-2024 tại Khoa CNĐATH. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện hiệu quả đào tạo, tăng cường sự sáng tạo và khả năng ứng dụng thực tiễn của sinh viên, đồng thời góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy trong giáo dục đại học Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết dạy học dự án và lý thuyết dạy học tích cực.

  • Lý thuyết dạy học dự án: Phương pháp này nhấn mạnh việc học thông qua thực hiện các dự án thực tế, trong đó sinh viên chủ động tìm hiểu, giải quyết vấn đề và tạo ra sản phẩm cụ thể. Các đặc điểm nổi bật bao gồm sự tích cực tham gia của người học, phát triển kỹ năng tự quản lý, làm việc nhóm và liên kết kiến thức với thực tiễn. Tiến trình dạy học dự án gồm bốn giai đoạn: lựa chọn chủ đề và mục tiêu, xây dựng kế hoạch, thực hiện dự án và đánh giá kết quả.

  • Lý thuyết dạy học tích cực: Tập trung vào việc tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự tham gia chủ động, sáng tạo và tương tác của sinh viên. Phương pháp này giúp phát triển tư duy phản biện, kỹ năng mềm và khả năng tự học. Các kỹ thuật dạy học tích cực như dạy học nhóm, giải quyết vấn đề, đóng vai, động não và bản đồ tư duy được áp dụng để tăng cường hiệu quả học tập.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu là: dạy học dự án, dạy học tích cực hóa hoạt động học tập và kỹ thuật dạy học tích cực. Sự kết hợp giữa dạy học dự án và dạy học tích cực tạo nên một phương pháp giảng dạy hiện đại, phù hợp với đặc thù ngành CNĐATH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm tài liệu lý thuyết, các nghiên cứu trước đây về dạy học dự án và dạy học tích cực, khảo sát thực trạng giảng dạy tại Khoa CNĐATH, dữ liệu điểm số và phản hồi của sinh viên, giảng viên trong các học phần kỹ thuật audio video và xử lý màu sắc video số.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính để tổng hợp lý thuyết và đánh giá thực trạng; phân tích định lượng bằng thống kê mô tả và so sánh điểm số trước và sau khi áp dụng phương pháp dạy học dự án. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 100 sinh viên và 10 giảng viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2023-2024, gồm các giai đoạn: khảo sát thực trạng (tháng 1-3/2023), thiết kế và triển khai dạy học dự án (tháng 4-9/2023), thu thập và phân tích dữ liệu (tháng 10-11/2023), tổng hợp kết quả và đề xuất giải pháp (tháng 12/2023).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng cường tính tích cực trong học tập: Sau khi áp dụng phương pháp dạy học dự án, tỷ lệ sinh viên thể hiện các biểu hiện tích cực trong học tập tăng từ khoảng 45% lên 78%, thể hiện qua sự chủ động tham gia thảo luận, thực hành và phản hồi trong lớp.

  2. Nâng cao kết quả học tập: Điểm trung bình môn kỹ thuật audio video tăng từ 6,8 lên 7,9, tương đương mức tăng 16,2%. Môn xử lý màu sắc video số cũng ghi nhận mức tăng điểm trung bình từ 6,5 lên 7,7, tăng 18,5% so với trước thực nghiệm.

  3. Phát triển kỹ năng làm việc nhóm và giải quyết vấn đề: 85% sinh viên tham gia khảo sát cho biết kỹ năng làm việc nhóm được cải thiện rõ rệt, đồng thời 80% sinh viên cảm thấy tự tin hơn trong việc giải quyết các tình huống thực tế liên quan đến ngành học.

  4. Tăng cường sự hài lòng và hứng thú học tập: Tỷ lệ sinh viên mong muốn tiếp tục học theo phương pháp dạy học dự án đạt 82%, cao hơn nhiều so với phương pháp truyền thống (khoảng 40%).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy phương pháp dạy học dự án theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập có tác động tích cực rõ rệt đến quá trình học tập và phát triển kỹ năng của sinh viên ngành CNĐATH. Việc tăng điểm trung bình và sự tích cực trong học tập phản ánh hiệu quả của việc kết hợp lý thuyết với thực hành, tạo điều kiện cho sinh viên vận dụng kiến thức vào các dự án thực tế.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục kỹ thuật và nghệ thuật, kết quả này tương đồng với xu hướng toàn cầu về đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm phát triển năng lực toàn diện cho người học. Việc áp dụng các kỹ thuật dạy học tích cực như động não, bản đồ tư duy và dạy học nhóm đã góp phần tạo môi trường học tập năng động, kích thích sự sáng tạo và hợp tác.

Biểu đồ phân bố điểm thi sau thực nghiệm minh họa sự dịch chuyển điểm số về phía cao hơn, đồng thời bảng khảo sát mức độ hài lòng cho thấy sự đồng thuận cao từ phía sinh viên và giảng viên. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng ghi nhận một số khó khăn như yêu cầu thời gian chuẩn bị lớn và cần sự hỗ trợ từ phía nhà trường về cơ sở vật chất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức tập huấn chuyên sâu cho giảng viên: Đào tạo kỹ năng thiết kế và triển khai dạy học dự án, sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực nhằm nâng cao năng lực giảng dạy. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Ban đào tạo phối hợp với Viện Sư phạm kỹ thuật tổ chức.

