Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và nền kinh tế tri thức phát triển mạnh mẽ, ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong giáo dục trở thành xu thế tất yếu nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Tại Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo đẩy mạnh ứng dụng CNTT ở tất cả các cấp học, trong đó có môn mĩ thuật tiểu học. Tuy nhiên, thực tế triển khai tại các trường tiểu học huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang còn nhiều hạn chế như điều kiện dạy học chưa đồng đều, trình độ CNTT của giáo viên chưa cao, và việc sử dụng giáo án điện tử còn hạn chế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học môn mĩ thuật tại các trường tiểu học huyện Phụng Hiệp, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT trong giảng dạy. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn từ năm học 2014-2019, với phạm vi khảo sát tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên, đồng thời hỗ trợ phát triển năng lực sáng tạo và thẩm mỹ cho học sinh tiểu học thông qua môn mĩ thuật.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và ứng dụng CNTT trong dạy học. Khái niệm quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Quản lý giáo dục là hệ thống các tác động nhằm vận hành hệ thống giáo dục theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, đảm bảo chất lượng và hiệu quả. Ứng dụng CNTT trong dạy học được định nghĩa là việc sử dụng các công nghệ thông tin một cách hợp lý nhằm đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức của học sinh. Nghiên cứu áp dụng mô hình 4 bước ứng dụng CNTT trong dạy học: chuẩn bị bài giảng, tổ chức giảng dạy trên lớp, kiểm tra đánh giá học sinh và lưu trữ sản phẩm dạy học. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý ứng dụng CNTT, quản lý nhà trường, hoạt động dạy học tiểu học, và phương pháp dạy học mĩ thuật mới theo dự án hợp tác Việt Nam - Đan Mạch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu khảo sát từ các trường tiểu học huyện Phụng Hiệp, ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, cùng các tài liệu pháp luật, văn bản chỉ đạo của Bộ GD&ĐT. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 150 giáo viên và cán bộ quản lý, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính qua phỏng vấn, tọa đàm. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu và đề xuất biện pháp quản lý. Các phương pháp bổ trợ gồm phân tích tổng hợp, sơ đồ hóa và lấy ý kiến chuyên gia nhằm khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò ứng dụng CNTT trong dạy học mĩ thuật: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học, tuy nhiên chỉ khoảng 60% giáo viên thực sự áp dụng CNTT trong giảng dạy môn mĩ thuật.

  2. Thực trạng ứng dụng CNTT trong chuẩn bị bài giảng: Chỉ có khoảng 55% giáo viên sử dụng phần mềm soạn giáo án điện tử như PowerPoint hoặc các phần mềm đồ họa cơ bản. Việc tìm kiếm tư liệu, hình ảnh minh họa còn hạn chế do thiếu kỹ năng và thời gian.

  3. Ứng dụng CNTT trong tổ chức giảng dạy trên lớp: Khoảng 50% giáo viên sử dụng thiết bị đa phương tiện trong tiết học, giúp tiết kiệm thời gian ghi bảng và tăng tính sinh động. Tuy nhiên, việc tổ chức hoạt động nhóm và tương tác qua CNTT chưa phổ biến.

  4. Kiểm tra, đánh giá và lưu trữ sản phẩm: Chỉ khoảng 40% trường tiểu học có sử dụng phần mềm kiểm tra trắc nghiệm điện tử và lưu trữ bài giảng điện tử. Việc đánh giá kết quả học tập qua CNTT còn hạn chế do thiếu phần mềm chuyên dụng và kỹ năng vận hành.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên là do trình độ CNTT của giáo viên chưa đồng đều, nhiều giáo viên chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng sử dụng phần mềm dạy học và thiết bị CNTT. Cơ sở vật chất tại các trường tiểu học huyện Phụng Hiệp còn thiếu thốn, đặc biệt là phòng máy tính, đường truyền Internet chưa ổn định. So sánh với các nghiên cứu ở các tỉnh khác và quốc tế, tỷ lệ ứng dụng CNTT trong dạy học mĩ thuật tại huyện Phụng Hiệp thấp hơn khoảng 15-20%. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ứng dụng CNTT ở từng khâu dạy học và bảng tổng hợp ý kiến đánh giá của giáo viên về các khó khăn khi ứng dụng CNTT. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác quản lý trong việc nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng kế hoạch ứng dụng CNTT bài bản, đồng bộ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực CNTT cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng phần mềm dạy học, thiết bị CNTT và khai thác tài nguyên mạng Internet. Mục tiêu đạt 90% giáo viên thành thạo CNTT trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm đào tạo CNTT.

  2. Xây dựng kế hoạch quản lý ứng dụng CNTT bài bản: Lập kế hoạch cụ thể về đầu tư cơ sở vật chất, tổ chức hoạt động dạy học có ứng dụng CNTT, kiểm tra đánh giá định kỳ. Mục tiêu hoàn thiện kế hoạch trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường tiểu học.

  3. Đẩy mạnh tổ chức thực hiện kế hoạch ứng dụng CNTT: Tăng cường chỉ đạo, giám sát việc triển khai ứng dụng CNTT trong giảng dạy, tổ chức hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm giữa các trường. Mục tiêu nâng tỷ lệ ứng dụng CNTT lên 75% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và các trường.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị CNTT: Đầu tư phòng máy tính, thiết bị đa phương tiện, nâng cấp đường truyền Internet tại các trường tiểu học. Mục tiêu 100% trường có phòng máy tính đạt chuẩn trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT, các nhà tài trợ.

  5. Kiểm tra, đánh giá và khen thưởng: Xây dựng tiêu chí đánh giá việc ứng dụng CNTT trong dạy học, tổ chức kiểm tra định kỳ và khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống đánh giá trong năm học tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý ứng dụng CNTT, xây dựng kế hoạch và chính sách phù hợp với điều kiện thực tế tại các trường tiểu học.

  2. Giáo viên môn mĩ thuật tiểu học: Cung cấp kiến thức về ứng dụng CNTT trong soạn giảng, tổ chức dạy học và đánh giá học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển ứng dụng CNTT trong giáo dục, đặc biệt trong các môn học nghệ thuật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần ứng dụng CNTT trong dạy học môn mĩ thuật tiểu học?
    Ứng dụng CNTT giúp đổi mới phương pháp dạy học, tạo môi trường học tập sinh động, kích thích sáng tạo và nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức của học sinh.

  2. Những khó khăn chính khi ứng dụng CNTT trong dạy học mĩ thuật là gì?
    Khó khăn gồm trình độ CNTT chưa đồng đều của giáo viên, thiếu cơ sở vật chất, thiết bị và phần mềm chuyên dụng, cũng như thời gian chuẩn bị bài giảng điện tử.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên?
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng phần mềm, thiết bị CNTT, đồng thời khuyến khích tự học và chia sẻ kinh nghiệm giữa giáo viên.

  4. Các biện pháp quản lý nào giúp thúc đẩy ứng dụng CNTT hiệu quả?
    Lập kế hoạch bài bản, đầu tư cơ sở vật chất, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc, kiểm tra đánh giá thường xuyên và khen thưởng kịp thời là các biện pháp quan trọng.

  5. Ứng dụng CNTT ảnh hưởng thế nào đến chất lượng dạy học môn mĩ thuật?
    CNTT giúp tiết kiệm thời gian, tăng tính sinh động, tạo điều kiện cho học sinh phát huy sáng tạo, từ đó nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học môn mĩ thuật tại các trường tiểu học huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang.
  • Thực trạng cho thấy ứng dụng CNTT còn hạn chế do nhiều yếu tố chủ quan và khách quan như trình độ CNTT của giáo viên và cơ sở vật chất.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên, xây dựng kế hoạch quản lý bài bản, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, đánh giá.
  • Các biện pháp được khảo nghiệm về tính cần thiết và khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
  • Khuyến nghị các cấp quản lý giáo dục và nhà trường triển khai đồng bộ các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025 để nâng cao chất lượng dạy học môn mĩ thuật qua ứng dụng CNTT.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên và xây dựng kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất phù hợp nhằm hiện thực hóa các đề xuất nghiên cứu.