  2. Xây dựng và hoàn thiện tài liệu, đề cương dự án phù hợp: Phát triển các đề cương dự án gắn liền với thực tiễn ngành CNĐATH, đảm bảo tính khả thi và hấp dẫn. Thực hiện song song với việc tập huấn giảng viên, hoàn thành trước kỳ học mới.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ: Đầu tư phòng thực hành, thiết bị kỹ thuật audio video và phần mềm xử lý màu sắc hiện đại để phục vụ dạy học dự án hiệu quả. Kế hoạch đầu tư trong vòng 1 năm, do Ban quản lý trường và Khoa CNĐATH phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá đa dạng và liên tục: Áp dụng các hình thức đánh giá kết hợp giữa đánh giá quá trình, sản phẩm và tự đánh giá của sinh viên nhằm phản ánh chính xác năng lực và sự tiến bộ. Triển khai ngay từ học kỳ tiếp theo, do giảng viên chủ nhiệm các học phần đảm nhận.

  5. Khuyến khích sự hợp tác giữa giảng viên và sinh viên: Tạo điều kiện cho sinh viên tham gia vào việc lựa chọn đề tài dự án, phát huy tính sáng tạo và trách nhiệm trong học tập. Thực hiện thường xuyên trong suốt quá trình học tập.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên ngành Công nghệ Điện ảnh Truyền hình: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả đào tạo và phát triển kỹ năng cho sinh viên.

  2. Sinh viên ngành CNĐATH và các ngành liên quan: Giúp hiểu rõ về phương pháp học tập tích cực, phát triển kỹ năng làm việc nhóm, giải quyết vấn đề và áp dụng kiến thức vào thực tế.

  3. Nhà quản lý giáo dục đại học: Cung cấp thông tin để xây dựng chính sách, kế hoạch đầu tư và hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với xu hướng phát triển giáo dục hiện đại.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục và phương pháp dạy học: Tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng phương pháp dạy học dự án trong lĩnh vực nghệ thuật và công nghệ, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp dạy học dự án là gì và có điểm gì khác biệt so với phương pháp truyền thống?
    Phương pháp dạy học dự án là hình thức giảng dạy trong đó sinh viên chủ động thực hiện các dự án thực tế, kết hợp lý thuyết và thực hành để giải quyết vấn đề cụ thể. Khác với phương pháp truyền thống tập trung truyền đạt kiến thức một chiều, phương pháp này thúc đẩy sự tích cực, sáng tạo và kỹ năng tự quản lý của người học.

  2. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học dự án?
    Hiệu quả được đánh giá qua nhiều tiêu chí như mức độ tích cực tham gia của sinh viên, kết quả học tập (điểm số), kỹ năng làm việc nhóm, khả năng giải quyết vấn đề và sự hài lòng của sinh viên, giảng viên. Các công cụ đánh giá bao gồm bài kiểm tra, báo cáo dự án, phỏng vấn và quan sát.

  3. Những khó khăn thường gặp khi áp dụng dạy học dự án trong ngành CNĐATH là gì?
    Khó khăn bao gồm yêu cầu thời gian chuẩn bị và thực hiện dự án lớn, cần trang thiết bị và cơ sở vật chất phù hợp, giảng viên cần có kỹ năng thiết kế và quản lý dự án, sinh viên cần thích nghi với phương pháp học tích cực và tự chủ hơn.

  4. Phương pháp dạy học tích cực hỗ trợ như thế nào cho dạy học dự án?
    Dạy học tích cực tạo môi trường học tập năng động, khuyến khích sự tham gia chủ động, sáng tạo và tương tác giữa sinh viên và giảng viên. Các kỹ thuật như động não, dạy học nhóm, bản đồ tư duy giúp sinh viên phát triển tư duy phản biện và kỹ năng mềm, từ đó nâng cao hiệu quả dạy học dự án.

  5. Làm sao để giảng viên có thể thiết kế một dự án học tập phù hợp với ngành CNĐATH?
    Giảng viên cần lựa chọn chủ đề dự án gắn liền với thực tiễn ngành, phù hợp với mục tiêu đào tạo và năng lực sinh viên. Dự án phải có tính khả thi, rõ ràng về mục tiêu, nhiệm vụ và sản phẩm cuối cùng. Việc phối hợp với sinh viên trong việc xác định đề tài và kế hoạch thực hiện cũng rất quan trọng để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả.

Kết luận

  • Phương pháp dạy học dự án theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập đã chứng minh hiệu quả trong việc nâng cao kết quả học tập và phát triển kỹ năng cho sinh viên ngành CNĐATH tại Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội.
  • Nghiên cứu đã xác định rõ các bước tiến trình dạy học dự án, các kỹ thuật dạy học tích cực phù hợp và các yếu tố ảnh hưởng đến thành công của phương pháp này.
  • Kết quả thực nghiệm cho thấy sự tăng trưởng điểm số trung bình môn học và sự tích cực trong học tập của sinh viên, đồng thời nâng cao sự hài lòng và hứng thú học tập.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hỗ trợ giảng viên, cải thiện cơ sở vật chất và xây dựng hệ thống đánh giá đa dạng để triển khai hiệu quả phương pháp dạy học dự án.
  • Các bước tiếp theo bao gồm tổ chức tập huấn giảng viên, hoàn thiện tài liệu dự án, đầu tư trang thiết bị và triển khai đánh giá liên tục nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của phương pháp này trong đào tạo CNĐATH.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng và phát triển nghiên cứu này nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong thời đại công nghiệp 4.0.